ایران در کدام زنجیره ارزش جهانی دارای مزیت است؟
نشست مشترک سه کمیسیون بازار پول و سرمایه، کشاورزی و صنایع تبدیلی و صنعت و معدن اتاق بازرگانی تهران با دستورکار بررسی «اهمیت زنجیره‌‌‌های ارزش جهانی در توسعه کشورها» و با حضور اعضای هیات‌نمایندگان اتاق تهران و نمایندگان تشکل‌های مربوطه برگزار شد. در این جلسه که نمایندگانی از نهادهای دولتی و مراکز تحقیقاتی نیز حضور داشتند، موقعیت ایران در زنجیره ارزش جهانی و الزامات ارتقای جایگاه ایران در این زنجیره به بحث گذاشته شد.در آغاز این نشست، رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران با ارائه پیشینه‌‌‌ای از زنجیره‌‌‌های ارزش در جهان و با بیان این نکته که زنجیره‌‌‌های جهانی ارزش جهانی (GVCs) از قرن‌‌‌ها قبل وجود داشتند، گفت: این زنجیره‌‌‌ها به‌سرعت از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۷ رشد کردند؛ زیرا پیشرفت‌‌‌های فناورانه بهویژه در زمینه حمل‌‌‌ونقل و ICT با کاهش موانع تجاری، تولیدکنندگان را بر آن داشت تا فرآیندهای تولید را فراتر از مرزهای ملی خود گسترش دهند.به گزارش روابط‌عمومی اتاق تهران، فریال مستوفی با اشاره به اینکه تمرکز رشد زنجیره جهانی ارزش در آسیای شرقی، آمریکای شمالی و اروپای غربی به حوزه ماشین‌‌‌آلات، الکترونیک و حمل‌‌‌ونقل معطوف بود، ادامه داد: اکثر کشورهای این مناطق در زنجیره‌‌‌های جهانی ارزش پیچیده شرکت کرده و کالاها و خدمات پیشرفته تولید و در فعالیت‌‌‌های نوآورانه مشارکت می‌کنند. در مقابل، بسیاری از کشورها در آفریقا، آمریکای لاتین و آسیای مرکزی کالاهایی را تولید می‌کنند که برای فرآوری در کشورهای دیگر استفاده می‌شود.
وی در بخش دیگری از سخنانش با تاکید بر اینکه سیاست‌‌‌های جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) می‌‌‌تواند کمبود سرمایه، فناوری و مهارت‌‌‌های مدیریتی را برطرف کند، افزود: با توجه به پیوند ناگسستنی بین سرمایه‌گذاری خارجی و زنجیره‌‌‌های جهانی ارزش، ایجاد فضای باز و امن برای سرمایه‌گذاری توسط کشورهای کم‌‌‌سرمایه حیاتی است و جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در تمام مراحل مشارکت زنجیره ارزش مهم است. این امر مستلزم حمایت از سرمایه‌گذار، ثبات اقتصاد کلان، فضای کسب‌وکار مطلوب و همچنین ترویج و تسهیل سرمایه‌گذاری است.به گفته رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران، توافق‌نامه‌‌‌های تجاری، دسترسی به بازار را گسترش می‌دهند و کاتالیزور حیاتی برای ورود زنجیره‌‌‌های جهانی ارزش در طیف گسترده‌‌‌ای از کشورها، از جمله بنگلادش، جمهوری دومینیکن، هندوراس، لسوتو، ماداگاسکار و موریس بوده‌‌‌اند. بنابراین مشارکت در توافق‌نامه‌‌‌های ادغام فراگیر می‌‌‌تواند به اصلاحات نهادی و سیاستی کمک کند؛ بهویژه زمانی که با کمک‌‌‌های فنی و مالی همراه شود.او در ادامه از ضرورت اصلاح سیاست‌‌‌های خدمات برای توسعه زنجیره‌‌‌های ارزش سخن گفت و افزود: از آنجا که اقتصاد کالاها و خدمات به طور فزاینده‌‌‌ای به هم مرتبط هستند، اصلاح سیاست‌‌‌های خدمات از جمله در بخش‌‌‌هایی مانند مالی، حمل‌‌‌ونقل و طیف وسیعی از خدمات تجاری، باید بخشی از هر استراتژی برای ترویج فعالیت زنجیره‌‌‌های جهانی ارزش باشد. بهبود تشریفات گمرکی و مرزی، ترویج رقابت در خدمات حمل‌‌‌ونقل و لجستیک و بهبود ساختار بندر می‌‌‌تواند هزینه‌‌‌های تجاری مرتبط با زمان یا مکان را کاهش دهد. عبدالله احمدی، معاون سرمایه‌گذاری مرکز خدمات سرمایه‌گذاری اتاق تهران نیز در این جلسه به تشریح مساله ارتباط میان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و مشارکت در زنجیره‌‌‌های جهانی ارزش پرداخت و به این نکته اشاره کرد که تجربه‌‌‌های جهانی و بررسی‌‌‌های میدانی و مطالعاتی گویای این واقعیت است که برای دسترسی به سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی باید ورود و درهم‌‌‌تنیدگی در زنجیره‌‌‌های ارزش را مورد توجه جدی قرار داد.در ادامه این جلسه، میترا پویامهر، کارشناس مرکز خدمات سرمایه‌گذاری اتاق تهران، گزارشی درباره مکانیزم‌‌‌های توسعه و ارتقای کرهجنوبی، هند و چین در زنجیره جهانی ارزش اقتصاد دیجیتال ارائه کرد و گفت: چین در سال ۲۰۱۹ معادل ۳۲درصد از صادرات جهانی کالاهای ICT را به خود اختصاص داده بود. حدود ۷۷درصد از صادرات هند در این سال نیز متعلق به بخش خدمات ICT بوده است. همچنین کرهجنوبی ۷۳درصد از حافظه جهانی را در اختیار داشته و در حوزه‌‌‌های دیگری مانند نیمه‌‌‌هادی‌‌‌ها، دستگاه‌‌‌های ارتباط بی‌‌‌سیم، نمایشگر‌‌‌های صفحه‌تخت و لوازم الکترونیکی مصرفی، کالاهای ICT را به بازار جهانی عرضه می‌کند.
او در ادامه بیان کرد: مطالعه نحوه ادغام و ارتقای این سه کشور نشان می‌دهد که دو عنصر برای مشارکت در بخش‌‌‌هایی از زنجیره‌‌‌های جهانی ارزش با ارزشافزوده بالا حیاتی هستند؛ نخست، سرمایه‌گذاری مستقیم شرکت‌های داخلی در خارج از کشور و دوم، ترکیب سرمایه انسانی و ظرفیت تحقیق و توسعه. در وهله اول هر سه کشور از مجموعه بزرگی از فارغ‌‌‌التحصیلان دانشگاهی در زمینه‌‌‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات برخوردارند که این مهم سبب ایجاد صنایع داخلی موفق شد. سپس شرکت‌های پیشرو داخلی در بیرون از مرزهای کشور سرمایه‌گذاری کردند تا به بازارهای جدید دست یابند و در سطح بین‌المللی رقابت کنند.در ادامه این نشست، عیسی منصوری، محقق و پژوهشگر زنجیره‌‌‌های ارزش جهانی و معاون سابق وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این جلسه، به ارائه توضیحاتی در خصوص جایگاه ایران و صنایع کشور در زنجیره ارزش جهانی پرداخت و با یادآوری این نکته که ایران هنوز وارد این زنجیره نشده است، تصریح کرد: صنایع برای ورود به بازار جهانی، باید طراحی اختصاصی داشته باشند یا آنکه تولید و توزیع خود را به سطح جهانی ارتقا دهند. وی با یادآوری دوباره اینکه صنایع کشور از زنجیره ارزش جهانی جا مانده‌‌‌اند، تاکید کرد که منطقه‌‌‌ای شدن زنجیره ارزش، رویکردی است که طی یک‌دهه اخیر در جهان شکل گرفته است و این اتفاق می‌‌‌تواند فرصتی برای ایران و صنایع کشور باشد تا به زنجیره‌‌‌های ارزش منطقه‌‌‌ای وارد شوند. منصوری در عین حال، تصریح کرد که تجارت ارزشافزوده، به رویکرد غالب دنیای کسب‌وکار امروز بدل شده است.
