دنیای اقتصاد: جزئیات توافق ایران با شرکت بوئینگ حاکی از خرید ۲۰ میلیارد دلاری ایران از این هواپیماساز معتبر آمریکایی است. جدیدترین اطلاعات به‌دست آمده نشان می‌دهد ایران خواستار خرید ۸۰ فروند هواپیمای بوئینگ و اجاره ۲۹ هواپیما با قابلیت پشتیبانی این شرکت است. یک مقام ارشد بوئینگ در این زمینه اعلام کرده است: «فروش جت‌های مسافربری به ایران بخشی از مذاکرات مربوط به توافق هسته‌ای بوده است.» در همین زمینه تحلیل منابع خارجی حاکی از این است که دولت اوباما قصد دارد امکان برگشت‌پذیری قراردادهای مربوط به توافق هسته‌ای با ایران را از دولت بعدی آمریکا سلب کند.

گروه صنعت و معدن: برنامه ایران برای نوسازی ناوگان هوایی این روزها علاوه بر رسانه‌های داخلی در کانون توجه خارجی‌ها نیز قرار گرفته است. روز گذشته خبرگزاری رویترز جزئیات تفاهم‌نامه ایران با شرکت بوئینگ آمریکا را منتشر کرد. همچنین بلومبرگ نیز در گزارشی تحلیلی انگیزه ایران از خرید قریب به ۲۳۰ فروند هواپیمای جدید را واکاوی کرده و معتقد است: «سفارش مدل‌های جدید هواپیما، ایران‌ایر را به شرکتی در حد و اندازه جهانی تبدیل خواهد کرد.» بر اساس گزارشی که خبرگزاری رویترز منتشر کرده، ایران برای خرید ۱۰۹ فروند هواپیمای کوچک و بزرگ به ارزش ۳۷/ ۲۰ میلیارد دلار با بوئینگ به توافق رسیده است. پیش از این شرکت هواپیمایی ایران، قطعی بودن تفاهم‌نامه خرید هواپیما از بوئینگ را تایید و اعلام کرد که سفارش خرید ایران نسل جدید خانواده بوئینگ ۷۳۷ و سری بوئینگ ۷۷۷ است. با این حال در مورد جزئیات بیشتر این تفاهم‌نامه رویترز به نقل از یک مقام آگاه از مقامات ارشد ایران نوشت: ارزش این توافق براساس لیست قیمتی است که هم به‌صورت فروش مستقیم و هم به‌صورت اجاره است. این توافق شامل ۸۰ فروند هواپیما به ارزش حدود ۶/ ۱۷ میلیارد است که مستقیما توسط بوئینگ فروخته خواهد شد. از این ۸۰ هواپیما، ۳۴ جت پهن پیکر است که ۱۵ فروند آن مدل ER ۳۰۰-۷۷۷ و ۱۵ فروند دیگر نیز مدل ۹-۷۷۷ و چهار فروند هم مدل ۸-۷۴۷ است.

همچنین ۴۶ فروند باقی‌مانده نیز جت‌های باریک‌پیکر را تشکیل می‌دهد که ۴۰ فروند آن مدل جدید MAX ۷۳۷ و ۶ فروند آن مدل NG ۷۳۷ است. تحویل هواپیماهای خریداری شده قرار است از سال ۲۰۱۷ شروع و تا ۲۰۲۵ ادامه پیدا کند. در همین حال، شرکت بوئینگ ترتیبات لازم را برای ایران‌ایر فراهم می‌کند تا ۲۹ فروند هواپیمای مدل NG ۷۳۷ را از طریق اجاره تهیه کند. به نوشته رویترز، سخنگوی بوئینگ از اظهارنظر در این رابطه خودداری کرد. پیش از این شرکت بوئینگ در ایمیلی نوشته بود: «در پی مجوز دولت آمریکا، با مقامات هواپیمایی ایران در مورد فروش احتمالی هواپیماهای مسافربری و خدمات مذاکره کردیم. ما جزئیات مذاکراتی را که با مشتریانمان داریم، فاش نمی‌کنیم و رویه استاندارد ما این است که اعلام توافق‌های به‌دست آمده را به‌عهده مشتریانمان می‌گذاریم.» با این حال پایگاه اینترنتی دی‌هیل به نقل از معاون رئیس شرکت بوئینگ نوشته است: فروش جت‌های مسافربری به ایران بخشی از مذاکرات مربوط به توافق هسته‌ای بوده است.

شرکت بوئینگ روز پنج‌شنبه گذشته از معامله با ایران دفاع کرد و به دو نماینده ارشد جمهوری‌خواه نگران مجلس نمایندگان آمریکا در زمینه توافق با ایران توضیح داده است. این دو نماینده از قرارداد بوئینگ با ایران اظهار نگرانی کردند و گفته بودند: برنامه بوئینگ برای فروش هواپیما به ایران می‌تواند امنیت ملی ایالات متحده را تهدید کند.

تیموتی کیتینگ، معاون رئیس شرکت بوئینگ در امور عملیات‌های دولتی خطاب به جب هنسارلینگ، رئیس کمیته خدمات مالی مجلس نمایندگان آمریکا و پیتر روسکام، دیگر نماینده جمهوری‌خواه گفت که کنگره به خوبی آگاه است که فروش جت‌های مسافربری به ایران بخشی از مذاکرات مربوط به توافق هسته‌ای بوده است. کیتینگ در پاسخ به نامه این دو نماینده جمهوری خواه گفت: «در مشورت‌ها (با دولت آمریکا) برای ما روشن شده که توانایی تامین نیازهای ایرلاین‌های ایرانی به هواپیماهای مسافربری توسط شرکت‌های آمریکایی و اروپایی برای جایگزینی با ناوگان فرسوده آنها موضوعی کلیدی و اساسی در دستیابی به توافق (هسته ای) بوده است.»

بوئینگ که روز امضای تفاهم‌نامه با ایران را به‌صورت رسمی اعلام کرد، گفته پس از اطمینان از عمل کردن ایران به تعهدات هسته‌ای‌اش درباره این تفاهم مذاکره کرده است. کیتینگ در عین حال تاکید کرده که اگر دولت آمریکا هرگونه تغییری در روابط خود با ایران بدهد، بوئینگ این تغییرات را در فعالیت‌های تجاری خود اعمال خواهد کرد.

تحلیل بلومبرگ از خریدهای ایران

جزئیات توافق ایران با بوئینگ آمریکا در حالی منتشر شده که بلومبرگ نیز در گزارشی این توافق را تحلیل کرده است. بلومبرگ طی گزارشی نوشت: امضای قرارداد خرید ۱۰۹ فروند هواپیما از شرکت بوئینگ، ۵ ماه پس از قرارداد خرید ۱۱۸ فروند هواپیما از شرکت ایرباس نشان دهنده میزان بلندپروازی شرکت ایران‌ایر برای تبدیل مجدد به یک شرکت هوایی تراز اول بین‌المللی و تبدیل شدن ایران به هاب منطقه است. خرید نزدیک به ۲۳۰ فروند هواپیما توسط شرکت ایران‌ایر، برابر با سه‌چهارم کل ناوگان هوایی شرکت «بریتیش ایرویز» و بزرگتر از ناوگان هوایی شرکت اتحاد ایرویز ابوظبی است.

بلومبرگ در ادامه گزارش تاکید کرد: هرچند با توجه به موانع جدی پیش روی قرارداد منعقده با شرکت آمریکایی بوئینگ، هنوز مشخص نیست که آیا ایران ایر خواهد توانست همه هواپیماهای مشخص شده در قرارداد را تحویل بگیرد یا نه، اما ورود مدل‌های جدیدی نظیر ایرباس‌های ‌ای ۳۸۰ دو طبقه و بوئینگ‌های ۷۷۷ به ناوگان حمل و نقل هوایی ایران ایر، این شرکت را به یک شرکت در حد و اندازه‌های جهانی تبدیل خواهد کرد. جان استریکلند، تحلیلگر مسائل هوانوردی در موسسه جی ال اس در لندن گفت: «شکی نیست که آنها می‌خواهند با شرکت‌هایی نظیر امارات و اتحاد رقابت کنند. ناظران شک داشتند که شرکت‌های هوایی حاشیه خلیج فارس بتوانند هواپیماهای خود را پر کنند، اما آنها این کار را انجام داده‌اند. در این میان، ایران بازار هوایی بزرگتری طی سال‌های گذشته داشت که تحریم‌ها مانع از توسعه آن می‌شد.»

وی افزود: اکثر هواپیماهای سفارش داده شده، احتمالا جایگزین هواپیماهای قدیمی‌ خواهند شد که باید سال‌ها قبل بازنشسته می‌شدند. سفارش هواپیماهای پهن پیکر از سوی ایران‌ایر به‌طور ویژه چشمگیر است. این شرکت قرار است در سال‌های آینده با هواپیماهای ۷۷۷، ۴۲۵ نفره؛ ۷۴۷، ۴۶۷ نفره و ای۳۸۰، ۵۲۵ نفره پرواز کند. با تحویل ۱۲ فروند هواپیمای سوپرجامبو به ایران ایر، تعداد هواپیماهای غول‌پیکر این شرکت با تعداد هواپیماهای غول‌پیکر شرکت‌های بزرگ هوایی جهان نظیر بریتیش ایرویز و ایرفرانس برابری خواهد کرد. به علاوه، ایران ایر قصد دارد ۱۶ فروند هواپیمای ایرباس ‌ای ۳۵۰-۱۰۰۰ اس تحویل بگیرد که بزرگترین نوع هواپیما در بین جدیدترین مدل‌های دو راهرویی شرکت ایرباس است که قادر به حمل ۳۶۶ مسافر است. ایران همچنین برای مسیرهای کوتاه‌تر ۴۵ فروند هواپیمای‌ ای‌۳۳۰ پهن پیکر سفارش داده است.

ایران‌ایر که در حال حاضر با هواپیماهای قدیمی نظیر ایرباس ‌ای ۳۳۰ و فوکر ان وی ۱۰۰ پرواز می‌کند، ۴۵ فروند هواپیمای ای ۳۲۰ تک راهرویی هم سفارش داده است. این شرکت نگفته که چرا هم هواپیمای تک راهرویی و هم دو راهرویی سفارش داده، در حالی که شرکت‌های هوایی معمولا برای کاهش هزینه‌ها یکی از این نوع هواپیما را خریداری می‌کنند.

براساس تحلیل بلومبرگ، هرچند ایران بارها اعلام کرده که با لغو تحریم‌ها قصد دارد هواپیمای مورد نیاز برای جابه‌جایی ۸۰ میلیون نفر ایرانی ساکن ایران و ۵ میلیون ایرانی خارج از کشور را جابه‌جا کند، اما خرید احتمالی ۱۲۰ فروند هواپیمای پهن پیکر نشان می‌دهد که این کشور احتمالا اهداف دیگری را نیز در سر دارد. یکی از این هدف‌ها احتمالا می‌تواند تبدیل ایران به یک هاب هوایی باشد که در آن مسافران سفرهای بین قاره‌ای پروازهای خود را تعویض می‌کنند. تهران دارای مزیت‌های جغرافیایی قابل توجهی از جمله قرار گرفتن در نقطه اتصال بین اروپا، آسیا، آفریقا و خاورمیانه است و اکثر پروازها به مقصد کشورهای آمریکایی نیز از این مسیر عبور می‌کنند.