دنیای اقتصاد: سرپرست مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران، در نشست خبری «نخستین کنفرانس بین‌المللی آب مجازی» ضمن بررسی موضوع بهره‌وری آب در کشاورزی، بر ضرورت یافتن راهکاری مناسب برای اجرای «نظریه آب مجازی» تاکید کرد. محمدحسین شریعتمدار در این نشست نگاهی به طرح نظریه آب مجازی در سطح دنیا برای مدیریت منابع آب کشورها داشت و گفت: هنوز توافق جهانی در مورد تجاری شدن محصولات کشاورزی و اجرای نظریه آب مجازی وجود ندارد و تنها در برخی کشورها به‌صورت ملی عملیاتی شده است. وی افزود: این تئوری از ابتدای فعالیت کشاورزی در کشورها وجود داشته اما جنبه بین‌المللی، نظام‌مند و قانونی نداشته است. از آنجا ‌که این نظریه می‌تواند با پیچیدگی‌ها و جزئیات قابل‌توجهی در مسیر اجرای خود مواجه شود، ضرورت دارد که قبل از اجرایی شدن مطالعه دقیق و جامعی نسبت به عواقب و پیامدهای احتمالی آن صورت گیرد.

به گزارش اتاق ایران، دبیر اجرایی کنفرانس بین‌المللی آب مجازی الگوی کشت را از پایه‌های اساسی این نظریه دانست و تصریح کرد: الگوی کشت یعنی زراعت براساس ظرفیت‌های هر منطقه انجام شود. مدت‌ها است که در مورد خودکفایی گندم صحبت می‌شود، این مساله باید براساس همین الگوی کشت انجام شود. مسوولان در عمل بر این اصل توافق دارند که خودکفایی به هر قیمتی، ارزش ندارد بلکه باید براساس ظرفیت‌ها و بهره‌وری آب انجام شود. شریعتمدار افزود: در سال ۱۳۶۸ به ازای هر مترمکعب آب، ۳۰۰ گرم گندم برداشت می‌شد. این روند در مسیر خود با دگرگونی و نوسانات بسیاری روبه‌رو شد تا آنجا که در سال ۱۳۷۷ به ۵۳۰ گرم و در سال ۱۳۸۳ و ۱۳۸۴ به ۶۳۰ گرم رسید و در این سال جشن خودکفایی برگزار کردیم. البته این نوسان‌ها ادامه پیدا کرد تا در سال ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ میزان گندم برداشت شده از هر مترمکعب آب به ۷۵۰ گرم رسید. حال باید تلاش کنیم این وضعیت پایدار باقی بماند و زمینه رشد آن را فراهم سازیم.

همچنین معاون زراعت وزارت جهاد کشاورزی و عضو کمیته علمی و اجرایی کنفرانس، اولین گام در مسیر اجرای تئوری آب مجازی را توافق ملی در مورد آن عنوان کرد و گفت: باید ابتدا نقاط قوت، ضعف، مزایا و معایب این تئوری شناخته شود تا در پی آن بتوانیم در سطح ملی موفق عمل کنیم. هدف این کنفرانس تهیه نقشه راه منطقی برای اجرای نظریه آب مجازی است.

براساس اظهارات عباس کشاورز، کشورهایی در مورد آب مجازی موفق هستند که توانسته‌اند، هزینه تمام‌شده و بهره‌وری آب را افزایش دهند و ارزش‌افزوده بالا در بخش کشاورزی ایجاد کنند. کشوری مانند هلند که در کشاورزی موفق است اقدام به صادرات علم می‌کند و نه محصول کشاورزی. در واقع یکی از عوامل موفقیت در این حوزه استفاده از علم و دانش جدید است. عضو کمیته علمی و اجرایی کنفرانس بین‌المللی آب مجازی تصریح کرد: در حال حاضر دنیا بر سر تجاری شدن محصولات کشاورزی به توافق نرسیده است، چراکه همه کشورها در مورد امنیت غذایی خود نگران بوده و برای آن اهمیت بالایی قائل هستند. البته در این رابطه باید کشورهایی مانند ژاپن که آب فراوان دارد اما زمین ندارد یا کشورهای حوزه منا که از کمبود شدید منابع آبی رنج می‌برند و مجبور به واردات غذا هستند را فاکتور گرفت. طبق آمار ارائه شده، میزان تجارت آب مجازی در دنیا از سال ۱۹۸۶ تا ۲۰۱۱ میلادی از ۴۳۸ میلیارد مترمکعب به ۹۸۹ میلیارد مترمکعب رسیده که آمریکا با ۲۴ درصد بیشترین سهم و آفریقا با ۸/ ۳ درصد کمترین سهم را در این تجارت داشته‌اند. میزان آب مجازی وارد شده در ایران از دهه ۱۳۵۰ تا سال ۱۳۹۲ از ۱۲ میلیارد مترمکعب به ۳۷ میلیارد مترمکعب افزایش‌یافته و میزان صادرات آن به ۴ میلیارد مترمکعب رسیده است. بهرام طاهری، مشاور عالی وزیر نیرو که دبیر علمی این کنفرانس نیز هست با اشاره به تغییر اقلیم و لزوم استفاده از روش‌های زیرساختی برای مدیریت آب، یکی از مکانیزم‌ها را بهره‌گیری از مفهوم آب مجازی دانست و تاکید کرد: شاید این مفهوم ساده به‌نظر برسد اما در مرحله اجرا دچار پیچیدگی‌های خاصی می‌شود، بنابراین باید در این کنفرانس بهترین روش اجرای مفهوم موردنظر دنبال شود. زهرایی، عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران، با تاکید بر این که تجارت آب مجازی برای هر کشور بحرانی از نظر آب، قابل تجویز نیست، تشریح کرد: می‌خواهیم با استفاده از تجربیات کشورهای مختلف، شناخت دقیقی از تئوری آب مجازی داشته باشیم. وی ادامه داد: موضوع بسیار مهم در این نظریه معطوف بودن آن به مصرف‌کننده و لزوم اصلاح الگوی مصرف است. این نظریه می‌گوید برای مدیریت منابع آبی، باید مصرف آب نیز به شیوه درست انجام شود و تنها تولیدکننده را موردتوجه قرار نمی‌دهد.