«دنیای‌اقتصاد» گره مالیاتی بازارهای غیررسمی را بررسی کرد
حلقه مفقوده بازار قراضه فلزات
مالیات ارزشافزوده، مبنای شفافیت کسب‌وکارها
رضا اعتدال کارشناس سرب و روی در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» با این دیدگاه که گرفتن مالیات ارزشافزوده برای دولت‌‌‌ها یک ضرورت به‌‌‌شمار می‌رود و همچنین سبب شفافیت برای تولیدکنندگان می‌شود، گفت: مالیات ارزشافزوده با نگاه کسب درآمد برای دولت انجام می‌گیرد. در کل دنیا، بنای سیستم مالیاتی، شفافیت گزارش‌‌‌ها و کسب‌و‌کارهاست و بهترین نوع مالیات نیز همان مالیات ارزشافزوده است. البته قرار این بود که در کشور مالیات ارزشافزوده به صورت منطقی و شفاف گرفته شود و در این راستا نیز مالیات بر عملکرد حذف شود که چنین اتفاقی نیفتاد.
اعتدال در ادامه خاطرنشان کرد: البته قرار بود که محاسبه مالیات ارزشافزوده بر اساس چرخه خرید و فروش انجام گیرد تا از این طریق فرار مالیاتی کنترل شود که در نهایت این موضوع می‌تواند به نفع تولید باشد و در چنین شرایطی است که تولیدکننده و صادرکننده می‌توانند به صورت رسمی فعالیت داشته باشند. در حقیقت هر اندازه راه فرار مالیاتی بسته شود، این امر به نفع تولید خواهد بود.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: اگر سیستم مالیات‌‌‌گیری به درستی تعریف شود و شفاف عمل کند به نفع تولیدکننده و در نهایت به نفع اقتصاد کشور خواهد بود. هرچند مالیاتی که دولت دریافت می‌کند، باید صرف زیرساخت‌‌‌ها شود تا تولیدکنندگان خود در پی تامین زیرساخت برای خود نباشند.
زکریا نایبی کارشناس حوزه فولاد درباره مالیات ارزشافزوده در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» عنوان کرد: در همه‌‌‌جای دنیا مالیات ارزشافزوده مرسوم است و این مالیات را دولت از مصرف‌کننده نهایی بابت ارزشافزودهای که روی تولید یک کالا ایجاد شده است، دریافت می‌کند. در صنایع معدنی مانند فولاد نیز یک زنجیره تولید وجود دارد، از استخراج سنگ‌آهن تا تولید کنسانتره، گندله، آهن اسفنجی، شمش و محصول نهایی مالیات ارزشافزوده در هر مرحله گرفته می‌شود و تولیدکننده نهایی این میزان مالیات را روی کالای نهایی خود در نظر می‌گیرد و آن را به دولت پرداخت می‌کند و مابه‌التفاوت آن چیزی را که پرداخت کرده است از دولت می‌گیرد.
نایبی در ادامه توضیح داد: مالیات ارزشافزوده هر واحد تولیدی هر ماه حساب می‌شود و به صورت سه ماه یک‌بار تسویه می‌شود. به نظر می‌رسد که این روند، روند معقولی است و البته اگر زمان تسویه حساب‌‌‌ها کوتاه‌‌‌تر شود و سریع‌‌‌تر انجام گیرد، برای تولیدکننده بهتر خواهد بود.
وی در ادامه یادآور شد: مالیات ارزشافزوده تا پیش از این به میزان ۹درصد بود، اما در سال جدید این میزان را به ۱۰درصد رسانده‌‌‌اند که این موضوع به مصرف‌کننده فشار وارد می‌کند.
این کارشناس حوزه فولاد در پاسخ به این پرسش که آیا در حوزه صنایع معدنی حلقه مفقوده‌‌‌ای وجود دارد که این مالیات را پرداخت نکرده باشند، گفت: در زمینه صنایع معدنی فلزی که معمولا از ضایعات استفاده می‌کنند، این بخش که یک بازار غیررسمی را شکل داده است، می‌تواند حلقه مفقوده مالیات ارزشافزوده باشد؛ البته طی سال‌های اخیر قرار شد با نظارت بر این بازار قراضه، این حلقه را نیز وارد مالیات‌‌‌دهی ارزشافزوده کنند.
بازار غیررسمی مشکل‌‌‌ساز مالیات ارزشافزوده
بدون شک تولیدکنندگان در صنایع معدنی هیچ مشکلی با دریافت مالیات ارزشافزوده ندارند، اما آنچه این نوع مالیات را برای تولیدکنندگان این صنایع مشکل‌‌‌ساز می‌کند، وجود حلقههای مفقوده در این نوع مالیات‌‌‌گیری است. به عبارت دیگر، زمانی که در زنجیره تولید بهویژه تولید فلزات آهنی و غیرآهنی یک حلقه از پرداخت این مالیات شانه خالی می‌کنند، پرداخت آن را بر دوش حلقه بعدی می‌‌‌افکنند.
روال تولید فلزات از مرحله ابتدایی تا رسیدن به محصول نهایی، چند حلقه تولید دارد که اگر یکی از این حلقه‌‌‌ها فرار مالیاتی داشته باشند، مالیات خود را به حلقه پیش از خود منتقل می‌کنند. حال بیشترین فرار مالیاتی در این زنجیره تولید را کدام حلقه انجام می‌دهد؟
درباره حلقه مفقوده مالیات ارزشافزوده در صنایع معدنی که از ضایعات استفاده می‌کنند، محمد آشناگر کارشناس بازار ضایعات، چندی پیش در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» عنوان کرد: برای احتساب مالیات ارزشافزوده یک حلقه مفقوده وجود دارد که آن هم بازار ضایعات است. معمولا در بازار این فروشنده‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها هستند که فاکتور صادر می‌کنند و بر همین اساس است که مالیات ارزشافزوده محاسبه می‌شود. به عبارت دیگر، یک شرکت بر اساس جمع فاکتورهای خود طی سال، مالیات خود را پرداخت می‌کند و با توجه به این موضوع که ضایعات یک بازار غیررسمی است و فاکتوری در این بازار رد و بدل نمی‌شود، از پرداخت مالیات ارزشافزوده مفقود می‌شود.
آشناگر درباره این بازار توضیحاتی ارائه کرد و گفت: در میان حلقههای تولید فلزات، بازار قراضه یک بازار معکوس به شمار می‌رود، به این معنا که قراضهها به صورت خرد جمع‌‌‌‌‌‌‌‌‌آوری می‌‌‌شوند و فروشنده آن، بابت این محصول فاکتوری ارائه نمی‌‌‌دهد. پس از جمع‌‌‌‌‌‌‌‌‌آوری قراضه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خرد، نوبت به انبارها می‌رسد و زمانی که یک انباری ضایعات خود را به شرکت ذوب می‌‌‌فروشد، فاکتور برای این کار صادر نمیکند، زیرا این انباردار از خریداران خرد خود، ارزشافزودهای دریافت نکرده که بخواهد روی فاکتور آن را در نظر بگیرد. بر این منوال است که ارزشافزوده به نوعی در اینجا منقطع می‌شود.
وی در ادامه افزود: گره مشکل اینجاست که باتوجه به اینکه ضایعات به صورت خرد از دست مردم جمع‌‌‌‌‌‌‌‌‌آوری شده‌‌‌اند، امکان صادر کردن فاکتور برای آنها به‌‌‌صورت دقیق وجود ندارد.
این کارشناس بازار ضایعات در پاسخ به این پرسش که در صورت رسمی شدن بازار ضایعات می‌توان بر این مشکل فائق آمد، گفت: گاهی برنامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی در راستای رسمی کردن بازار ضایعات مطرح می‌شود، ولی برای رسمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر شدن این بازار، باید نهادها یا سازمان‌هایی وارد عمل شوند که راهکاری ارائه دهند تا این بازار را به سمت صدور فاکتور سوق بدهند.
آشناگر همچنین در پاسخ به این پرسش که حضور ضایعات در بازار بورس‌کالا می‌تواند به مشکلات این بازار غیررسمی خاتمه دهد، گفت:
ورود ضایعات به بورس کالا، مستلزم شرایطی است که یکی از آنها یکدست بودن بار ضایعات است که این امر نیز به این سادگی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها محقق‌شدنی نیست. با توجه به این موضوع که ضایعات درجه‌‌‌بندی‌‌‌های متفاوت دارند، به سادگی قابل عرضه در بورس‌کالا نیستند، چراکه خریدار به دنبال خرید کالایی با مشخصات دقیق است؛ این در حالی است که در بازار قراضهها چنین امکانی وجود ندارد، از همین‌‌‌رو نمی‌توان آن را در بازار بورس‌کالا ارائه کرد.
