چهار تصمیم و سه قاعده بازی

محسن جلال پور
رئیس اتاق بازرگانی ایران

مناسبت‌های قوه قضائیه و روز صنعت در تقویم، سه روز با هم فاصله دارند. مناسبت اولی در هفتم تیرماه واقع شده و دومی در دهم تیرماه. ربط این دو به هم و ارتباط مشترکشان با توسعه نزدیک‌تر و تنگاتنگ‌تر هم هست. نهاد قضایی حراست از حقوق مالکیت و استحکام قراردادها را بر عهده دارد و صنعت نیروی محرکه و پیشران توسعه است.

روزگاری این تفکر وجود داشت که توسعه با استفاده از منابع و مواهب طبیعی مثل آب، زمین و جنگل امکان‌پذیر است. امروز این نظریه به‌طور کامل ردشده است؛ چون کشورهای زیادی می‌شناسیم که از کمترین مواهب و منابع طبیعی برخوردارند؛ اما توسعه یافته‌اند. بعدها نظریه‌هایی مطرح شد با این مضمون که تنظیم و تدوین برخی سیاست‌های اقتصادی رایج و توصیه شده می‌تواند توسعه در برخی کشورها را به دنبال داشته باشد. بعضی کشورها جواب گرفتند؛ اما خب همه جا جواب نداد.چندسالی است که دیدگاه‌های جدیدی مطرح می‌شود مبنی بر اینکه کشوری به توسعه دست پیدا نمی‌کند مگر اینکه چهار تصمیم اساسی بگیرد و پس از آن، فرآیند توسعه را به سه قاعده بازی واگذارد. چهار تصمیم اساسی عبارتند از: میدان دادن به بخش خصوصی، محدودیت فعالیت‌های دولت، مشخص کردن سیاست حمایتی و تعیین تکلیف با کشورهای جهان و سه قاعده بازی هم که باید بر این تصمیم‌ها حاکم شود، حقوق مالکیت، استحکام قراردادها و رقابت هستند.

براساس این دیدگاه، اگر کشوری تصمیم بگیرد که توسعه پیدا کند باید قواعد بازی را به خوبی و با شفافیت تمام تعریف و اجرایی کند. دستگاه قضایی وظیفه حفاظت و حراست از این نهادها را برعهده دارد؛ به‌گونه‌ای‌که اگر این نهادها به درستی تعریف نشده باشد یا قوه قضائیه در هر کشوری نتواند به درستی از این نهادها پاسداری کند، می‌توان گفت که آن کشور توسعه پیدا نمی‌کند.

حال سوال این است که اینجا نقش صنعت چیست؟ صنعت رقابتی همان‌طور که اشاره کردم موتور محرک و پیشران توسعه است. آنجا که قصد داریم توسعه یافته شویم، باید تصمیم‌هایی بگیریم و قواعدی تعریف کنیم. به این تصمیم‌ها و قواعد مرتبط با آن اشاره کردم. از این به بعد، تولید درون جوش و نگاه برون‌نگر است که می‌تواند قوای محرکه اقتصاد ما باشد.سال‌های طولانی فکر می‌کردیم صادرات یعنی مازاد تولید. خوشبختانه این دیدگاه‌ امروز کاملا رد شده و نظرات مسوولان نشان می‌دهد تحول شگرفی در اندیشه سیاست‌گذار رخ داده است. در این خصوص رئیس‌جمهور در ضیافت افطار با فعالان اقتصادی گفت: «چند شب پیش خدمت مقام معظم رهبری گفتم که اگر در کشور ما صادرات بر این مبنا باشد که ما تولیدی در داخل درست می‌کنیم برای بازار داخلی و اگر کمی زیاد آمد صادر کنیم، این صادرات نمی‌شود. باید برای صادرات تولید کنید.»

ضمن گرامیداشت هر دومناسبت مهم، امیدوارم نسیم این تغییرات، آن گونه که رهبر انقلاب در اصول اقتصاد مقاومتی ترسیم کرده‌اند، بر همه دستگاه‌ها بوزد و شاهد تحول اساسی در فکر و رفتار سه قوه در زمینه توسعه باشیم.