وضعیت هزینه‌کرد کشورها برای تحقیق و توسعه
دامنه تغییرات سهم بخش آموزش عالی از کل هزینه‌های R&D در کشورهای مختلف بین ۴ تا ۲۶ درصد است. هندوستان (۴ درصد) در پایین‌ترین دامنه قرار دارد. چین (۷ درصد)، کره جنوبی (۹ درصد)، ژاپن (۱۲ درصد)، آمریکا (۱۳ درصد) پایین‌ترین سهم را داشته و انگلستان (۲۶ درصد)، فرانسه (۲۰ درصد) و آلمان (۱۷درصد) بالاترین سهم بخش آموزش عالی را دارند. با جهانی شدن اقتصاد و گسترش پیوندهای اقتصادی کشورها با یکدیگر، آمارها، داده‌ها و شاخص‌های مقایسه‌ای بین کشوری اهمیتی بیش از پیش یافته است. بر همین اساس برخی سازمان‌های معتبر بین‌المللی اقدام به گردآوری و انتشار آمارها و شاخص‌های مقایسه‌ای بین کشوری می‌کنند. اطلاع از آخرین وضعیت کشورمان در این شاخص‌ها می‌تواند نقش بسزایی در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی سرمایه‌گذاران و فعالان تجاری و دیگر ذی‌نفعان داشته باشد.
رقابت‌پذیری بین‌المللی یک اقتصاد مدرن، از طریق قابلیت تولید، جذب و تجاری‌سازی دانش تعریف می‌شود. فعالیت‌های تحقیق و توسعه R&D یکی از شاخص‌های مهم برای اندازه‌گیری قابلیت نوآوری و چشم‌اندازهای آن برای رشد، بهره‌وری و رقابت‌های علوم و تکنولوژی در آینده است. موضوعات اصلی این شاخص شامل روند هزینه‌های مطلق، سنجش شدت R&D با ساختار و تمرکز بر عملکرد R&D، منابع در بین بخش‌های مختلف، اولویت‌ها و سیاست‌های دولت درخصوص تحقیقات است. اغلب داده‌های مربوط به R&D، توسط سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) و یونسکو برای ۱۵۸ کشور بوده که معتبرترین منابع برای این چنین مقایسه‌های بین‌المللی است. در ادامه این گزارش که از سوی معاونت طرح و برنامه دفتر آمار و فرآوری داده‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت منتشر شده به ریز عملکرد شاخص‌های R&D اشاره شده است.
جریان و منابع مالی
جریان و منابع مالی R&D در کشورها نشان می‌دهد که بخش‌های تجاری منبع اصلی سرمایه‌گذاری تحقیق و توسعه هستند. اگرچه اطلاعات قابل مقایسه در منابع سرمایه‌گذاری تحقیق و توسعه برای هند در دسترس نیست، با این حال در سال ۲۰۱۵، بخش کسب‌وکار در ژاپن (۷۸ درصد)، چین و کره جنوبی هر کدام (۷۵ درصد) سهم قابل‌توجهی از کل بودجه تحقیق و توسعه را تامین کرده‌اند. این نسبت برای آلمان و آمریکا به ترتیب ۶۶ و ۶۲ درصد است. در فرانسه و انگلستان بخش کسب‌وکار سهم بسیار کمتر به ترتیب ۵۶ و ۴۹ درصد از کل بودجه تحقیق و توسعه را دارا هستند. دولت دومین منبع بزرگ تامین‌کننده هزینه‌های R&D در این ۸ کشور است. فرانسه بیشترین (۳۵ درصد) و ژاپن کمترین (۱۵ درصد) سهم را دارند. انگلستان (۲۸ درصد)، آلمان (۲۸ درصد) در رده‌های بالا و کره جنوبی (۲۴ درصد) و چین (۲۱ درصد) و ژاپن در رده پایین قرار دارند. منابع مالی R&D از طریق بنگاه‌های کسب‌وکار، دانشگاه‌ها، دولت‌ها، سازمان‌های غیرانتفاعی و سایر سازمان‌های برون‌مرزی از منابع خارج کشور نیز تامین می‌شود. در میان ۸ کشور برتر در فعالیت‌های R&D، انگلستان سهم قابل‌توجهی (حدود ۱۸درصد) را از منابع خارجی دارد. فرانسه نیز سهم نسبتا بالا (تقریبا ۸ درصد) برخوردار است. در بین هشت کشور برتر، آلمان و آمریکا به ترتیب حدود ۶ و ۵ درصد و سیار کشورها سهم بسیار ناچیزی دارند. (در آمریکا، اطلاعات مربوط به تامین منابع مالی R&D خارجی فقط در ارتباط با بخش کسب‌وکار و آموزش عالی است.)
مقایسه‌های بین‌المللی
تحلیل هزینه‌های دولتی در R&D برحسب اهداف اصلی اجتماعی-اقتصادی نشان می‌دهد که چگونه اولویت‌های تحقیق و توسعه دولت، بین کشورها به‌طور قابل ملاحظه‌ای متفاوت بوده و در طول زمان متغیر است. بر اساس آمارهای OECD، بودجه سالانه دولت که به بخش R&D اختصاص یافته برای کشورهای عضو OECD و کشورهای منتخب مبنایی جهت مقایسه است. سهم بخش دفاعی از سرمایه‌گذاری دولت در R&D در کشورهایی که بیشترین فعالیت‌های تحقیق و توسعه را دارند، به‌طور گسترده‌ای متفاوت است. در سال ۲۰۱۵ سهم دفاعی از بودجه R&D دولت در آمریکا ۵۱ درصد بوده که در مقایسه با انگلستان (۱۶ درصد)، کره جنوبی (۵/ ۱۳ درصد)، فرانسه و آلمان و ژاپن (زیر ۸ درصد) حائز اهمیت است. سهم اختصاص یافته بهداشت و محیط زیست از بودجه غیردفاعی R&D در آمریکا ۵۳ درصد و در انگلستان ۳۵درصد است. هر دو کشور، در چند دهه گذشته رشد قابل ملاحظه‌ای داشته‌اند. در حال حاضر سهم بهداشت و محیط زیست در کره‌جنوبی ۱۵ درصد، فرانسه، آلمان و ژاپن ۱۳ درصد یا کمتر است.
برنامه‌های توسعه اقتصادی در کشورها شامل ارتقای کشاورزی، انرژی، شیلات و جنگلداری، صنعت، حمل‌ونقل، ارتباطات و زیرساخت است. در انگلستان، بودجه دولتی تحقیق و توسعه برای توسعه اقتصادی در سال ۲۰۰۰ به میزان ۱۴ درصد بوده و از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ کاهش یافته، اما در سال ۲۰۱۵ به ۱۶ درصد افزایش می‌یابد. در سال ۲۰۰۰ سهم مذکور برای کشور فرانسه از ۱۸ درصد به ۲۱ درصد در سال ۲۰۱۰ افزایش و در سال ۲۰۱۵ مجددا به ۱۸درصد کاهش یافته است. بودجه دولتی تحقیق و توسعه برای توسعه اقتصادی در ژاپن در سال ۲۰۰۰، ۳۳ درصد بود که به ۲۵ درصد در سال ۲۰۱۵ افت پیدا کرد. در این مورد کره جنوبی بالاترین سهم (۵۰ درصد در سال ۲۰۱۵) را با تاکید بسیار به ویژه در تولید صنعتی و فناوری داشته است. در آمریکا در سال ۲۰۰۰، معادل ۱۳درصد حمایت بخش غیردفاعی برای R&D بود که به ۱۲ درصد در سال ۲۰۱۵ کاهش یافت. بخش فضای مدنی در سال ۲۰۰۰، ۲۱درصد بودجه غیردفاعی را در آمریکا به خود اختصاص داده است. این سهم در آمریکا در ۲۰ سال گذشته رو به کاهش بوده (۱۳درصد در سال ۲۰۱۰) و سپس در سال ۲۰۱۵ به ۱۶ درصد افزایش یافته است. در حال حاضر این سهم در فرانسه در سال ۲۰۱۵ حدود ۱۱درصد است که طی ۲۰ سال تقریبا همین میزان بوده است. در سایر کشورهای OECD این سهم زیر ۱۰ درصد است.
ارسال نظر