اسدا... فرشاد*

اگر ما توجه خود را به ایران و خصوصا خاورمیانه معطوف نماییم، متوجه می‌شویم که خاورمیانه در مسیر گسترش تولید فولاد گام برداشته و باید بردارد. به طور عام خاورمیانه یعنی برای قرون متمادی با انرژی نفت و گاز مترادف بودن، بنابراین ایران برای مدت‌های طولانی به دلیل برخورداری از منابع انرژی فراوان به طور پیوسته در مسیر رشد و تولید فلزات انرژی بر مثل آلومینیوم، فولاد و مس باید سرمایه‌گذاری کلان داشته باشد، به همین دلیل بایستی با تدابیر لازم در تامین منابع مالی و جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری و توسعه معادن و فلزات اقدام نمود.

از مزیت‌های تردیدناپذیر در سرمایه‌گذاری و توسعه معادن و فرآوری در بخش فلزات وجود ذخایر معدنی آهن، سرب و روی، طلا، آلومینیوم، مس، تیتانیوم، کرومیت، بوکسیت و سایر کانی‌های ارزشمند فلزی است که در پهنه مرکزی و شمال شرقی و شمال در استان‌های کرمان، یزد، بندرعباس، خراسان و... وجود دارد.

کل تولید فولاد در خاورمیانه در سال گذشته ۵/۳۹میلیون تن بوده در صورتی‌که در سال ۲۰۰۷ باید به ۵۲میلیون تن و در سال ۲۰۱۰

به ۶۳میلیون تن برسد. این استعداد در عربستان سعودی، کشورهای حوزه خلیج‌فارس عملا وجود دارد. ما ادعا داریم که خودمان می‌توانیم ذوب آهن بسازیم، هم در تولید فولاد خام در کوره بلند، هم در احیای مستقیم و تولید فولاد در کوره‌های قوس الکتریکی ما توان ساخت داخل را داریم هم شرکت‌های مهندسی و هم سازندگان قوی داریم این توانایی در حال حاضر در خاورمیانه هم رشد قابل توجهی داشته است در عربستان سعودی شرکت‌های جدید، التواریقی، الراجحی و سایرین حرکت کرده‌اند، در ترکیه نیز در بخش فولادسازی تقریبا تجهیزات فولادسازی در داخل همان کشور طراحی و ساخته می‌شود.به هر حال در ایران استعداد بالقوه سرمایه‌گذاری در صنعت فولاد بسیار بالا است.

متال بولتن پیش‌بینی کرده که تولید فولاد خام در ایران با میانگین رشد سالانه ۱۳درصد از ۱۰میلیون تن امسال در سال ۲۰۱۰ به ۵/۱۸میلیون تن برسد در صورتی که پیش‌بینی ما بسیار بیشتر از اینها بوده است.

مشکلات اساسی توسعه و احداث در معادن و صنایع معدنی

به‌رغم توانمندی‌های موجود در صنعت فولاد و مزیت‌های قابل توجه در اشتغالزایی مستقیم و غیرمستقیم و سرمایه‌بری مناسب برای توسعه و احداث، برخی از مشکلات اساسی به شرح زیر بیان می‌شود.

۱ - کمبود بار فلزی خصوصا قراضه صنعتی، ما با توجه به مزیت‌‌های تردیدناپذیر در ذخایر سنگ‌آهن برای تامین بار فلزی محدودیت جدی داریم، ما باید در چادرملو، گل‌گهر، سنگ‌آهن مرکزی، سنگان، زاگرس (معادن شهرک، باباعلی و گلالی در کردستان)، طرح‌های توسعه و ظرفیت‌‌سازی‌ها را هر چه سریع‌تر برای فرآوری بالا ببریم تا بتوانیم با دوبرابر کردن تولید سنگ‌آهن، مناسبات لازم برای توسعه ظرفیت‌های فولادسازی را نیز فراهم نماییم.

۲ - از مشکلات اساسی پیش‌روی توسعه فولاد به‌رغم برخورداری پروژه‌ها از توجیهات بسیار قوی فنی و اقتصادی، تامین منابع مالی و نقدینگی موردنیاز یعنی منابع سرمایه است. یکی از پروژه‌های بزرگ ملی ما که هرمزگان است، سال‌ها معطل تامین منابع مالی ماند و از سال ۱۹۷۴ میلادی بحث احداث آن شروع شد و در سال ۱۹۷۹ تعطیل شد که در دو سه ساله اخیر مجددا بحث احداث آن بسیار جدی شده است و پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای حاصل شده است.

۳ - مشکل دیگر این است که منابع ارزی صندوق ذخیره باید برای سرمایه‌گذاری‌های بسیار اشتغالزا مانند صنایع فولاد صرف شود. باید بخش‌خصوصی با اطمینان و حمایت جدی در سرمایه‌گذاری‌های موردنظر ایمیدروکه با سیاست‌های دولت سازگارند، ترغیب شوند.

۴ -سرمایه‌گذاران خارجی در صورت حصول اطمینان از تامین مواد معدنی مثل سنگ‌آهن، کرومیت، بوکسیت، آلومینا، مس و مشارکت در فرآوری، جایگاه واقعی خود را در پروژه‌های معدنی و صنایع معدنی کشور پیدا می‌کنند و حق حضور خواهند یافت.

۵ - به این منظور لازم است برای جذب سرمایه‌های مردمی و منابع پولی بنگاه‌های مالی و اقتصادی نحوه مشارکت با بخش‌خصوصی تبیین شود.

۶ - وام‌های کم‌بهره به بخش‌خصوصی اختصاص یابد و ایمیدرو سوبسید بخش‌خصوصی را تقبل کند.

۷ - صندوق بیمه سرمایه‌گذاری در بخش معدنی و امور اکتشافی نیز بخش خصوصی را تشویق به سرمایه‌گذاری در بخش اکتشاف و معدن کند چرا که این فعالیت‌ها ریسک بالایی دارد.

۸ - برای جذب منابع سرمایه تحقق اصول اساسی زیر مهم است:

- حفظ و تامین امنیت سرمایه

- تحقق اهداف سودآوری و بهره‌برداری

- تحقق فرآیند روان، منظم و پایدار جریان نقدینگی برای اجرای پروژه‌های توسعه

- شناخت مزیت‌های نسبی ایران و استفاده بهینه از این مزایا که در رابطه با پروژه‌های توسعه بسیار تعیین کننده و تاثیرگذار خواهد بود.

- استفاده از تسهیلات ویژه دولتی جهت اخذ یوتیلیتی و ...

۹ - سازماندهی ترکیب سهام سهامداران پروژه‌های توسعه‌ای در معادن و صنایع معدنی ایران به گونه‌ای باشد که: اولا حق حاکمیت سرمایه‌گذاری در تصمیمات مجامع سهامداران و هیات مدیره به مخاطره نیفتد و ثانیا پتانسیل‌های بیرونی سهامداران موجب تسهیل امور پروژه گردد.

۱۰ - مزیت‌های نیروی متخصص، منابع معدنی فراوان، انرژی ارزان و بازار مصرف موجود درایران مورد توجه قرار گیرد.

۱۱ - محدودیت‌های دو مجتمع بزرگ تولید آهن اسفنجی کشور در افزایش ظرفیت‌های بهره‌برداری به لحاظ محدودیت‌ها، موادرسانی و حمل‌ونقل قابل تامل است.

بنابراین با توجه به روند روبه‌رشد نیاز داخلی به میزان سالیانه یک میلیون تن آهن اسفنجی طی سال‌های ۲۰۰۵ الی ۲۰۰۸ در کشور و افزایش نیاز مصرف تولیدکنندگان خارجی با توجه به مشکلات کمبود بار فلزی و تامین آهن قراضه مناسب، افزایش قیمت‌های جهانی آهن قراضه، کمبود آهن اسفنجی در بازارهای جهانی و ضرورت استفاده از آهن اسفنجی در تولید فولادهای برتر، استفاده از منابع و مزیت‌های معدنی و انرژی موجود در کشور که سهم بسزایی در موفقیت پروژه‌های معدنی و صنایع معدنی خواهند داشت، ضرورت دارد.

به هر حال به‌رغم مشکلاتی که مطرح شد، توسعه، احداث و سرمایه‌گذاری در این بخش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

*مدیرعامل شرکت آهن و فولاد غدیر ایرانیان