آلودگی به آسمان کلانشهرها باز‌می‌گردد؟
تقویم خاموشی تولید
نفس کلانشهرها که تنگ شد، یکی از دلایل آلودگی‌ها، مصرف مازوت نیروگاه‌ها معرفی شد. شدت افزایش آلاینده‌ها به قدری بالا رفت که وزارت نیرو به دلیل عدم پمپاژ گاز به نیروگاه‌ها، تصمیم به قطعی برق برنامه‌ریزی نشده در ساعاتی از شبانه‌روز گرفت تا مازوت کمتری سوزانده شود. اما جدول خاموش خاموشیها، صدای بسیاری از فعالان اقتصادی و صنعتگران را درآورد. به اعتقاد آنها قطعی‌های برقی که بدون اطلاع قبلی اعمال شد، خسارت‌های حادی به ماشین‌آلات و مواد اولیه واحدهای صنعتی تحمیل کرده است. پس از اعمال جدول خاموش خاموشیها در برخی صنایع و مدیریت مصرف برق، آسمان پردود کلانشهرها با بسته شدن دریچه سوخت جایگزین نیروگاه‌ها به حالت عادی بازگشت. حالا اما هوای صاف شهرها در معرض دوباره آلودگی‌ها قرار گرفته است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد بسیاری از شهرهای کشور در روزهای آینده با زمستان واقعی و کاهش درجه دما مواجه می‌شوند که این موضوع افزایش مصرف گاز خانگی، کاهش سوخت‌رسانی به نیروگاه‌ها و در نتیجه آلوده و سمی شدن دوباره آسمان کلانشهرها را بر سر زبان‌ها انداخته است. تجویز سیاست‌گذاران برای حفظ آسمان تمیز کلانشهرها در روزهای سرد زمستان، ارائه تقویم خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده برای صنایع به‌خصوص پرمصرف‌هاست تا هم مانع بروز خاموشیها در بخش خانگی و مراکز حساس شوند و هم شهرها را از گرفتاری آلودگی‌ها نجات دهند.
ماجرا از کجا آغاز شد؟
بیست و سوم دی‌ماه امسال تهران و هفت استان کشور به‌صورت گسترده و سریالی خاموش شدند. فارغ از دلایل بروز خاموشیها که در گزارش‌های قبلی «دنیای اقتصاد» بارها به آن پرداخته شد، بررسی ابعاد خسارات یک روز خاموشی-حدود ۵/ ۱ درصد نیاز مصرف ۲۳ دی‌ماه- در این شهرها نشان می‌دهد بسیاری از کسب‌وکارها و صنایع به دلیل قطعی‌های بدون اطلاع قبلی برق، متحمل آسیب‌هایی شده‌اند. البته متولیان وزارت نیرو اعلام کردند که دلیل خاموشی‌های برنامه‌ریزی نشده عدم تحویل به‌موقع سوخت به نیروگاه‌ها بوده و به همین دلیل کلید خاموشیها به ناچار زده شده است.
اما یک روز بعد از اعمال قطعی‌های برق بدون اطلاع قبلی، رئیس سازمات صنعت، معدن و تجارت استان تهران با گلایه از وزارت نیرو از سیاست‌گذاران برق کشور درخواست کرد که خاموشیها در صنایع از قبل اطلاع داده شود. به گفته یدالله صادقی اگر وزارت نیرو نسبت به قطعی برق صنایع ناگزیر است، حتما برنامه آن را برای آمادگی قبلی صنایع ارائه کند که دست‌کم صنعتگران با خرابی ماشین‌آلات خود مواجه نشوند و در ساعات از پیش اعلام شده، حداقل از برق اضطراری استفاده کنند یا ماشین‌آلات و دستگاه‌ها را خاموش نگه دارند. پس از گلایه صادقی از خاموشیها، مدیرعامل شهرک‌های صنعتی تهران هم از قطعی‌های خاموش خاموشیها گفت و اعلام کرد با قطع بدون اطلاع برق نزدیک به ۲۵۰۰ واحد صنعتی با آسیب‌های جدی در خطوط تولیدشان مواجه شده‌اند و محصولات و مواداولیه آنها از بین رفته و باعث بیکاری کارگران شده است. طبق ارزیابی‌ها در دو روز ۲۳ و ۲۴ دی‌ماه حداقل ۲۳۰۰ تا ۲۵۰۰ واحد صنعتی با مساله قطعی برق مواجه شده‌اند. آنها در حال فعالیت بوده و اطلاع قبلی از این قطعی‌ها نداشته‌اند. میزان خسارات وارده به این واحدها هنوز ارزیابی نشده اما مواردی که گزارش شده حاد بوده است. صنعتگران معتقدند ماشین‌آلاتی که با سرمایه سنگین و با ارز گران، وارد کشور شده‌اند و زیر بار تولید رفته است، ناگهان با قطعی و اتصال مجدد برق دچار نوسان شده و از کار می‌افتد. بازگرداندن این دستگاه به مدار تولید، کار دشواری است که بعضا هم به دلیل آنکه امکانات آن در داخل موجود نیست، میسر نشده و باید تلاش کنند امکانات آن را از خارج تهیه کنند که این فرآیند زمان‌بر بوده و تولید را متوقف می‌کند.
در آن سو متولیان وزارت نیرو در پاسخ به این گلایه‌ها با تاکید به افزایش بی‌سابقه مصرف خانگی گاز و خاموشی‌های موقتی و پراکنده که امکان اطلاع‌رسانی از قبل را فراهم نکرد، اعلام کردند که طی روزهای آینده برخی خاموشیها را برای مشترک‌های صنایع پرمصرف، روشنایی معابر برخی بزرگراه‌ها و اتوبان‌ها، مراکز استخراج رمزارز مجاز و شناسایی مراکز غیرمجاز در نظر گرفته‌اند تا برای تامین برق بخش خانگی مشکلی به وجود نیاید. تامین برق بخش خانگی در حالی در اولویت متولیان وزارت نیرو قرار دارد که صنعتگران معتقدند برج‌های بلند روشن می‌مانند تا به واحدهای تولیدی خاموشی داده شود. «دنیای اقتصاد» پیش از این در گزارش «دستبرد به برق ارزان خانگی» و «شبیخون ماینرهای زیرزمینی»، شکاف قیمت دستوری برق با قیمت‌تمام شده (برق ارزان) را یکی از عوامل افزایش مصرف برق در بخش‌های مختلف کشور از جمله خانگی و کشاورزی برشمرد.
بازگشت آلودگی به شهرها
پس از داستان خاموشی برق خانه‌ها و اعمال محدودیت‌ها در صنایع، بزرگراه‌ها و حتی برق چاه‌های کشاورزی، چند روزی هوای تهران و کلانشهرها آبی و نیلگون شده است. تحلیلگران معتقدند محدودیت‌های در نظر گرفته شده مصرف برق در این بخش‌ها، سرد نشدن بیش از اندازه هوا و در نتیجه نسوزاندن سوخت مایع از سوی نیروگاه‌ها برای تولید برق، جریان هوای پاک را به شهرها بازگردانده است. اما با ورود موج سرما و سامانه‌های بارشی به چندین استان از اواخر هفته گذشته و تداوم آن در هفته جاری، باز هم این نگرانی وجود دارد که با افزایش مصرف گاز در بخش خانگی و احتمالا کمبود سوخت در نیروگاه‌ها، پدیده آلودگی‌ها در کلان‌شهرهای کشور به وقوع بپیوند. به این ترتیب به‌نظر می‌رسد همزمان با آغاز فعالیت این سامانه بارشی جدید، زمستان واقعی نیز در بخش‌هایی از کشور آغاز می‌شود. روز گذشته نیز مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سازمان هواشناسی اعلام کرد که روند کاهشی دما در اغلب شهرها رخ داده و در نتیجه احتمال افزایش آلاینده‌های جوی در شهرهای بزرگ صنعتی و کلانشهرها پیش‌بینی می‌شود. بنابراین با شروع دوره جدید کاهش دمای هوا در بخش زیادی از شهرهای کشور، اگر اخطار و پیش‌بینی هواشناسی توسط عوامل تامین گاز و برق جدی گرفته نشود به نظر می‌رسد هفته سرد زمستانی که از پنج‌شنبه هفته گذشته آغاز شده می‌تواند علاوه بر بارش برف و باران، آلودگی مازوتی را مجددا مهمان ناخوانده آسمان شهرها کند.
خاموشیها می‌آیند؟
با وجود کاهش درجه دما در کشور و طبیعتا افزایش مصرف گاز در کشور، حالا این سوال مطرح است که آیا دوباره ماجرای آلودگی هوا و سپس خاموشیها تکرار خواهد شد؟ شواهد نشان می‌دهد در صورت عدم مدیریت مصرف برق در کشور، تکرار دوباره آلودگی‌ها در کلانشهرها دور از انتظار نخواهد بود. برای تحقق این مهم، تمرکز روی محدود کردن مصرف برق در صنایع مورد توجه قرار گرفته است.
در همین راستا متولیان وزارت نیرو برای عدم بازگشت دوباره خاموشیها در بخش خانگی، برنامه‌هایی برای قطعی برق برنامه‌ریزی شده در بخش صنایع دارند. سخنگوی صنعت برق کشور در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد»، از اعمال محدودیت برای بخش تولید کشور در روزهای سرد پیش‌رو خبر داد و گفت: می‌خواهیم با هماهنگی قبلی با صنایع در مصرف برق‌شان محدودیت‌هایی اعمال کنیم تا نیاز به اعمال خاموشی برای بخش خانگی و مراکز حساس مانند بیمارستان‌ها نباشد. مصطفی‌رجبی‌مشهدی در واکنش به آسیب دیدن صنایع از قطعی برق هفته گذشته اعلام کرد که اولویت وزارتخانه متبوعش تامین برق خانگی و مراکز حساس است. به اعتقاد او در این شرایط که مصرف گاز افزایش چشمگیری یافته و پیش‌بینی می‌شود از این میزان هم فراتر برود، لازم است محدودیت‌های هماهنگ‌شده‌ای برای بخش صنایع پرمصرفی مانند سیمان و فولاد اعمال شود تا با اطلاع قبلی بخشی از مصرف برق خود را قطع کنند. رجبی مشهدی درمورد نحوه اطلاع‌رسانی قطعی‌های برق به صنایع گفت: بر این اساس شرکت‌های برق منطقه‌ای از یک روز قبل به صنایع اطلاع می‌دهند که در چه ساعتی خاموشی خواهند داشت تا منجر به خسارت برای این بخش‌ها نیز نشود. به گفته سخنگوی صنعت برق اعمال خاموشیها در شهرک‌های صنعتی نیز از قبل اطلاع‌رسانی خواهد شد. به این ترتیب وزارت نیرو تا زمان برطرف شدن محدودیت سوخت نیروگاه‌ها و برگشت به روال عادی، در نظر دارد تقویمی برای خاموشی صنایع را در دستور کار قرار دهد. به گفته رجبی مشهدی در حال حاضر صنایع کشور حدود ۲۰ درصد از کل مصرف برق کشور را به خود اختصاص داده‌اند.
