سودآوری پایدار بانک خصوصی علی محمدی/دنیای‌اقتصاد

مولفه‌‌‌‌‌‌ «سود (زیان) ناخالص» از‌‌‌ سنجه‌‌‌های اندازه‌‌‌گیری بازده بانک است که پیامد جمع‌‌‌جبری «هزینه سود سپرده‌‌‌ها» و «درآمد عملیاتی» بوده و بنابر خاصیت تفریق هر‌‌‌چه «درآمد عملیاتی» افزایش و قدرمطلق «هزینه سود سپرده‌‌‌ها» کاهش یابد مقدار «سود (زیان) ‌‌‌ناخالص» اوج می‌گیرد. قصد از نوشتار حاضر ارزیابی «سود (زیان) ‌‌‌ناخالص» بانک سینا و تبیین جایگاهش میان بانک‌های کشور در برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران از سال پایه تا پایان برنامه است و بر کارکرد بانک در بازه دو‌‌‌ساله پایانی برنامه ششم با نگرش بر عملکرد بانک‌های خصوصی تاکید خواهد شد. دوره ارزیابی گفته شده نیمی از حیات بانک سینا را در برمی‌گیرد.

در دوسال پایانی برنامه ششم توسعه متوسط «سود ناخالص» بانک سینا بیش از ۲۴ هزارمیلیارد ریال و سهمش در سبد شبکه کمتر از ۲‌درصد بوده است. در مقاطع پایانی گزارش پس از دستیابی به اطلاعات بیشتر درباره زیرساخت‌‌‌های «سود ناخالص» بانک سینا مجدد با تعبیر مبسوط‌‌‌تری به آن مراجعه خواهد شد. در ادامه اجزای سازنده «سود (زیان) ناخالص» بانک آغاز و در قدم نخست «درآمد عملیاتی» بررسی می‌شود. در دوسال پایانی برنامه ششم توسعه متوسط «درآمد عملیاتی» بانک سینا بیش از ۶۷‌هزار میلیارد ریال است. سهم «درآمد عملیاتی» در سبد درآمدی بانک نیز نزدیک به ۸۷‌درصد بوده و از میانگین شبکه فراتر رفته که علامت بسیار خوبی در عملیات بانکی به‌‌‌حساب می‌‌‌آید.

«درآمد عملیاتی» شامل «درآمد تسهیلات اعطایی»، «درآمد سپرده‌‌‌گذاری در بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی»، «درآمد سرمایه‌گذاری در اوراق بدهی»، «سود یا زیان سرمایه‌گذاری در سهام و سایر اوراق بهادار» و «جایزه سپرده قانونی» بوده و میانگین سهم هرکدام در سبد «درآمد عملیاتی» بانک سینا در دوره ارزیابی دوساله به توالی ۸۵، بیش از ۷، بیش از ۶، کمتر از یک و نزدیک به یک‌درصد است و به‌‌‌واسطه آنکه «درآمد تسهیلات اعطایی» سهم غالب را در سبد «درآمد عملیاتی» بانک سینا داشته صرفا «درآمد تسهیلات اعطایی» واکاوی می‌شود.

در دوسال پایانی برنامه ششم توسعه میانگین «درآمد تسهیلات اعطایی» بانک سینا نزدیک به ۵۸‌هزار میلیاردریال و سهمش در درآمد عملیاتی بانک ۸۵‌درصد است و سهم «درآمد تسهیلات اعطایی» بانک در سبد درآمدی بانک بیش از ۷۳‌درصد و بالاتر از متوسط شبکه و بانک‌های خصوصی بوده و نماد مطلوبی در اجرای رویه‌‌‌های متعارف بانکی است که در خاتمه به این نقطه قوت بانک سینا دوباره رجوع خواهد شد.  تجهیز سپرده‌‌‌ها یکی از عوامل مهم در ظرفیت‌‌‌سازی به‌‌‌منظور واگذاری آن و تحصیل درآمد تسهیلات محسوب می‌شود. در امتداد بحث مختصات سپرده‌‌‌های بانک سینا موشکافی خواهد شد.

میانگین «سپرده‌‌‌های مشتریان» بانک در دوسال پایانی برنامه ششم توسعه بیش از ۵۳ همت است. در برنامه ششم توسعه سهم «سپرده‌‌‌های مشتریان» بانک در سبد شبکه کمی بیش از یک‌درصد به چشم می‌خورد. متوسط رشد سپرده‌‌‌های مشتریان بانک در دوره ارزیابی برنامه ششم قدری بیش از ۲۶‌درصد و پایین‌‌‌تر از میانگین شبکه بانکی و بانک‌های خصوصی بوده و همچنین سهم بانک در افزایش «سپرده‌‌‌های مشتریان» شبکه کمتر از یک‌درصد است. با شناخت نسبی از مختصات سپرده‌‌‌های بانک حال نوبت به ارزیابی زیرمجموعه آن یعنی «سپرده‌‌‌های سرمایه‌گذاری مدت‌‌‌دار مشتریان» می‌رسد که مقدمه‌‌‌ای بر تحلیل «هزینه سود سپرده‌‌‌ها»ی بانک است.

میانگین «سپرده‌‌‌های سرمایه‌گذاری مدت‌‌‌دار مشتریان» در دوسال پایانی برنامه ششم توسعه نزدیک به ۳۸همت است و سهمش در سبد سپرده‌‌‌های مشتریان بانک در برنامه ششم توسعه بیش از متوسط شبکه بوده و مبین تجهیز گران‌قیمت سپرده‌‌‌ها در بانک سیناست. افزایش «هزینه سود سپرده‌‌‌ها» دور از انتظار نیست که در بخش بعدی با دقت به آن پرداخته خواهد شد. از نظر دور نمانده در برنامه ششم توسعه متوسط رشد «سپرده‌‌‌های سرمایه‌گذاری مدت‌‌‌دار مشتریان» بانک نزدیک به ۲۲‌درصد و سهم بانک در افزایش «سپرده‌‌‌های سرمایه‌گذاری مدت‌‌‌دار مشتریان» شبکه حدود یک‌درصد بوده است. میانگین «هزینه سود سپرده‌‌‌ها» در دو سال پایانی برنامه ششم توسعه بیش از ۴ همت بوده و سهمی بیش از ۶۲‌درصد را در سبد هزینه‌‌‌‌‌‌های بانک اشغال کرده که میزانی بیش از متوسط شبکه است و با توجه به رویکرد بانک سینا در تجهیز گران‌قیمت سپرده‌‌‌ها نتیجه‌‌‌ای قابل پیش‌بینی بود.

 تا اینجا آشنایی با سازه‌‌‌های «سود (زیان) ناخالص» بانک سینا در برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران حاصل شد و همان‌‌‌گونه که قرار شده بود دوباره به «سود (زیان) ناخالص» با جزئیات بیشتر مراجعه می‌شود. متوسط «درآمد عملیاتی» بانک سینا در دوسال پایانی برنامه ششم ۶۷۳۴۰ میلیارد ریال و متقابلا میانگین «هزینه سود سپرده‌‌‌ها» ۴۲۹۵۲ میلیارد ریال هستند و رهاورد آنها متوسط «سود ناخالص» ۲۴۶۸۸ میلیارد ریال بوده، ‌‌‌ بنابراین طی فرآیندی مالی میانگین «سود ناخالص» بانک در دوره ارزیابی به متوسط نزدیک ۹۲۴۵ میلیارد ریالی رسیده که رتبه سودآوری بانک با دورنمای ترسیم شده قابل اندازه‌‌‌گیری است. در مبحث آتی شکاف بین «سود ناخالص» و «سود خالص» بانک سینا ملاحظه خواهد شد.

در دوسال پایانی برنامه ششم پس از ثبت «سود ناخالص» درآمد متوسطی نزدیک به ۱۰۷۱۷میلیارد ریال و میانگین هزینه‌‌‌ای معادل ۲۶۱۶۰میلیارد ریال به وجود آمده که قدرمطلق آن بالاتر از متوسط شبکه و بانک‌های خصوصی و بیش از دو برابر درآمد مذکور بوده است. بیش از ۸۱‌درصد هزینه مزبور متعلق به ردیف «هزینه‌‌‌های اداری و عمومی» و نزدیک به ۶۸‌درصد از درآمد موصوف مربوط به ردیف «درآمد کارمزد» بوده و هردو بیش از متوسط شبکه و بانک‌های خصوصی است و از حیث نوع درآمدی که کسب شده دستاورد مثبت و مطلوبی در عملیات بانکی تلقی می‌شود.

تاکنون نقاط کلیدی بانک سینا در جریان تولید «سود ناخالص» دیده شد با این حال تجهیز سپرده‌‌‌ها در بانک سینا شاخص‌‌‌های «سود ناخالص» و «سود خالص» بانک دارای تراز مثبت هستند. به‌‌‌عنوان مثال مانده منابع و سپرده‌‌‌های بانک‌هایی مانند آینده، پارسیان یا گردشگری بعضا هریک چند برابر بانک سیناست یا حتی تعداد شعب آنها به‌‌‌جز بانک پارسیان همگی از بانک سینا کمتر هستند ولی همه بانک‌های ذکرشده برعکس بانک سینا با «زیان ناخالص» چشمگیری مواجهند.

مطالعه شاخص‌‌‌های بهره‌‌‌گیری از منابع و سپرده‌‌‌های بانک‌های مورد اشاره حکایت از رفتار اقتصادی‌‌‌تر بانک سینا در حوزه واسطه‌‌‌گری پولی دارد که از دیگر تفاوت‌‌‌های بانک سینا با بانک‌های پیش‌‌‌گفته است که از جمله علل تفوق «سود ناخالص» بانک سینا مابین بانک‌های نامبرده به‌‌‌شمار می‌‌‌آید. البته بانک سینا اساسا در برنامه ششم توسعه در بهره‌‌‌برداری از منابع در رده‌‌‌ای بالاتر از میانگین شبکه و بانک‌های خصوصی قرار داشته و حتما راهکارهای جذب و تجهیز بیش از پیش منابع و سپرده‌‌‌ها را در دستور کار قرار داده و با سبک و سیاق برتری که در تخصیص منابع از خود نشان داده یقینا چشم‌‌‌انداز بانک سینا در سال‌های اولیه برنامه‌هفتم محقق خواهد شد.