محمدرضا ظهیر امامی
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران و عضو هیات امنای دانشگاه صنعتی شیراز

اگر از منظر صنعت و افراد دلسوز به حال صنعت و اقتصاد کشور به دانشگاه نگاه کنیم، در کلان قضیه عمده دانشگاه‌های کشور که تعدادشان هم قابل ملاحظه است در هر حال از بودجه عمومی، هر چند به‌صورت قطره چکانی، استفاده می‌کنند لیکن غالبا فارغ‌التحصیلان دانشگاه که تعدادشان هم به لحاظ کمیت قابل ملاحظه است، نمی‌توانند آنچنان که باید باری از دوش صنعت کشور بردارند به اعتباری محصول دانشگاه نه غالبا نیروی انسانی توانمند در حوزه تحصیلات مرتبط است و نه تولید دانش و فناوری کاربردی روز، متناسب با نیازهای صنعت امروز.

البته به هیچ وجه قصد نداریم دستاوردهای علمی و پژوهش‌های ارزشمند نظری دانشگاه‌های کشور را نادیده بگیریم که اتفاقا در این حوزه موفقیت‌های چشمگیری را هم شاهد بوده‌ایم و برخی دانشگاه‌ها در تولید مقالات علمی، رتبه‌هایی خوب هم در عرصه جهانی کسب کرده‌اند، اما بنا است در اینجا از زاویه دید نیاز بنگاه‌های کسب و کار به ارزیابی موضوع بپردازیم.

معمولا در میان فارغ‌التحصیلان دانشگاه با دو گروه روبه‌رو هستیم؛ یک دسته افرادی محدودتر که شایستگی و قابلیت‌های متمایزی را از خود بروز می‌دهند که متاسفانه بعضا راه مهاجرت را بر می‌گزینند و گروه دیگر طیف وسیع‌تر فارغ‌التحصیلان هستند که جذب بازار کار می‌شوند در حالی که آموزه‌های آنها در دانشگاه برای پاسخگویی به نیاز کسب و کار کافی و کاربردی نیست و آنها در محیط کار باید بسیاری از مطالب را از آغاز یاد بگیرند که این امر برای بازار کار، مستلزم زمان و هزینه است.

از طرف دیگر، این در حالی است که رساله‌های دانشگاهی فارغ‌التحصیلان دوره دکترا صرفا ابعاد تئوریک و مفاهیم و مقوله‌های صرفا علمی را در بر می‌گیرد و به نیاز عملی مشخصی در جهت توسعه بازار کسب و کار در راستای توسعه پایدار کشور پاسخ مناسب نمی‌دهد.

حال اگر این نتیجه در مجموع غیرکاربردی را به محدودیت مالی دانشگاه‌ها اضافه کنیم

دو نیاز اصلی دانشگاه خود را نشان می‌دهد:

1- نیاز دانشگاه در دسترسی به منابع و تامین مالی بیشتر برای توسعه فعالیت‌های آموزشی پژوهشی.

2- نیاز دانشگاه به ارتباطی موثرتر و هدفمند با صنعت و بازار کار، برای یادگیری بیشتر و درک و دریافت نیازهای واقعی و متناسب با بازار کار. همچنین شناسایی واقعی بنگاه‌های کسب و کار و حتی دریافت سفارش کار مستقیم از صنایع از یکسو و پاسخگویی بهتر به مطالبات جامعه، از جمله صنعت و بازار کسب و کار، در زمینه تولید دانش کاربردی و تربیت نیروی انسانی ماهر و آماده به کار، جذب و تزریق دانش روزآمد و کاربردی به بنگاه‌های صنعتی از سوی دانشگاه و دانشگاهیان از سوی دیگر، باید مورد توجه قرار گیرد.

در جهت پاسخگویی به این نیازها طرح «پل» با زمان شناسی ویژه و درک درست از مشکل واحدهای تولیدی تعطیل، نیمه فعال و راکد، عوارض و پیامدهای آن از جمله سرمایه‌های راکد و بلوکه شده بانک‌ها تدوین و تصمیم دارد تا با ساماندهی و بهره‌گیری درست از ظرفیت‌های تعاملی و تبادلی موثر صنعت و دانشگاه در راستای احیای صنایع راکد گام‌های عملی و سنجیده‌ای بردارد و به اعتباری نهضتی را آغاز کند که این بار بخش خصوصی در آن پیشگام بوده و پیش از نهادهای رسمی، بخش خصوصی و دانشگاه با درک نیازهای مشترک به ضرورت آن پی برده‌اند.

در این طرح دانشگاه به‌عنوان نهادی فرهنگی و علمی در مسیر آموزش و پرورش نسل جوان جامعه، تولید علم و فناوری فعالیت می‌کند و به لحاظ مالی منتفع می‌شود، صنعت و بازار کسب و کار نیز به‌عنوان نهادی اقتصادی که کالا، تجهیزات و خدمات تولید می‌کند به بیشترین سطح بهره‌وری دست می‌یابد.

چرا که درصورت تولید مطلوب دانش روز و نیروی کارآمد توسط دانشگاه، صنعت می‌تواند مصرف‌کننده و به‌کارگیرنده آن باشد که در این تبادل و عرضه دانش و کاربردی شدن دانش‌ها در صنعت و انتقال درست تجربیات صنعت به دانشگاه و ایجاد هم‌افزایی، هم ‌دانش‌ها و خلاقیت‌های تازه‌ای به منصه ظهور می‌رسد و هم برای دانشگاه تولید ثروت اتفاق می‌افتد. حال سوال این است که چه مسائلی ما را به طرح «پل» رساند؟ 1- وجود تعداد قابل توجهی از شرکت‌های بحرانی راکد با خواب سرمایه قابل ملاحظه، 2- سرمایه قابل ملاحظه بلوکه شده بانک‌ها، 3-نیاز مالی دانشگاه جهت توسعه هدفمند فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی، 4-کانالیزه شدن عمده وقت و ظرفیت‌های دانشگاه در حوزه پژوهش‌های نظری و عدم توجه کافی به جنبه‌های فناورانه کاربردی طرح‌های منطبق بر دانش و تکنولوژی روز دنیا، 5- وجود معضل بیکاری به‌عنوان یک چالش اساسی در کشور، 6- امکان شفاف‌سازی بیشتر در تامین مالی و بسترهای قانونی مشارکت در تولید ثروت و کارآفرینی در صنعت و دانشگاه.

نتایج مورد انتظار از اجرای طرح پل شامل موارد زیر است:

- ایجاد و تقویت بنیان‌های تبادلی و تعاملی از طریق پلی مستحکم و قابل اتکا

- به جریان انداختن سرمایه راکد و زیرساخت‌های معطل

- احیای صنایع نیمه‌فعال و غیرفعال

- نجات سرمایه راکد بانک‌ها نزد واحدهای صنعتی راکد

- بهره‌وری صنایع و واحدهای موجود در استفاده از منابع و حداکثرسازی بهره‌وری از ظرفیت‌های واقعا موجود

- بهینه‌سازی سیستم‌ها، چابکی و رقابت‌پذیری صنایع در شرایط پساتحریم

- ثروت‌آفرینی برای دانشگاه یا ایجاد خودکفایی در بودجه مراکز دانشگاهی کشور از طریق انعقاد قراردادهای فیکس جهت هر پروژه، یا منتفع شدن از نتایج حاصل از بهره‌ور شدن صنعت

- ایجاد تحول در طراحی دروس و رشته‌های دانشگاهی به‌صورت کاربردی و متناسب با نیازهای صنعت و سایر بخش‌های اقتصادی

- ارتقای قابلیت‌ها و توان علمی و عملی دانشجویان و دانشگاه برای اجرای پروژه‌های تحولی و بهبود در عرصه صنعت با مضامین فنی، زیست محیطی و مدیریتی

- نکته آخر اینکه طرح پل کمک می‌کند صنایع مشکل دار در پژوهشی کمی و کیفی شناسایی شوند؛ از سوی دیگر عوارض و مشکلات آنها با شفافیت آشکار شود.