شامخ زیر ۵۰ در دو ماه متوالی زنگ خطر تعمیق رکود را به صدا درآورده است

سکته‌های مکرر تولید صنعتی

دنیای اقتصاد : برای دومین ماه متوالی، صنعت در وضعیت رکود قرار گرفت و شاخص مدیران خرید نشان از انقباض فعالیت‌های اقتصادی دارد. در کنار چالش‌های همیشگی تولید صنعتی در ایران، به نظر کمبود برق و قطعی مکرر برق صنایع، کمبود سرمایه در گردش، مشکل تخصیص ارز برای واردات نهاده‌های تولیدی و مهم‌تر از همه عدم تمایل نیروی کار متخصص به اشتغال در شرکت‌ها از مهم‌ترین عوامل رکود مکرر صنعت است. شاخص مدیران خرید در تیرماه معادل ۴۷.۲ برآورد شده است.

رکود بنگاه‌‌‌ها عمیق‌‌‌تر شده است. شامخ کل اقتصاد در تیرماه پس از حذف اثرات فصلی، به‌طور محسوس کاهش یافته و معادل 47.2 برآورد شده که حاکی از ثبت دومین رکورد زیر 50 در دوماه متوالی است. این روند نشان می‌دهد که وضعیت فعالیت کسب‌وکارها در کل اقتصاد همچنان در حال تضعیف است. این در حالی است که به دلیل قطعی برق روزانه در کارخانه‌‌‌ها که اکثرا به تعطیلی دو روز در هفته برای آنها منجر شده و مشکلات اختلال در زنجیره تامین مواد اولیه و عدم‌تخصیص ارز موردنیاز و همچنین کاهش تقاضای مشتریان داخلی، روند شامخ بخش صنعت با شدت بیشتری کاهش یافته است. بسیاری از شرکت‌ها با مشکل کمبود نقدینگی و منابع مالی موردنیاز روبه‌رو هستند و علاوه بر این، عدم‌تمایل نیروی انسانی به ماندن در شرکت‌ها به علت افزایش هزینه‌‌‌های زندگی و عدم‌تناسب دستمزد با هزینه‌‌‌ها بسیاری از بنگاه‌‌‌ها را با کمبود نیروی انسانی روبه‌رو کرده است.

 شاخص مدیران خرید اقتصاد در تیرماه پس از تعدیل فصلی 47.2 برآورد شده است. این دومین ماه متوالی است که این شاخص پیش‌نگر زیر 50 ثبت شده و زنگ خطر تعمیق  رکود را به صدا درآورده است. در تازه‌‌‌ترین گزارش مرکز پژوهش‌‌‌های اتاق ایران، شاخص مدیران خرید کل اقتصاد در تیر 1403 معادل 44.8 محاسبه شده است.

 این شاخص نشان می‌دهد که سطح فعالیت‌‌‌های اقتصادی در این ماه نسبت به ماه گذشته کاهش یافته و همچنین پس از تعدیل فصلی، این شاخص برای تیر معادل 47.2 برآورد شده است که حاکی از ثبت دومین رکورد زیر 50 در دوماه متوالی است.

در تیرماه، شاخص تعدیل‌شده «میزان تولید محصول یا ارائه خدمات» معادل 45.2 بوده که برای چهارمین ماه پیاپی کاهشی است و شاخص «میزان سفارش‌های جدید مشتریان» نیز معادل 44.3 برآورد شده و برای سومین ماه متوالی از اردیبهشت‌‌‌ماه کاهشی است.

همچنین براساس اطلاعات شامخ تیرماه، شاخص «موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده» برای پنجمین ماه پیاپی کاهشی بوده و به 49.7 رسیده است؛ در حالی که شاخص «میزان فروش کالاها یا خدمات» با سه‌ماه کاهش متوالی 48.9 برآورد شده و هم‌‌‌زمان شاخص میزان استخدام و به‌‌‌کارگیری نیروی انسانی نیز با ثبت عدد 48.9 به کمترین میزان 11ماهه رسیده است.

شاخص مدیران خرید اقتصاد

آخرین نظرسنجی انجام‌شده از بنگاه‌‌‌های اقتصادی نشان می‌دهد که شاخص مدیران خرید کل اقتصاد در تیر 1403 به‌‌‌صورت تعدیل‌نشده 44.8 و پس از تعدیل فصلی معادل 47.2 محاسبه شده است.

 این شاخص نشان می‌دهد که سطح فعالیت‌‌‌های اقتصادی در تیرماه نسبت به خردادماه کاهش یافته که بیانگر تداوم شرایط نامناسب کسب‌وکارهای کشور در تیر است.

شاخص «میزان تولید محصول یا ارائه خدمات» پس از حذف اثر فصلی، 45.2 به ‌‌‌دست ‌‌‌آمده که برای چهارمین ماه پیاپی کاهشی است و این شاخص در حالی که نسبت به خرداد (40.7) کاهش ملایم‌‌‌تری داشته، دومین مقدار کم را در 18ماه اخیر در سری تعدیل‌شده به ثبت رسانده است. قطعی برق گسترده در کسب‌وکارها باعث تداوم کاهش تولید در تیرماه شده است. از سوی دیگر به دلیل عدم‌تخصیص ارز و کمبود منابع مالی بسیاری از شرکت‌ها، به‌‌‌خصوص در بخش صنعت، در تامین مواد اولیه دچار مشکل شده‌‌‌اند.

شاخص «میزان سفارش‌های جدید مشتریان» در تیر، پس از حذف اثر فصلی، معادل 44.3 برآورد شده است و برای سومین ماه متوالی از اردیبهشت‌‌‌ماه کاهشی است و دومین مقدار کم را در 18ماه اخیر در سری تعدیل‌شده به ثبت رسانده است. در همین حال تقاضای خارجی نیز همچنان برای سومین ماه پیاپی کاهش داشته، به‌‌‌طوری‌‌‌که شاخص میزان صادرات کالا یا خدمات در تیرماه عدد 48.7 را به ثبت رسانده است.

شاخص «موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده» در تیرماه، معادل 49.7 برآورد شده است و برای پنجمین ماه پیاپی کاهشی است. در حالی که شاخص در مقایسه با خرداد با نرخ ملایم‌‌‌تری کاهش داشته است، اما همچنان به دلیل محدودیت‌های مالی و عدم‌تخصیص ارز برای واردات مواد اولیه شرکت‌ها در زنجیره تامین مواد اولیه با مشکل روبه‌رو هستند.

شاخص میزان استخدام و به‌‌‌کارگیری نیروی انسانی با رقم 48.9 نسبت به ماه قبل کاهش بیشتری داشته و کمترین مقدار 11ماه اخیر از شهریور 1402 را به ثبت رسانده است. در شرایطی که فشار هزینه‌‌‌های زندگی متناسب با حقوق و دستمزد نیست، نیروی کار تمایلی به ماندن و ادامه فعالیت در شرکت‌ها ندارد و شرکت‌ها با کمبود نیرو در بازار کار مواجه هستند.

شاخص «میزان فروش کالاها یا خدمات» در تیرماه با رقم 48.9 برای سومین ماه پیاپی کاهشی است. در شرایطی که نرخ کاهش در مقایسه با ماه قبل ملایم‌‌‌تر است، اما درمجموع به دلیل تداوم کاهش سطح تقاضای داخلی متاثر از شرایط سیاسی-اقتصادی و کاهش تقاضای صادراتی متاثر از نوسانات قیمتی، فروش همچنان پایین است.

شاخص مدیران خرید بخش صنعت

براساس داده‌‌‌های به‌‌‌دست‌‌‌آمده از بنگاه‌‌‌های بخش صنعت، شاخص مدیران خرید بخش صنعت در تیر 1403، معادل 43.6 محاسبه شده است. پس از تعدیل فصلی، این شاخص برای ماه تیر معادل 45.1 برآورد شده است که بیانگر بدتر شدن وضعیت کل بخش صنعت برای دومین ماه پیاپی است. این شاخص طی 36ماه اخیر کمترین مقدار بوده است. در تیرماه کل 12رشته فعالیت بخش صنعت با کاهش شاخص کل روبه‌رو بوده‌‌‌اند.

شاخص «میزان تولید محصولات» پس از تعدیل فصلی 41.4 محاسبه شده و دومین مقدار کم خود را در سری زمانی صنعت ثبت کرده است. به عقیده فعالان بخش صنعت، قطعی گسترده برق (دو روز در هفته) که به تعطیلی بخش تولید منجر شده (و بسیاری از بخش‌‌‌ها به‌‌‌خصوص مواد غذایی را متضرر کرده است)، باعث شده است تا شرکت‌ها در سطوح بسیار پایین ظرفیت تولید خود فعالیت کنند. از طرفی مشکلات زنجیره تامین مواد اولیه و همچنین کاهش تقاضای مشتریان نیز بر شدت کاهش تولید بنگاه‌‌‌ها افزوده است.

شاخص «میزان سفارش‌های جدید مشتریان» در تیرماه پس از تعدیل فصلی، معادل 42.9 برآورد شده است و بر این اساس برای چهارمین ماه پیاپی سطح تقاضای مشتریان در سطوح بسیار پایین خود است.

شاخص «موجودی مواد اولیه» در تیرماه، پس از تعدیل فصلی، معادل 44.6 برآورد شده و برای پنجمین ماه پیاپی کاهشی بوده است. تداوم عدم‌تخصیص ارز به شرکت‌ها و کمبود منابع مالی، تامین مواد اولیه زنجیره تامین مواد اولیه را با مشکل روبه‌رو کرده است.

شاخص «موجودی محصول نهایی در انبار» در تیرماه، پس از تعدیل فصلی، معادل 49.9 برآورد شده است که بیانگر کاهش و قرار گرفتن موجودی انبار اندکی پایین‌‌‌تر از محدوده مرزی 50 برای دومین ماه پیاپی است. با توجه به قطعی برق و کاهش تولید و همچنین مشکلات زنجیره تامین مواد اولیه، شرکت‌ها برای تامین تقاضای مشتریان از موجودی انبار به میزان بیشتری استفاده کرده‌‌‌اند.

شاخص «میزان استخدام و به‌‌‌کارگیری نیروی انسانی» با رقم 48.5 شدیدترین کاهش اشتغال 36ماهه از مرداد 1400 را ثبت کرده است. عدم‌تمایل نیروی کار به ماندن و اشتغال در بخش تولید بسیار زیاد شده است. به نظر می‌رسد تورم و هزینه‌‌‌های بالای زندگی و عدم‌تناسب حقوق و دستمزد با هزینه‌‌‌ها باعث کمبود نیروی کار شده است.

شاخص «قیمت محصولات تولیدشده» پس از حذف اثر فصلی، با رقم 50.4 کمترین میزان هفت‌ماه اخیر از دی‌‌‌ماه را ثبت کرده است. به نظر می‌رسد کاهش تقاضا بر کاهش قیمت تولید اثر گذاشته و قدرت قیمت‌گذاری شرکت را محدود کرده است.

شاخص «میزان فروش محصولات» در تیر، پس از حذف اثر فصلی، معادل 38.5 برآورد شده است. این شاخص که نسبت به ماه قبل 40.8 با شدت بیشتری کاهش داشته، برای پنجمین ماه متوالی کمتر از محدوده مرزی 50 قرار گرفته و در سری تعدیل‌شده، کمترین مقدار 52ماهه را ثبت کرده است. میزان فروش در این ماه در همه رشته‌فعالیت‌‌‌های صنعت به‌‌‌غیر از صنایع فرآورده‌‌‌های نفت و گاز با کاهش زیادی همراه بوده است.

مشکلات اصلی از دید برخی از فعالان اقتصادی در تیر 1403

قطعی برق یک تا دو روز در هفته برای اکثر شرکت‌های بخش خصوصی، به‌‌‌ویژه بخش صنعت در تیرماه، باعث شده است تا فعالیت بخش خصوصی مختل و با تعطیلی بنگاه، تولید با کاهش روبه‌رو شود.

تخصیص ارز و سهمیه ارزی برای واردات مواد اولیه تامین نشده و شرکت‌ها در دریافت ارز برای واردات مواد اولیه همچنان با مشکلات بسیاری روبه‌رو هستند.

کمبود سرمایه در گردش و نقدینگی باعث شده است تا شرکت‌ها با مشکل کمبود منابع مالی روبه‌رو باشند.

عدم‌تمایل نیروی کار به اشتغال در شرکت‌ها (به دلایلی ازجمله عدم‌تناسب دستمزد با هزینه‌‌‌های زندگی) شرکت‌ها را با کمبود نیروی کار روبه‌رو کرده، به‌‌‌طوری‌‌‌که حفظ نیروی کار برای شرکت‌ها سخت شده است.