گروه صنعت و معدن: فعال‌سازی واحدهای تولیدی که در سال‌های تحریم به دلیل عدم تامین منابع مالی به واحدهای غیرفعال بدل شده‌اند یا تولیدشان زیر ظرفیت است را می‌توان یکی از اهداف دولت دانست؛ هدفی که به منظور تحقق آن سه ماموریت به دستگاه‌های مرتبط ابلاغ شده است. «رونق تولید و تعیین تکلیف ۷۵۰۰ واحد تولیدی مشکل‌دار با هدف فعال کردن این واحدها، ارتقای رقابت‌پذیری واحدهای تولیدی کوچک و متوسط با هدف افزایش صادرات‌ و تکمیل طرح‌های صنعتی با پیشرفت فیزیکی بالای ۶۰ درصد» از جمله ماموریت‌هایی است که در راستای بازگرداندن رونق به واحدهای تولیدی مستقر در شهرک‌ها و نواحی صنعتی در دستور کار سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران قرار گرفته است.

براساس گزارش منتشر شده از سوی این سازمان، درخصوص فعال‌سازی ۷۵۰۰ واحد تولیدی مشکل‌دار موجود در سراسر کشور فعال‌سازی ۳۷۵۰ واحد به سازمان شهرک‌های صنعتی ایران محول شده است. درخصوص دومین وظیفه محول شده به این سازمان نیز ۸ هدف‌گذاری در نظر گرفته شده که در این خصوص می‌توان به «پیاده‌سازی توسعه خوشه‌های صنعتی، مطالعات امکان‏سنجی توسعه خوشه‌ها، کنسرسیوم های صادراتی، شرکت‌های مدیریت صادرات، آموزش، حمایت ویژه از توسعه صادرات (واحد صنعتی)،‌ تعاونی‌های تامین مشترک مواد اولیه و نظام مبادلات پیمانکاری فرعی» اشاره کرد. همچنین برای تکمیل طرح‌های صنعتی با پیشرفت فیزیکی بالای ۶۰ درصد نیز تکمیل دو هزار طرح در دستور کار قرار گرفته که براساس دستورالعمل ابلاغی تکمیل هزار طرح به سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی سپرده شده است.

تعیین تکلیف واحدهای مشکل‌دار

داده‌های اعلام شده بیانگر آن است که در حال حاضر ۸۷ هزار و ۹۱۷ واحد صنعتی در کل کشور مستقر هستند که از این تعداد ۳۷ هزار و ۱۴۸ واحد در شهرک صنعتی و ۵۰ هزار و ۷۶۹ واحد در خارج از شهرک‌های صنعتی مستقر هستند. براساس تفکیک صورت گرفته در آمارهای مذکور از مجموع ۳۷ هزار و ۱۴۸ واحد مستقر در شهرک‌های صنعتی ۳۴ هزار و ۵۵۷ واحد در رده صنایع کوچک قرار دارند که از این تعداد ۲۷ هزار و ۸۹۵ واحد در حال حاضر فعال و ۶ هزار و ۶۶۲ واحد تولیدی کوچک غیرفعال هستند. در گروه صنایع متوسط نیز از مجموع ۳۷ هزار و ۱۴۸ واحد، هزار و ۷۲۳ واحد در شهرک‌های صنعتی مستقر هستند که از این تعداد هزار و ۴۰۷ واحد فعال و ۳۱۶ واحد غیرفعال هستند اما درخصوص صنایع بزرگ ۸۶۸ واحد در شهرک‌ها و نواحی صنعتی مستقر هستند که در این گروه ۷۶۸ واحد فعال و ۱۰۰ واحد غیرفعالند.

گسترده بودن واحدهای غیرفعال در گروه‌های مختلف موجب شد تا برای فعال کردن واحدهای غیرفعال یا واحدهایی که زیر ظرفیت فعالیت می‌کنند، فرآیند شناسایی و دسته بندی واحدهای صنعتی کوچک و متوسط مستقر در شهرک‌های صنعتی در دستور کار سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران قرار گیرد. در این راستا این سازمان «اقدام به اخذ اطلاعات واحدهای صنعتی کوچک و متوسط حائز شرایط مستقر در شهرک‌ها و نواحی صنعتی، تشکیل تیم کارشناسی (معاون صنایع کوچک مدیر شهرک صنعتی مربوطه و کارشناسان مرتبط) با مسوولیت مدیر عامل شرکت استانی برای بررسی و پایش اطلاعات واحدها و طرح‌های صنعتی، بررسی فرم‌های تکمیل شده و دسته‌بندی مشکلات فراروی واحدهای صنعتی کوچک توسط تیم کارشناسی، ثبت اطلاعات در سامانه و ارسال گزارش از مصوبات به‌صورت هفتگی برای سازمان،‌ بررسی نهایی از سوی معاونت صنایع کوچک سازمان و تهیه فهرست نهایی واحدهای مشمول اخذ تسهیلات برای ارسال به کارگروه استانی و ملی» کرده است. بررسی که موجب شد تا نمایی کلی از وضعیت واحدهای متوقف و زیرظرفیت به دست آید. براساس نمای به‌دست آمده مقرر شد تسهیلات پیش‌بینی شده به چهار هزار و ۸۰۷ واحدی که زیرظرفیت در حال فعالیت هستند اختصاص یابد. برای این گروه تسهیلات ۷۵ هزار و ۷۸۶ میلیارد ریالی در نظر گرفته شد که با تخصیص تسهیلات پیش‌بینی شده شرایط برای ایجاد ۹۷ هزار و ۸۸۴‌فرصت شغلی در کشور به وجود خواهد آمد. اما درخصوص واحدهای متوقف شده پس از فرآیند شناسایی واحدهایی که توجیه اقتصادی دارند، تخصیص ۲۳ هزار و ۹۱۹ میلیارد ریال تسهیلات به هزار و ۸۹۶ واحد متوقف شده در دستور کار قرار گرفت که با تخصیص این رقم تسهیلات، شرایط برای اشتغال ۳۶ هزار و ۹۷۸ نفر در کشور ایجاد خواهد شد.

گروه‌های متقاضی دریافت تسهیلات

اما بررسی وضعیت واحدهای صنعتی متقاضی دریافت تسهیلات به تفکیک گروه‌های صنعتی بیانگر آن است که صنایع فلزی با ۲۸ درصد سهم بیشترین متقاضی دریافت تسهیلات هستند. پس از صنایع فلزی صنایع شیمیایی با ۲۵ درصد، صنایع غذایی و آشامیدنی و دارویی با ۱۸ درصد، کانی‌های غیرفلزی با ۱۰ درصد، صنایع سلولزی با ۷ درصد، نساجی با ۶ درصد، برق و الکترونیک با ۵ درصد و خدماتی با یک درصد سهم بیشترین متقاضی دریافت تسهیلات محسوب می‌شوند.

ارتقای رقابت‌پذیری با هدف صادرات

ارتقای رقابت‌پذیری واحدهای تولیدی کوچک و متوسط با هدف افزایش صادرات یکی دیگر از برنامه‌های پیش‌بینی شده برای سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران محسوب می‌شود که در این راستا نیز این سازمان ۸ پروژه را در دستور کار خود قرار داده است. در این خصوص می‌توان به در نظر گرفتن ۵ پروژه برای پیاده سازی توسعه خوشه‏های کسب‏وکار اشاره کرد. پیش‌بینی ۱۶ پروژه برای انجام مطالعات امکان‏سنجی توسعه خوشه‏ای و تدوین برنامه عملیاتی خوشه کسب‏وکار یکی دیگر از برنامه‌های این سازمان برای ارتقای رقابت‌پذیری محسوب می‌شود. در نظر گرفتن ۶ پروژه برای شکل‌گیری و توسعه کنسرسیوم‌های صادراتی سومین اقدام این سازمان برای تحقق این هدف محسوب می‌شود. از سوی دیگر، ۳۰ پروژه نیز برای ساماندهی و توسعه شرکت‌های بازرگانی صادراتی (مدیریت صادرات) از سوی این سازمان در نظر گرفته شده است. در بخش آموزش نیز آموزش ۱۰۰ هزار نفر از مدیران، کارکنان و مشاوران واحدهای صنایع کوچک و متوسط در دستورکار سازمان قرار گرفته است. اما برای حمایت ویژه از توسعه صادرات صنایع کوچک و متوسط صادراتی حمایت از ۱۲۰۰ واحد در این طرح پیش‌بینی شده است. در نهایت ایجاد ۳۱ تعاونی تامین مشترک مواد اولیه با محوریت واحدهای صادراتی و توسعه ۳۱ نظام مبادلات پیمانکاری فرعی به منظور پیوند بین صنایع کوچک، متوسط و بزرگ در دستور کار سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران قرار گرفته است.

تکمیل طرح‌های صنعتی

تکمیل طرح‌های صنعتی با پیشرفت فیزیکی بالای ۶۰ درصد را می‌توان سومین ماموریت محول شده به سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران دانست. براساس آمار اعلام شده تکمیل ۲ هزار طرح صنعتی با پیشرفت فیزیکی بالای ۶۰ درصد در دستور کار قرار گرفته که وظیفه این سازمان تکمیل هزار طرح صنعتی است. داده‌های اعلام شده حکایت از آن دارد که در حال حاضر ۹۹ هزار و ۸۴۰ طرح صنعتی در حال ساخت در کشور وجود دارد که ۲۹ هزار و ۷۹۹ طرح صنعتی در حال ساخت در کل شهرک‌ها و نواحی صنعتی مستقر شده‌اند. با توجه به آمار مذکور می‌توان گفت از مجموع طرح‌های در حال ساخت ۷۷ هزار و ۴۴۶ طرح در حال ساخت و ساز در کشور از پیشرفت صفر تا ۲۰ درصد برخوردار هستند که آمار برای طرح‌های صنعتی در حال ساخت در شهرک‌های صنعتی به ۲۱ هزار و ۴۹۶ طرح می‌رسد. درخصوص طرح‌هایی که پیشرفت فیزیکی ۲۰ تا ۴۰ درصد دارند نیز ۶ هزار و ۹۶۰ طرح به طرح‌های در حال ساخت در کشور اختصاص دارد و سهم طرح‌های صنعتی در حال ساخت در شهرک‌ها و نواحی صنعتی در این بخش ۲ هزار و ۶۰۸ طرح است. اما درخصوص طرح‌های با پیشرفت فیزیکی ۶۰ تا ۸۰ درصد آمارها حکایت از آن دارند که چهار هزار و چهار طرح در حال ساخت در کشور وجود دارد که سهم شهرک‌های صنعتی در این بخش برابر با هزار و ۴۵۶ طرح است. در طرح‌های با ۸۰ تا ۱۰۰ درصد پیشرفت فیزیکی نیز سهم طرح‌های صنعتی در حال ساخت در کشور برابر با ۵ هزار و ۳۲۱ طرح است و طرح‌های صنعتی در حال ساخت مستقر در شهرک‌های صنعتی نیز برابر با هزار و ۸۶۸ طرح است. از سوی دیگر با بررسی‌های صورت گرفته توسط کمیته‌های تخصصی استانی ۲ هزار و ۱۷۲ طرح صنعتی مشمول حمایت‌های پیش‌بینی شده قرار گرفته‌اند. در نهایت از بین این ۲ هزار و ۱۷۲ طرح شناسایی شده با استفاده از شاخص‌های تعریف شده حمایت از هزار طرح از سوی سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران در سال ۱۳۹۵ در دستور کار قرار گرفت.

نجات صنایع گرفتار در رکود