پاسخ‌‌‌های رضا فاطمی‌امین، بهارستاننشینها را قانع نکرد
کارت زرد مجلس به وزیر صمت
فاطمی‌امین البته در قانع‌کردن نمایندگان مجلس ناکام ماند و در نهایت به اولین وزیر کابینه در دولت سیزدهم بدل شد که با اخطار مجلس روبه‌رو شد. با وجود توضیحات وزیر صمت، مجلس نخستین کارت زرد خود را به وی و دولت سیزدهم داد. اخطار به وزیر صمت در نتیجه سوال محمد وحیدی از سیدرضا فاطمی‌امین مبنی بر دلایل ضعف عملکرد وزارت صمت در کنترل قیمت کالاها در دستور کار مجلس قرار گرفت. نماینده بجنورد با پرسش از وزیر صنعت، معدن و تجارت، دلیل ضعف عملکرد وزارت صمت در کنترل قیمت کالاها و نا‌توانی در پشتیبانی از صاحبان صنایع و بهره‌برداران معدن را جویا شد.
وزیر در پاسخ به این پرسش، با اشاره به وجود ۱۴رشته مساله مختلف در حوزه تولید و تجارت به دفاع از کارنامه خود پرداخت. پس از ارائه توضیحات وزیر صمت، نماینده سوال‌کننده اعلام کرد که این سوال پنج‌ماه پیش در کمیسیون مربوطه مورد بحث و بررسی قرار گرفت و وزیر صمت قول داد که این مشکلات را حل کند؛ اما اقدامات صمت موجب حل مساله نشد. نماینده مردم بجنورد در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: با توجه به اینکه اقدامی در این زمینه انجام نشد و به احترام به ۳۷نماینده دیگری که این طرح سوال را امضا کردند، بنده از پاسخ‌‌‌های وزیر قانع نمی‌‌‌شوم و خواستار آن هستم که توضیحات وی به رأی نمایندگان گذاشته شود. نمایندگان مجلس شورای اسلامی با ۹۱رأی موافق، ۱۴۱رأی مخالف و ۱۰رای ممتنع از مجموع ۲۴۶نماینده حاضر در جلسه علنی، از پاسخ‌‌‌های فاطمی‌امین به علت عدم‌کنترل قیمت‌ها قانع نشده و اولین کارت زرد را به دولت سیزدهم دادند.
مجلس که از زمان روی کار آمدن سیدرضا فاطمی‌امین، مطالبات بسیاری از وزارت صمت داشت، از مدت‌‌‌ها پیش بحث استیضاح وزیر صمت را در قالب جمع‌‌‌آوری تعدادی امضا پیش می‌‌‌برد. جلسه روز گذشته صمت را نیز باید در راستای همین موضوع دانست. با این‌حال لابی‌‌‌گری برخی نمایندگان و پادرمیانی رئیس مجلس فعلا بسیاری از شدت‌گرفتن این قبیل اقدامات ممانعت کرده است. شنیده‌‌‌های خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» از راهروهای مجلس گویای تلاش برخی نمایندگان برای جهت‌دادن وزیر صمت به مسیری است که حجت‌‌‌الله عبدالملکی آن را پیمود و در نهایت از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی استعفا داد؛ موردی که تلویحا در گفته‌‌‌های روح‌‌‌الامینی، نماینده مجلس منعکس شده است. با وجود تلاش برخی از مخالفان وزیر صمت در مجلس، به نظر می‌رسد فشار بیشتر به وزیر صنعت، معدن و تجارت برای جدا شدن او از کابینه با موانع بسیاری روبه‌روست که بخشی از این موانع به تعاملات روسای دولت و مجلس برمی‌‌‌گردد.
مشکل نمایندگان با وزیر چیست؟
نماینده بجنورد در جلسه سه‌شنبه ۲۴خرداد ۱۴۰۱ مجلس، نیت خود برای طرح سوال از وزیر صمت را بازگو کرده است. محمد وحیدی در تشریح سوال خود از سیدرضا فاطمی‌امین، علت یا علل ضعف عملکرد وزارت صمت در کنترل قیمت کالاها و نا‌توانی در پشتیبانی از صاحبان صنایع و بهره‌برداران معدن را جویا شده و گفته است: امروز همه صاحب‌نظران اقتصادی به میدان آمده‌‌‌اند تا با کمک به دولت مشکلات اقتصادی کشور را برطرف کنند. قطعا کمک به دولت رئیسی، کمک به کشور است و نظارت بر عملکرد دولت به منظور رفع ضعف عملکرد دولت نیز مورد تایید است. وی افزود: بنابراین قصد ما برطرف کردن ضعف‌‌‌ها و ایجاد نظامی شایسته برای حل مشکلات مردم است. نماینده مردم بجنورد در مجلس یازدهم با بیان اینکه نباید امید ایجادشده در مردم با روی کار آمدن دولت جدید تبدیل به ناامیدی شود، تصریح کرد: نقش مجلس بسیار مهم است و ما نقش نظارتی داریم. این سوال را به نیابت از ۳۷نفر از نمایندگان دیگر از چهارماه قبل پیگیری کردیم که نهایتا امروز مطرح شده است.
وی با تایید اظهارات وزیر صمت مبنی بر اینکه این سوال چندوجهی است، گفت: این سوال چندبعدی است؛ چرا که وزارت صمت، وزارتخانهای چندوجهی است. این وزارتخانه حوزه صنایع، معادن و بازرگانی و تجارت کشور را تحت پوشش قرار داده و پیش از این متشکل از سه‌وزارتخانه بود و با سه‌وزیر اداره می‌‌‌شد، بنابراین نیازمند اعمال مدیریت قوی است.
نایب‌رئیس فراکسیون راهبردی مجلس با بیان اینکه به دنبال حل مشکلات اساسی مردم هستیم، ادامه داد: وی در برنامه ارائه‌شده خود به مجلس مسائل را اولویت‌بندی کرده، اما آیا این اولویت‌بندی در عمل پیاده شده؟ امروز شاهدیم که پس از پنج‌ماه هیچ لایحه‌ای به مجلس برای رفع مشکلات حوزه‌های تحت امر وزارت صمت ارائه نشده است. علت تدوین طرح‌ها در مجلس نیز فقدان لوایح از جانب دولت است.
وحیدی در بخش دوم اظهارات خود با اشاره به گزارش‌های مکتوب ارائه‌شده از جانب وزارت صمت بیان کرد: اتفاقاتی که کف میدان در حال رخ دادن است، با گزارش‌های ارائه‌شده متفاوت است و نمایندگان در معرض قضاوت آنچه در کف میدان اتفاق می‌افتد، قرار دارند. همراهی با دولت به معنای اصلاح روند کار وزارتخانه‌هاست.
دفاعیه بلند وزیر صمت
سید رضا فاطمی‌امین در جلسه علنی روز سه‌شنبه مجلس شورای اسلامی در جریان پاسخ به سوالات نمایندگان مجلس به تحلیل وضعیت بخش صنعت پرداخت و از انباشته‌شدن مسائل در حوزه تولید و تجارت سخن گفت. وزیر صمت تصریح کرد: سوالاتی که مطرح شد، چندبعدی است؛ بنابراین باید در بخش صنعت، معدن و تجارت به این موضوع بپردازیم که دچار چه مسائلی هستیم. وی با بیان اینکه در این بخش ۱۴مساله را شاهد هستیم، ادامه داد: برخی از این مسائل عدم‌ثبات قوانین و متغیرهای اقتصادی، پایین بودن بهره‌وری، تورم بالا، پیروی قیمت‌های داخلی از نرخ ارز و سهم بالای قاچاق هستند. البته نمی‌‌‌خواهم به همه موارد اشاره کنم؛ چرا که همه اینها مسائل ریشه‌‌‌ای هستند که روی یکدیگر انباشته شده‌‌‌اند.
فاطمی‌امین اظهار کرد: در دولت قبل، در طول چهارسال، وزارت صمت، پنج وزیر و سرپرست داشته است، با مسائل گسترده و انباشته‌شده و ریشه‌‌‌ای مواجه هستیم؛ اما مدیریت‌‌‌ها ثبات ندارد و نبود ثبات در مدیریت موجب حل نشدن ریشه‌‌‌ای مشکلات می‌شود. وی با اشاره به مباحث مربوط به بازار، تصریح کرد: اگر نرخ تورم را ملاحظه کنیم، طی ۵۰ سال گذشته همیشه تورم وجود داشته است. در چند سال گذشته این تورم به بالای ۳۰درصد افزایش یافته و این تورم ساختاری است و مساله‌ای نیست که بتوان به‌راحتی با کارهای جزئی آن را برطرف کرد و نیاز است به سمت اصلاح ساختاری پیش برویم که یکی از موارد اصلاح ساختاری، قیمت دلار است.
وی با بیان اینکه اقتصاد کشور از سه‌راه تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد، ادامه داد: نکته اول اینکه وقتی قیمت دلار افزایش مییابد، قیمت کالاها نیز بیشتر می‌شود و مواد اولیه افزایش پیدا می‌کند و قیمت تولید داخلی بیشتر می‌شود. وزیر صمت خاطرنشان کرد: نکته دوم که بسیار پنهان است و کمتر به آن توجه می‌شود، این است که با دست خودمان در قوانین و مقررات خودمان و با سازوکار داخلی قیمت‌های داخلی را به دلار متصل کردهایم.
فاطمی‌امین با بیان اینکه وقتی قیمت دلار افزایش مییابد، قیمت‌ها در پتروشیمی هم بیشتر می‌شود، افزود: به عنوان مثال ۶۰درصد قیمت بطری آب، مواد پتروشیمی است. جنگ روسیه و اوکراین منجر به افزایش قیمت گاز و نهایتا قیمت پت شده است. تا این روندها و اتصالی را که خودمان به ارز ایجاد کردهایم، حل نکنیم، تورم ما حل نمی‌شود. یک نوع تورم دیگر نیز ناشی از تورم انتظاری است که وقتی قیمت ارز افزایش مییابد، مردم به دنبال حفظ ارزش پول هستند و به نوعی به سمت حفظ ارزش پول خود می‌‌‌روند. بنابراین هر وقت قیمت ارز افزایش پیدا کرده، نرخ تورم هم افزایش یافته است.
وی اظهار کرد: اگر بخواهیم وضعیت را درمان کنیم، هرچند بازرسی از فروشگاه‌‌‌ها لازم است؛ اما صرفا این کار مساله را حل نمی‌‌‌کند و باید اقدامات ریشه‌‌‌ای انجام شود. در کشور ۱۴بازار مهم وجود دارد که اگر آنها را اصلاح نکنیم، وضعیت تغییر نخواهد کرد. از این تعداد چهار بازار به وزارت صنعت، معدن و تجارت مربوط است که شامل بازار کالاهای منبع‌پایه، بازار کالاهای واسطه‌‌‌ای و نهایی، بازار خدمات عمومی و بازار ماشین‌آلات و تجهیزات است. وی گفت: در بازار و تولید مساله گرانی و گران‌فروشی را داریم، در برخی جاها باید جلوی گران‌فروشی و در برخی مواقع باید جلوی گرانی را بگیریم؛ چون گرانی در حلقه‌‌‌های اولیه باعث افزایش قیمت در حلقه‌‌‌های بعدی خواهد شد. بنابراین اولین کار برای تنظیم بازار و مدیریت تورم این است که در صنایع بالادستی قیمت‌ها را مدیریت کنیم و به گونه‌‌‌ای عمل نشود که افزایش قیمت به حلقه‌‌‌های بعدی تسری پیدا کند. بنابراین اولویت این است که به سمت بازار فولاد، بازار پتروشیمی و بازار محصولاتی برویم که افزایش قیمت آنها، افزایش قیمت بعدی را موجب می‌شود.
وی با بیان اینکه گردش مالی صنایع فولادی ۵۵۰هزار میلیارد تومان است، افزود: بازار صنایع معدنی هزار هزار میلیارد تومان است، قیمت‌های جهانی در دو، سه ماه گذشته به‌شدت افزایشی شدند؛ اما قیمت ورق، میلگرد و شمش در ایران ثبات داشت. در دی‌ماه سال گذشته گاز بخش عمده‌ای از واحدهای فولادی قطع شد و از طرفی قیمت ارز افزایش پیدا کرد؛ اما همچنان شاهد ثبات نرخ فولاد هستیم و این به منزله اصلاح سازوکارهاست؛ بدون اینکه پرونده تعزیراتی شکل بگیرد یا بخواهیم بازرسی کنیم. یعنی قواعد و مقرراتی وضع کردیم و ساختار بازار پایه را اصلاح کردیم و بازار فولاد مانند موم در دست ماست. فاطمی‌امین همچنین به بازار لوازم خانگی اشاره کرد و گفت: تا شهریور سال ۱۴۰۰ روند نمودار قیمت لوازم‌خانگی افزایشی است؛ اما از شهریور و مهر به بعد ثابت شده و افزایش بسیار اندکی دارد. تورم لوازم خانگی کمتر از نصف تورم کشور است. وزیر صمت با اشاره به حرکت به سمت مالیات سود مازاد، اظهار کرد: این یعنی اقداماتی انجام شده و این اقدامات با اعمال سازوکارهایی شکل گرفته است. البته نقص‌‌‌هایی هم داریم که باید به سمت قانون‌گذاری حرکت کنیم. در دنیا مالیات سود مازاد داریم که اجرایی می‌شود و داریم آن را آماده می‌‌‌کنیم تا به مجلس ارائه شود و آن درمان اساسی تورم است. وی در مورد پشتیبانی از صنعت، تاکید کرد: حوزه صنعت باید در سه‌حوزه فروش، سرمایه در گردش و مواد اولیه مورد حمایت و پشتیبانی قرار گیرد. اگر می‌‌‌خواهیم سطح تولید در وضعی مناسب قرار گیرد، باید برای بازار، سرمایه در گردش و مواد اولیه فکری کنیم. وی با بیان اینکه هیچ واحد تولیدی به دلیل کمبود ورق و فلزات دچار مشکل نیست؛ اما در پتروشیمی دچار مشکل هستیم، از اصلاح این موضوع در آینده خبر داد.
فاطمی‌امین با اشاره به مسائل مربوط به سرمایه در گردش، افزود: در مورد سرمایه در گردش دو اقدام را انجام دادیم و نمی‌توانیم در قالب وزارت صمت نظام بانکی را اصلاح کنیم؛ نظام بانکی یک چالش است و همه ما این را می‌‌‌دانیم؛ اما چه باید کرد. ما دو طرح بسیار موثر را آغاز کردیم. یکی اینکه تسهیلاتی که به واحدهای تولیدی پرداخت می‌شود به جای اینکه به طور مستقیم به خودشان داده شود، برمبنای صورتحساب سامانه جامع تجارت به حساب فروشنده واریز می‌شود، بنابراین با این اقدام از انحراف منابع جلوگیری می‌شود و همه منابع موجود به نحو بهتری استفاده می‌شود. این کار در سال گذشته آغاز و اجرایی شد و هفته گذشته مصوب شد که ۷۰درصد تسهیلات از این طریق پرداخت شود.
شراکت مردم در انفال برای اولین‌بار
وزیر صنعت، معدن و تجارت با تاکید بر اینکه در حوزه سرمایه‌گذاری کارهای بسیار گسترده‌‌‌ای انجام شده است، تصریح کرد: در حوزه معدن ۹اقدام بسیار مهم انجام شد که یکی ازآنها واگذاری معادن به نفع مردم است. برای اولین بار در معدن مس جانجا که معدنی بسیار بزرگ است، وقتی می‌‌‌خواستیم مزایده برگزار کنیم، اعلام کردیم کسی برنده مزایده می‌شود که ۴۰درصد سهام معدن را به مردم دهد. این مزایده برگزار شد؛ الحمدالله کار اجرایی شد؛ اولین بار است که مردم در انفال شریک می‌شوند. فاطمی‌امین درباره دریافت حقوق دولتی معادن نیز عنوان کرد: بسیاری از فسادها و ناکارآمدی‌‌‌های حوزه معدن مربوط به نحوه دریافت حقوق دولتی است. نکات متعددی وجود دارد که به آن اشاره نمی‌‌‌کنم. بیش از ۳۰۰مقرره، بخشنامه و دستورالعمل داریم که متناقض همدیگر در حوزه معدن هستند و این باعث کندی کار، دیوان‌سالاری و سوءاستفاده در اقتصاد شده است. یکی از کارهایی که روزهای اخیر انجام شد، این بود که تمامی این قوانین و مقررات تنقیح و به نوعی نهایی شد که کار انجام شود.
وزیر صمت با اشاره به اقدامات انجام‌شده در حوزه معدن، گفت: به لحاظ اکتشاف در معدن خیلی عقب هستیم؛ اما در زمینه شناسایی ذخایر معدنی اقدامات خوبی انجام دادیم. اگر بخواهیم سهم معدن افزایش یابد و حتی از نفت پیشی بگیرد، باید ذخایر را شناسایی کنیم که در این راستا حرکت می‌‌‌کنیم. وی افزود: معدن بخشی بسیار مهم است که از بسیاری جهات مغفول مانده و یکی از مشکلات، دریافت حقوق دولتی بود. فاطمی‌امین با بیان اینکه امسال دوبرابر سال گذشته از معادن بهره‌برداری داشتیم، تاکید کرد: سال گذشته ۱۹هزار میلیارد و امسال ۴۰هزار میلیارد تومان از معادن بهره‌برداری داشتیم. وزیر صمت بیان کرد: یکی از اقدامات مهم، مردمی‌سازی معادن بود و اکتشاف هم امری مهم است؛ بنابراین ۴۵۰پهنه کشور را انتخاب و از خراسان جنوبی شناسایی ذخایر را شروع کردیم.
وی اظهار کرد: گزارش سه‌ماه دوم نیز اخیرا ارائه شده و ریزکارهای ما مشخص است و پای هر قولی که دادیم هستیم و اگر نتوانیم اجرا کنیم می‌‌‌گوییم به این دلایل؛ ولی تا الان قول‌‌‌هایی را که دادیم اجرا کردهایم.
وزیر صمت با اشاره به وضعیت خودرو، تصریح کرد: خودرو مساله امروز یا دیروز نیست؛ چرا که ۴۰سال است با این چالش مواجه هستیم. بنابراین برنامه دوساله برای صنعت خودرو داریم. این برنامه دوساله مرحله‌بندی شده است. خوشحالم عرض کنم که هفته گذشته تا ۱۸خردادماه امسال نسبت به سال قبل عرضه خودرو ۳۵درصد افزایش یافته است. تعداد خودروهای ناقص ۱۸خرداد سال قبل ۱۳۵هزار دستگاه بود که امسال در همین تاریخ ۴۸هزار دستگاه است؛ تولید روزانه ایران‌خودرو به بیش از ۲هزار و ۶۰۰دستگاه در روز و سایپا به بیش از ۱۸۰۰دستگاه در روز رسیده است. رئیس‌‌‌جمهور دستور ویژهای را در ۱۱اسفندماه صادر کرد که موبه‌‌‌مو آن را اجرا کردیم. فاطمی‌امین با بیان اینکه صنعت خودرو وضعیت مطلوبی ندارد؛ اما روند مطلوبی دارد، عنوان کرد: به لحاظ کیفیت و قیمت و کمبود، دچار چالش هستیم.
فاطمی‌امین اظهار کرد: ما را به لحاظ وضع موجود ارزیابی نکنید، بلکه به لحاظ حرکت سرعت و جهت ارزیابی کنید. ما دچار روزمرگی نشده‌ایم، می‌توانستم کارهای ویترینی برای عوام‌فریبی انجام دهم؛ اما برای اصلاح ساختارها وقت گذاشتیم؛ چرا که تا اصلاح ساختارها انجام نشود، تمدن نوین اسلامی محقق نخواهد شد.
وی ادامه داد: سختی ما در وزارت صنعت این است که در حوزه بسیار متنوع خودرو، پوشاک، مواد غذایی و فولاد کار می‌‌‌کنیم. هیچ وزارتخانه چنین تنوعی ندارد. وزیر صنعت گفت: در وزارتخانهای با این همه تنوع دچار روزمرگی نشده‌ایم و به اصلاح ساختاری دست زدیم تا مسائل حل شود. وی افزود: دولت مردمی شبانه‌‌‌روز در پی حل مشکلات است. باید همدلی بین دولت و مجلس وجود داشته باشد تا بتوانیم اصلاحات ساختاری را محقق کنیم.
وی با بیان اینکه در حوزه صادرات هم برنامه‌‌‌های ویژهای داریم تا میزان صادرات افزایش پیدا کند، افزود: بنده در سال گذشته قول دادم که ۵میلیارد دلار صادرات افزایش یابد که این مهم اتفاق افتاد. بنابراین امیدواریم با همراهی دولت و مجلس بتوانیم مشکلات را حل کنیم.
نکته پایانی
نمایندگان مجلس در حالی از سیدرضا فاطمی‌امین بابت افزایش قیمت کالاهای مختلف گلایه کردند که اساسا وظیفه کنترل قیمت نمی‌‌‌تواند برعهده وزارتخانه متولی تولید و تجارت باشد و رأس تیم اقتصادی دولت یعنی بانک‌مرکزی و سازمان مدیریت و برنامه‌‌‌ریزی و کل ساختار سیاستگذاری اقتصادی باید برای کنترل تورم گام‌‌‌های اساسی بردارند. در عین حال، تحلیل عضو تیم اقتصادی دولت از نحوه مدیریت تورم نیز می‌‌‌تواند به تداوم و تشدید گرانی در بخش صنعت و بازارهای مختلف بینجامد. با اینکه رضا فاطمی‌امین به تورم ساختاری اقتصاد ایران اشاره کرده؛ اما از توجه به مساله کسری بودجه به‌عنوان عامل اصلی بروز تورم ساختاری غفلت کرده است.
با اینکه وظیفه نظارت بر بازار برعهده بازوهای اجرایی صمت نظیر سازمان حمایت است؛ اما تصور کنترل قیمت‌ها و مهار گرانی با ابزارهایی همچون سرکوب قیمت، دولت و مجلس را به نتیجه دلخواه نخواهد رساند و برخورد علمی با مقوله تورم است که می‌‌‌تواند راه را برای مهار پایدار گرانی باز کند.
