فرجام پروژه آب‌شیرین کن در استان گلستان بررسی شد
تامین آب با سرمایه بخش‌خصوصی
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌‌‌ای گلستان در گفت و گو با «دنیای‌اقتصاد»: سد نرماب به زودی تکمیل می‌شود
به گزارش «دنیای‌اقتصاد» منطقه‌‌‌ای که ظرفیت‌‌‌های بالقوه‌‌‌ای برای سرمایه‌گذاری در صنعت آبی و گردشگری دریایی دارد، در حال حاضر یکی از خشک‌‌‌ترین مناطق شمال ایران به حساب می‌‌‌آید و مسوولان محلی در فکر راه چاره رفع تنش آبی در این منطقه هستند.
برابر اعلام وزارت نیرو، نیاز آبی گلستان ۱۸۲ میلیون مترمکعب برآورد شده است که برای رفع آن، ۷۲ میلیون مترمکعب از منابع آب‌‌‌های سطحی، ۷۴ میلیون مترمکعب آب‌‌‌های زیرزمینی و ۳۶ میلیون مترمکعب از طریق شیرینسازی آب دریا تامین خواهد شد. بهره‌‌‌مندی از حدود ۱۰۰ کیلومتر ساحل، دسترسی راحت به دریای خزر و خلیج گرگان و دسترسی به آب‌‌‌های «لب شور» در عمق‌‌‌های کم مناطق ساحلی و جلگه‌‌‌ای مثل بندرترکمن، گمیشان، بندرگز، کردکوی، آق‌‌‌قلا، علیآباد و گرگان سبب شده تا ایجاد واحد‌‌‌های آب‌شیرین‌کن در گلستان امری منطقی و ضروری تلقی شود.
وجود ثروت بزرگ دریای خزر یکی از نقاط کلیدی توسعه کشور به شمار می‌رود و مقامات کشوری در سفرهایشان به این استان، هر بار تصمیمی برای بهره‌گیری از این ظرفیتها می‌‌‌گیرند اما با گذشت زمان مشخص شده که تاکنون از این ظرفیتها به درستی استفاده نشده است.
به دلیل تغییر شرایط جوی، گسترش شهرنشینی، رشد صنایع، مصرف بی‌رویه و برداشت ناصحیح از منابع آب سطحی و قرارگرفتن ایران در کمربند خشک کره زمین، خشکسالی در اکثر مناطق کشور به بحرانی جدی تبدیل شده است. البته معضل نبود آب شیرین و تصفیه‌شده فقط به کشور ما محدود نمی‌شود و طبق آمار، بیش از نیمی از جمعیت جهان با مشکل کمبود منابع آب شیرین مواجه هستند. منابع آب شیرین در سراسر جهان با سرعتی درحدود ۲۰۰ میلیارد مترمکعب در روز در حال مصرف است؛ بنابراین می‌توان حدس زد که نزدیک به ۵/ ۱ میلیارد نفر از جمعیت جهان با مشکل کمبود یا حتی نبود آب آشامیدنی مواجه هستند. همه این دلایل و بسیاری از عوامل دیگر باعث شده است محققان و دانشمندان در تلاش برای استفاده از روش‌ها و تکنولوژی‌‌‌های مختلف تبدیل آب شور به شیرین باشند.
گلستان در لاک خشکسالی
چند سالی است که بیشتر استان‌‌‌های ایران درگیر کاهش بارش‌‌‌ها و خشکسالی شدید هستند و استان سرسبز گلستان هم مدت‌‌‌هاست به علت بارش کم در شمال ایران دچار بحران خشکسالی شده است. آمارها نشان می‌دهد وضعیت منابع آبی استان به شدت شکننده و بحرانی است. از شهروندی که آب شرب او ساعت‌‌‌ها در طول روز قطع است تا کشاورزی که سطح آب چاهش پایین افتاده است، همه و همه نشان‌‌‌دهنده این است که شدت خشکسالی امسال بسیار زیاد است؛ به طوری که رودخانه‌‌‌های استان تقریبا خشک شدند و سدهای استان هم خالی است. در چنین شرایطی به نظر کارشناسان باید منابع تامین آب شرب جدیدی برای کل استان، به‌ویژه گرگان تعریف شود و از تک‌منبعی و اتکا به منابع زیرزمینی به سمت شیرینسازی آب دریا و احداث سد پیش رویم.
سیدمحسن حسینی، عضو هیات مشورتی استانداری گلستان و مدیرعامل سابق شرکت آب منطقه‌‌‌ای استان، درباره مصرف آب شرب استان به «دنیای‌اقتصاد» می‌‌‌گوید: اکنون میزان مصرف سالانه شرب استان ۱۴۰ میلیون مترمکعب است که ۹۵درصد آن ازآب زیرزمینی تامین می‌شود. این رقم طبق طرح جامع آب شرب استان در سال ۱۴۲۵ به ۱۸۲ میلیون مترمکعب خواهد رسید که به دلایل کمی و کیفی، تنها ۷۴ میلیون مترمکعب آن از منابع آب زیرزمینی قابل تامین است و۷۲ میلیون مترمکعب آن از منابع سطحی و ۳۶ میلیون مترمکعب باقی‌مانده از شیرینسازی آب دریا برنامه‌ریزی شده است. کمبود آب موردنیاز استان در ۲۰ سال آینده با بهره‌‌‌برداری آب‌‌‌های زیرزمینی و احداث سدهای نرماب مینودشت، میرداماد گرگان، نگارستان علیآباد کتول، بهارستان رامیان و مختوم قلی فراغی مراوه تپه و آب شیرین‌کن دریا تامین می‌شود. حسینی با تاکید بر اینکه آب دریای خزر می‌تواند منبع خوب و مطمئنی برای تامین بخشی از آب شرب استان باشد، گفت: مجوز برداشت ۷۲ میلیون مترمکعب از آب دریا از وزارت نیرو اخذ شده و فاز اول پروژه تاسیس کارخانه‌های آب‌شیرین‌کن با ظرفیت ۱۶ میلیون مترمکعب آب در سال با ورود بخش خصوصی آغاز خواهد شد. ساخت کارخانه‌های آب‌شیرین‌کن در شهرستان گمیشان سه سال طول می‌‌‌کشد که راه‌‌‌اندازی و تکمیل آن می‌تواند بخشی از کمبود آب شرب استان را تامین کند.
عملیات اجرایی احداث سد «نرماب» به عنوان بزرگ‌ترین سد مخزنی استان گلستان با ارتفاع ۶۰ متر و قابلیت ذخیره ۱۲۵ میلیون و تنظیم حدود ۱۹۰ مترمکعب آب از سال ۹۱ آغاز شده است و قرار بود تا سال ۹۷ ساخته شود که به علت نداشتن منابع اعتباری کامل، تاکنون طول کشیده است. روند ساخت این طرح تا سال ۱۳۹۸ به کندی پیش رفت و درسه سال اخیر با تلاشهای صورت‌گرفته روند آن تسریع شده، به نحوی که بدنه اصلی سد پیشرفت ۱۰۰ درصدی یافته و کل طرح نیز با پیشرفت ۹۲درصد در مراحل پایانی قرار دارد. سد نرماب نقش مهمی را در تامین آب آشامیدنی یک‌چهارم جمعیت ۲میلیون نفری گلستان و تامین آب صنایع استان و هزاران هکتار اراضی زراعی این خطه بر عهده دارد. با اجرای این طرح، آب شرب بهداشتی ۵۵۰هزار نفر از مردم شرق استان تامین می‌شود که می‌تواند تنها بخشی از مزایای تکمیل سد باشد.
ایرج حیدریان، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌‌‌ای گلستان با بیان اینکه سد نرماب تنها سد تامین آب شرب استان است، می‌‌‌گوید: باید تلاش شود این سد هرچه سریع‌‌‌تر به اهداف و کاستی‌‌‌های خود برسد و امیدواریم هر چه سریع‌‌‌تر کمیته بررسی، امکان آبگیری سدها را با توجه به بازدیدهای به عمل آمده و ارائه گزارش‌های مشاور و کارفرما اعلام کند تا متعاقب آن، اقدامات لازم توسط پیمانکار با نظارت مشاور طرح انجام شود. مدیرعامل آب منطقه‌‌‌ای گلستان در مورد تکمیل سد نرماب به «دنیای‌اقتصاد» می‌‌‌گوید: تلاشهای زیادی برای تکمیل این طرح انجام گرفته است و مهم‌ترین هدف این سد، تامین آب شرب است و آب شرب هم خط قرمز وزارت نیرو است. ما باید از لحاظ کیفی و کمی سدی داشته باشیم که بتواند سال‌های متمادی و بدون نقص، آب شرب سالم را از مخزن این سد تامین کند. گفتنی است تنها برخی اقدامات جزئی برای تکمیل سد تا آبگیری باقی مانده است که با تکمیل سد نرماب و راه‌‌‌اندازی آب‌شیرین‌کن، مشکلات مردم گنبد کاووس و شرق استان در تامین آب آشامیدنی شهری و روستایی تا حد زیادی مرتفع خواهد شد.
حمایت اتاق بازرگانی گرگان از اجرای آب‌شیرین‌کن
رضا مبصری، عضو هیات‌رئیسه اتاق بازرگانی گرگان در مورد بحران تامین آب در گلستان می‌‌‌گوید: اتاق بازرگانی امکان اجرای طرح آب‌شیرین‌کن را در استان دارد و می‌تواند در اجرای آن یاری‌رسان مسوولان باشد. مبصری همچنین با تاکید بر اینکه چند سالی است که طرح آب‌شیرین‌کن از طریق اتاق پیگیری می‌شود، ادامه می‌دهد: اکنون برخی کشورهای هم‌مرز استان از این تکنولوژی برای تامین آب استفاده می‌کنند و چنانچه دولت در خرید آب حامی سرمایه‌گذار باشد، این مهم به زودی در استان نیز اجرایی خواهد شد.
علی‌محمد زنگانه، استاندار گلستان هم در نشست با مدیر امور آب، کشاورزی و محیط‌زیست سازمان برنامه و بودجه کشور در خصوص رفع تنش آبی در گلستان گفت: گلستان جزو چهار استانی است که در جلسه هیات دولت به عنوان استان دارای تنش آبی تعیین شده و زنگ خطر خشکسالی در این استان به صدا درآمده است. شیرینسازی آب دریا یکی از راهکارهای جبران کم‌آبی خصوصا جهت مصارف شرب و صنعتی است و هیات دولت اعتبارات ویژه‌‌‌ای را برای رفع این مشکلات مصوب کرده است. استاندار گلستان مشکلات تنش آبی در استان را جدی می‌‌‌داند و ادامه می‌دهد: در ابتدای حضور متوجه شدم که گلستان از کمبود ۱۶۰۰ لیتر بر ثانیه آب آشامیدنی رنج می‌‌‌برد که با مداخلات صورت گرفته بیش از۱۸۰۰ میلیارد تومان اعتبار در حوزه آب صرف شد و تنش آبی در چهار شهر گرگان، آزادشهر، کلاله و گنبد به طور نسبی کاهش یافته است. زنگانه ادامه می‌دهد: طرح شیرینسازی آب دریا برای تامین آب آشامیدنی مردم غرب استان ضروری است و با موافقت سازمان برنامه و بودجه، صندوق بازنشستگی کشوری آمادگی سرمایه‌گذاری در این طرح را دارد. به این منظور با دریافت مجوز خرید تضمینی آب شرب از سازمان برنامه و بودجه، مشکلات آب به حداقل می‌رسد و امیدواریم با تامین منابع مالی، طرح شیرینسازی آب دریا هرچه سریع‌‌‌تر اجرایی شود.
بنابراین شیرینسازی آب دریا برای تامین آب شرب مناطق یا آب مورد استفاده در مناطقی که نزدیک سواحل هستند و بهره‌‌‌وری اقتصادی مناسبی دارند، قابل توجیه است و آب دریا به عنوان یک منبع پایدار به‌خصوص در استان‌‌‌های نوار ساحلی در اولویت بهره‌‌‌برداری قرار گرفته است. توسعه زیرساخت‌‌‌های آب‌‌‌رسانی برای پایان بخشیدن به تنش آبی شهرها و روستاهای کشور جزو اهداف تعیین‌شده در دولت سیزدهم بوده و برهمین اساس لزوم اجرای پروژه شیرینسازی آب دریا برای تامین آب غرب گلستان ضروری است.
