«دنیای‌اقتصاد» از تبعات تعیین استاندارد دقیقه ۹۰در خرید حمایتی زعفران گزارش می‌دهد
غافلگیری زعفرانکاران خراسانی
عمده‌ترین عامل ایجاد رنگ در زعفران، ترکیبی است به نام کروسین که یکی از چند مواد محدود موجود در طبیعت است و به آسانی در آب حل می‌شود و هرچه خلوص زعفران بالاتر باشد، این شاخص عدد بالاتری را نشان می‌دهد. در دومین جلسه کمیته قیمت‌گذاری و سیاست‌‌‌های حمایتی از محصولات کشاورزی با موضوع زعفران ، بر اساس میانگین هزینه‌‌‌های تولید که از سوی معاونت باغبانی وزارت جهاد کشاورزی استخراج شده بود و با رعایت سود متعارف برای کشاورز، در نهایت قیمت حمایتی زعفران در سال ۱۴۰۱ برای یک کیلو زعفران نگین مرغوب ۴۱ میلیون و ۲۵۰هزار تومان تعیین شد. اگرچه ابلاغ این بخشنامه توانست در مقطع کوتاهی رضایت نسبی کشاورزان را جلب کند و تا حدودی از التهاب بازار کاسته شود، اما پس از تحویل میزان قابل‌توجهی محصول زعفران توسط کشاورزان به پایگاه‌‌‌داران مستقر در شهرهای زعفرانخیز، با بخشنامه جدید سازمان تعاون روستایی، ورق برگشت.
گفته می‌شود در بخشنامه جدید، بخشنامه قبلی وزارت کشاورزی با پیشنهاد نماینده شورای ملی زعفران باطل شده است و اکنون زعفران با کروسین کمتر از ۲۹۰ با قیمتی کمتر از ۴۱ میلیون تومان خریداری می‌شود و نکته مهم اینجاست که آن ۲۰ تن زعفرانی که تاکنون ازسوی کشاورزان به سازمان تعاونی روستایی تحویل داده شده است نیز مشمول شرایط جدید خرید می‌‌‌شوند و این درحالی است که درصد بسیار اندکی از زعفران‌‌‌ها، دارای شرایط ذکرشده هستند.
معمای تعیین استاندارد کروسین ۲۹۰
تعیین درصد ۲۹۰ برای کروسین از سوی سیاستگذار، موجی از اعتراضات کشاورزان را به همراه داشت و به تبع آن نمایندگان شهرهای زعفرانخیز در مجلس خواهان رسیدگی به این موضوع شدند و این تصمیم را مخالف با قانون دانستند. شورای مشورتی زعفرانکاران خراسان رضوی در نامه‌‌‌ای که به امضای نمایندگان شهرهای زعفرانخیز ایران در مجلس رسیده بود، از رئیس‌جمهوری درخواست کردند با رسیدگی به این موضوع، به آنچه اعمال نفوذ در تصمیم‌گیری‌‌‌های دولت اعلام شده است، پایان دهند و دولت هم طبق توافق اولیه نسبت به خرید تضمینی زعفرانکاران اقدام کند.
پس از نامه نمایندگان شهرهای زعفرانخیز با دستور فوری رئیسی، جلسه‌‌‌ای به منظور بررسی فنی و پیگیری این مساله با حضور محمد قربانی معاونت برنامه‌‌‌ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی، محمدعلی نیکبخت، رئیس سازمان تعاون روستایی، نمایندگان مردم شهرهای زعفرانخیز در مجلس و جمعی از مسوولان محلی و نمایندگان کشاورزان در تهران برگزار شد و در این جلسه در خصوص اصلاح مشخصات زعفران در دستورالعمل خرید حمایتی بحث و گفت‌وگو صورت گرفت. روحالله عباس‌‌‌پور، که به عنوان نماینده تولیدکنندگان و کشاورزان در این جلسه حضور داشته است، می‌‌‌گوید: در این جلسه مسوولان قول دادند تا پایان آذر ماه این مشکل حل شود اما تاکنون مشکل لاینحل باقی مانده است.
کاهش قیمت زعفران و خسارت به کشاورزان
پس از این کش و قوس‌‌‌ها به گفته تولیدکنندگان زعفران، قیمت هرکیلو زعفران در بازار آزاد حداکثر به ۲۹ میلیون تومان رسید در حالی که در ابتدای فصل برداشت این رقم حدود ۳۸ میلیون تومان بود و با توجه به اینکه به ادعای کشاورزان هزینه تولید برای هر کیلو زعفران حدود ۴۲ میلیون تومان بوده است، در واقع تولیدکننده در هر کیلو زعفران بیش از ۱۰ میلیون تومان متضرر می‌شود. تعدادی از زعفرانکاران خراسانی در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» ضمن گلایه از دست‌اندرکاران حوزه زعفران مدعی هستند که این تغییر و تحولات خسارات مالی زیادی به آنان وارد کرده است و حتی برخی از آنها تمام زندگی خود را برای پرداخت بدهی‌‌‌هایشان گذاشته‌‌‌اند. همچنین می‌‌‌گویند که تعاون روستایی با وجود اینکه اعلام کرده بود ۳۰درصد از قیمت زعفران تحویل گرفته را حداکثر تا سه هفته از زمان تحویل، پرداخت خواهد کرد، تاکنون که حدود ۳ ماه می‌گذرد، پولی به کشاورزان پرداخت نشده است.
خوافی، زعفران‌کار تایبادی که ۲۵ کیلو زعفران را به قیمت کیلویی ۴۱ میلیون و ۳۵۰هزار تومان به تعاونی روستایی تحویل داده است، می‌‌‌گوید: قرار بود تا یک هفته پس از انجام آزمایش، ۳۰درصد پول را به ما بدهند. اما حالا کسی جوابگو نیست، در همان زمان می‌توانستیم زعفرانمان را به قیمت کیلویی حدود ۳۸ میلیون تومان در بازار بفروشیم. روحالله امردوی، زعفران‌کار مشهدی که ۱۶ سال در این حوزه فعالیت دارد، می‌‌‌گوید: زمانی که ما برای تحویل زعفران به پایگاه‌‌‌های تعاونی روستایی رفتیم، گفتند باید کروسین آن ۲۹۰ باشد، حالا کسانی که قبل از فصل برداشت زعفران به کشاورزان وعده‌‌‌های توخالی دادند، باید جوابگو باشند، من مجبور شدم خانه‌‌‌ام را بفروشم اما هنوز جواب بدهی‌‌‌هایم را نداده‌‌‌ام. حسینی، دیگر زعفران‌کار خراسانی هم که با تحویل زعفران به تعاونی هنوز پولی دریافت نکرده است، می‌‌‌گوید اگر همان زمان که محصولش را به تعاونی تحویل داد در بازار آزاد می‌‌‌فروخت، می‌توانست با آن پول خرید و فروش کند، اما حالا هیچ چیز مشخص نیست.
آغاز واریزی مطالبات زعفرانکاران
در آخرین تماس با سازمان تعاون روستایی خراسان رضوی، روابط عمومی این سازمان به نقل از مدیر سازمان اعلام می‌کند که ۳۰درصد از مطالبات زعفرانکاران که خرید زعفران آن از سوی سازمان قطعی شده است، در هفته پایانی دی ماه به حساب کشاورزان واریز شده است. مدیر روابط عمومی اظهار امیدواری می‌کند که در روزهای آینده ۴۰درصد دیگر از این بدهی‌ها به کشاورزان پرداخت شود تا در مجموع ۷۰درصد از کل مطالبات کشاورزان پرداخت شده باشد. وی تاکید می‌کند: مدیر این سازمان به زودی طی مصاحبه‌‌‌ای جزئیات آخرین تصمیمات در خصوص خرید حمایتی زعفران از کشاورزان را اعلام خواهد کرد.
اگرچه برخی کارشناسان زعفران تصمیم خرید زعفران بر مبنای کروسین ۲۹۰ را غیر‌کارشناسی می‌‌‌دانند و معتقدند مبنای استاندارد کروسین (عامل رنگ) برای زعفران، نگین ممتاز درجه ۱، مقدار عددی ۲۲۰ است و مبنای دستورالعمل خرید حمایتی دولت همچون سنوات گذشته بر اساس قانون، باید استاندارد ملی ایران باشد اما صادرکنندگان محصول زعفران بر این باورند که چون زعفران تنها محصول کشاورزی کشور ما با مزیت مطلق است و ایران به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران دنیا، باید کیفیت زعفران خود را حفظ کند. بنابراین اگر می‌‌‌خواهیم بازارهای صادراتی را توسعه دهیم و در این بخش پیشرفت کنیم، باید محصولات با کیفیت و بر اساس نیاز بازار تولید و به دست مصرف‌کنندگان و خریداران برسانیم.
زعفرانی که چند سال در انبارها مانده قطعا و بدون تردید میزان کروسین‌‌‌اش در بهترین حالت بین ۲۰۰ تا ۲۴۰ خواهد بود که از نظر خریدار خارجی با زعفران محصول سال‌جاری با کروسین بالای ۲۶۰ تفاوت دارد. «یک خریدار حرفه‌‌‌ای در هر کجای دنیا که باشد به این موارد توجه می‌کند و این طور نیست که ما بخواهیم نظرات خود را بر بازار و مصرف‌کننده تحمیل کنیم و انتظار موفقیت هم داشته باشیم؛ در واقع نرخ خرید زعفران نگین باید بر اساس میزان کروسین متفاوت باشد.»
نظر شورا کروسین ۲۵۵ است
فرشید منوچهری دبیر شورای ملی زعفران در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌‌‌گوید: یکی از شاخص‌‌‌هایی که برای بهبود کیفیت زعفران و ایجاد انگیزه در کشاورزان باید لحاظ شود «کروسین» است. ما زعفران با کروسین بالای ۳۰۰ در استان هم تولید می‌‌‌کنیم اما برای محصول تازه ۲۶۰-۲۵۰ است. منوچهری درباره انتقاداتی که به این شورا وارد شده است، می‌‌‌گوید: شورای ملی زعفران خلاف تبلیغات نادرستی که می‌شود نه حق خرید و فروش و نه حق عملیات انتفاعی دارد، وظیفه شورا ارائه نظر مشورتی و طرح راه‌حل‌‌‌ها و بیان مشکلات به ذی‌نفعان و دستگاه‌های اجرایی بوده است و اعضای هیات‌رئیسه این شورا، نمایندگان تشکل‌ها هستند. ما آیین‌‌‌نامه خرید حمایتی سال‌جاری را بر حسب وظیفه شورا مورد بررسی کارشناسی قرار دادیم. به‌خصوص اینکه در خرید حمایتی سال‌جاری، به نوعی امین دستگاه متولی قرار گرفتیم و آنچه اعلام شده است، در واقع وظیفه و صیانت از امانت واگذار‌شده به شورا بود.
منوچهری با تاکید بر آیتم‌‌‌های مهم در کیفیت زعفران صادراتی اظهار می‌کند: سه آیتم رطوبت، کروسین و سافرانال در صادرات محصول زعفران اهمیت بسیاری دارد. رطوبت زعفران نگین معمولا ۸درصد است در حالی که در بخشنامه اولیه این رطوبت ۱۰درصد اعلام شده بود؛ به این معنی که عرضه‌کننده می‌توانست ۲درصد رطوبت به زعفران خود اضافه کند و به تعاون روستایی بفروشد که این در زعفران‌‌‌های صادراتی مرسوم نبوده و مورد قبول خریدار خارجی نیست. همچنین عدد کروسین زعفران برای خرید حمایتی ۲۳۵ اعلام شده بود و بیم آن می‌‌‌رفت که واسطه‌‌‌ها یا انبارکنندگان، زعفران‌‌‌های دو سال پیش را برای فروش عرضه کنند و زعفران‌‌‌های امسال که کشاورزان با هزینه بالا تولید کرده‌‌‌اند و معمولا دارای کروسین بالای ۲۶۰ است، روی دست زعفرانکاران بماند.
دبیر شورای ملی زعفران می‌‌‌افزاید: با توجه به ویژگی‌‌‌های زعفران صادراتی، این موارد در نامه‌‌‌ای به وزارت جهاد کشاورزی و سایر سازمان‌های متولی اعلام شد و در کمیته نظارت متشکل از نمایندگان سازمان‌های ذی‌ربط و نماینده شورای ملی زعفران دلایل و مستندات مطرح شد و در نهایت کمیته کارشناسی جهاد کشاورزی خراسان رضوی عدد کروسین ۲۵۵ را تعیین کرد و صورت‌جلسه امضا و پس از تایید شورای نظارتی به تهران ارسال شد. اما در بخشنامه وزارت جهاد کشاورزی این عدد ۲۹۰ تعیین شده است که این موضوع هیچ ربطی به شورای ملی زعفران ندارد.
منوچهری تصریح می‌کند: عده‌‌‌ای مدعی‌‌‌اند شورای ملی زعفران با هدف ارزان شدن قیمت زعفران در بازار سعی دارد با سنگ‌‌‌اندازی مانع خرید زعفران حمایتی دولت از کشاورزان شود. اگر این ادعا درست باشد پس در بازه سه‌ماهه بعد از برداشت زعفران که معمولا زمان اوج صادرات این محصول است و قیمت بازار هم کاهش داشته است، باید صادرات افزایش پیدا کرده باشد؛ اما چرا آمار رسمی گمرکات حاکی از کاهش صادرات در این مقطع زمانی در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته است؟! در حالی که بر اساس آمار امسال، میزان تولید زعفران در مقایسه با سال گذشته افزایش داشته است!
او معتقد است در واقع سود اصلی زعفران نصیب قاچاقچیان می‌شود، زیرا قاچاقچی هزینه‌‌‌هایی را که یک صادرکننده رسمی موظف به پرداخت آن است مانند مابه‌‌‌التفاوت نرخ ارز در سامانه نیما و بازار، عوارض آب مجازی، همچنین هزینه آزمایش‌ها، اخذ مجوزهای استاندارد و بیمه حمل نمی‌‌‌پردازد و در نتیجه اگر زعفران را کیلویی ۵ میلیون تومان زیر قیمت بازار هم بفروشد باز هم قادر است با صادرکننده رسمی رقابت کند. در این شرایط صادرکننده رسمی مجبور است عقب بنشیند و قاچاقچی یکه‌‌‌تاز میدان شود.
