در اجلاس امسال داووس، مدیران عامل شرکت‌ها از ریسک‌‌های ژئوپلیتیک تا تورم و پایداری سخن گفتند
محفل گرم در کوهستان سرد
امسال هم یک عده در اجلاس حاضر شدند و یک عده غایب بودند. آنهایی که نیامده بودند، احتمالا معتقدند که اجلاس، اهمیت خودش را از دست داده، اما ده‌‌ها رهبر سیاسی و اقتصادی که در جلسه حاضر شدند، معتقدند که اجلاس داووس، کماکان حائز اهمیت است. کریگ استرلینگ، دبیر ارشد اقتصادی بلومبرگ که آنجا حضور داشته می‌‌گوید مهمانان کلی حرف برای گفتن داشتند. کلی موضوع برای بررسی و کلی مساله برای حل کردن. طبیعی هم هست چون سال ۲۰۲۳ نیز مثل چند سال قبلش، پر بود از تحولات و بحران‌ها. از سال ۲۰۲۰، دنیا روز خوش به خودش ندیده. مدتی درگیر کرونا بودیم و حالا که آب‌‌ها از آسیاب افتاده، بحران‌های دیگری گریبان جهان را گرفته‌‌اند، مثل تورم، تغییرات آب و هوایی و البته، جنگ!
امسال هم از مسائل مختلفی صحبت شد. برخی تکراری، مثل آب و هوا و جنگ اوکراین و برخی جدید، مثل ناآرامی‌‌های خاورمیانه و دریای سرخ، هوش مصنوعی و گذار از سوخت‌‌های فسیلی به انرژی‌‌های پاک. بیش از ۶۰ رهبر سیاسی جهان در اجلاس شرکت کردند - چهره‌‌های بانفوذی مثل لی چیانگ نخست‌وزیر چین، اورزلا فون در لاین رئیس کمیسیون اروپا، ولادیمیر زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین، محمد بن عبدالرحمن آل ثانی نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه قطر، جیک سالیوان مشاور امنیت ملی آمریکا، آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا،آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل و چند رهبر سیاسی دیگر از اروپا، خاورمیانه و آسیای شرقی. در سال‌های اخیر به ما ثابت شده که علاوه بر سیاستمداران، چهره‌‌های دیگری نیز هستند که در تحولات جهان و شکل‌‌گیری آینده نقش دارند.
آنها مثل سیاستمدارها به کشورهای دیگر سفر می‌کنند و دقیقا مثل رهبران سیاسی، مورد استقبال قرار می‌‌گیرند. بله! رهبران کسب و کارها. نه فقط آنهایی که مثل ایلان ماسک تبدیل به سلبریتی شده‌‌اند، بلکه افراد کمتر شناخته‌‌شده‌‌ای که گرچه شاید اسمشان را نشنیده باشیم اما رد پایشان در زندگی روزمره‌‌مان دیده می‌شود یا در آینده جهان، نقشی پررنگ دارند. افرادی مثل سم آلتمن، مدیرعامل OpenAI که نامش به هوش مصنوعی گره خورده یا ژنگ یوکن، مدیرعامل شرکت کاتل، یکی از پیشگامان تولید باتری خودروهای برقی. آنها چه اولویت‌‌ها و نگرانی‌هایی دارند؟ چه وعده‌‌هایی داده‌‌اند و درباره دورنمای اقتصاد جهان چه می‌‌گویند؟
آمادگی برای چند سناریو
اجلاس داووس امسال در حالی برگزار شد که دو جنگ در جریانند و چند کشور جهان در انتظار انتخابات‌‌های مهم و تعیین‌‌کننده‌‌اند. سال گذشته این موقع، کسی فکر نمی‌‌کرد یک جنگ دیگر رخ دهد. دیوید گارفیلد، رئیس صنایع جهانی الیکس‌‌پارتنرز، می‌‌گوید: «دقیقا به محض اینکه دولت‌‌ها و شرکت‌ها کنترل یک بحران را در دست می‌‌گیرند، سر و کله یک بحران دیگر پیدا می‌شود.» او در ادامه می‌‌گوید که یکی از بزرگ‌ترین مسائل در سطح هیات‌مدیره و رهبری شرکت‌ها، «برنامه‌‌ریزی بر پایه سناریو» است. اقتصادها زنجیروار به هم مرتبطند. هر بحران گسترده‌‌ای در یک گوشه جهان می‌تواند کشورهای آن سوی دیگر جهان را درگیر کند. شرکت‌ها هنوز اختلالات ناشی از کرونا و جنگ اوکراین بر زنجیره تامین جهانی را پشت سر نگذاشته‌‌اند و یک بحران جدید، آخرین چیزی است که می‌‌خواهند. گارفیلد می‌‌گوید شرکت‌های مطرح نگرانند که مبادا با کمبود مواد خام برای تولیدات ضروری مواجه شوند. بسیاری از مدیران حاضر در اجلاس، وضعیت جهان را «به طرز غیرعادی‌‌ای نگران‌‌کننده» توصیف کرده‌‌اند.
«ایشان سث»، از شرکای ارشد موسسه مکینزی معتقد است شرکت‌ها باید برای برنامه‌‌ریزی، چند سناریوی احتمالی را در نظر داشته باشند. او با اشاره به افزایش ضرورت این روش در سال‌های اخیر می‌‌گوید: «منظورم پیش‌بینی آینده نیست بلکه ترسیم یک دورنما از تحولات است.» شرکت‌ها باید از خود بپرسند «اتفاقات چگونه رقم خواهند خورد؟ در صورت وقوع هر اتفاق غیرمنتظره‌‌ای، چطور فورا تغییر مسیر دهیم؟» در نظرسنجی الیکس‌‌پارتنرز، ۶۸درصد مدیران عامل گفته‌‌اند که تنش‌‌های میان چین و آمریکا وادارشان کرده که استراتژی خود را متناسب با آن تغییر دهند. ۶۶درصد هم نگران انتخابات ریاست جمهوری آمریکا هستند. «ریچ لسر»، رئیس گروه مشاوره بوستون (BCG) می‌‌گوید: «نگرانی هیات‌مدیره‌‌ها عمدتا حول محور امور ژئوپلیتیک و انتخابات‌‌های پیش‌روست. وقتی عدم‌اطمینان در این حد زیاد است، مدیران و هیات‌مدیره‌‌ها به دنبال راهی می‌‌گردند تا برای هر احتمالی آمادگی داشته باشند.»
پیش‌بینی‌‌های متناقض
بعضی‌‌ها قصد دارند زنجیره‌‌های تامین خود را متنوع کنند. تاکشی نینامی، مدیرعامل هلدینگ «سانتوری» که دومین تولیدکننده نوشیدنی در ژاپن است، معتقد است که وابستگی بیش از حد به یک تامین‌‌کننده یا روش حمل‌ونقل یا کانال ارتباطی، بسیار ریسکی است. او به رویترز گفته: «تک تک شرکت‌های ژاپنی به طور جدی در حال تغییر این روالند.» پیتر ووزر، رئیس هیات‌مدیره گروه ABB می‌‌گوید که ریسک‌‌های ژئوپلیتیک، مثل چین و تایوان یکی از مواردی بوده که تیمش در برنامه‌‌ریزی‌‌ها لحاظ کرده. او گفته هیچ شرکتی نباید این موضوع را نادیده بگیرد. برخی بانکداران و مدیران حاضر در داووس، نگران افزایش تورم به دلیل اختلالات زنجیره تامین بودند. اغلب آنها نسبت به آمریکا خوش‌بینند اما نگران چین و اروپا هستند.
سرینی پالیا، از مدیران اجرایی شرکت ویپرو گفته: «من محتاطانه خوش‌بین هستم. همه فکر می‌‌کردند آمریکا دچار رکود شود اما حالا می‌‌بینیم که فقط رشد اقتصادی کاهش یافته». الستیر بورثویک، مدیر مالی ارشد بانک آمریکا نیز گفته که مشتریان حالا محتاط اما خوش‌بینند. او در ادامه گفت: «داریم وارد یک شرایط نرمال می‌شویم. رشد کندتر اما پایدارتر شده.» دیوید سالومون، مدیرعامل گلدمن ساکس اما هشدار داده که تورم ممکن است «سمج‌‌تر» از پیش‌بینی‌‌ها باشد و رشد را تحت‌تاثیر قرار دهد. لازم به ذکر است که نرخ بهره در آمریکا کماکان بالاست و طبق برخی پیش‌بینی‌‌ها، فعلا کاهش سریعی در کار نخواهد بود. برخی مدیران می‌‌گویند که اقتصاد، برگشت‌‌پذیر خواهد شد. یسپر برودین، مدیرعامل ایکیا گفته که نسبت به ۲۴ ماه آینده خوش‌بین است و انتظار دارد که اقتصادها متحول شوند و نرخ‌های بهره، پایین بیایند.
بعضی صنایع اما با چالش‌‌هایی مواجهند، از جمله بازار املاک تجاری که به دلیل افزایش نرخ بهره و گسترش دورکاری، ضربات جدی خورده. برخی رهبران می‌‌گویند بدترین سال عمرشان را پشت سر گذاشته‌‌اند و تعداد کمی نیز از شرایط راضی‌‌اند. ظاهرا امسال، نظرات و پیش‌بینی‌‌ها تا حدی متناقض بوده. مدیران زیمنس می‌‌گویند در برخی کشورهای حوزه یورو، شاهد کاهش فروش و رکود در قیمت‌ها خواهیم بود. ماتیاس ربلیوس از اعضای هیات‌مدیره این شرکت می‌‌گوید «زیمنس به عنوان یک شرکت جهانی، همیشه راهی برای ایجاد بالانس در چنین شرایطی پیدا می‌کند.» بسیاری از مدیران وال‌استریت نیز در داووس حضور داشتند. در لیست بلندبالای مهمان‌‌ها، نام جیمی دایمن، مدیرعامل جی‌‌پی مورگان و تد پیک، مدیرعامل مورگان استنلی به چشم می‌‌خورد که اکثر آنها نسبت به سال پیش رو و فرصت‌‌های بالقوه برای کسب‌و‌کارها خوش‌بین بودند.
بازسازی اعتماد در دل ابهامات
داووس ۲۰۲۴ در حالی به پایان رسید که جهان درگیر دو جنگ تمام عیار در اوکراین و خاورمیانه است و همزمان گمانه‌‌هایی درباره جایگزینی نیروهای انسانی با هوش مصنوعی شنیده می‌شود. از هر بُعدی نگاه کنیم، می‌‌بینیم که دنیا دچار کمبود اعتماد است. به همین علت، «بازسازی اعتماد» محور اصلی گفت‌‌وگوهای اجلاس بود. آقای لسر گفته: «واقع‌‌بینانه نیست که فکر کنیم با شرکت در یک جلسه، در داووس یا هر جای دیگری در جهان می‌توانیم اعتماد را بازسازی کنیم چون اعتماد، به شدت و از جهات مختلف ترک خورده. اما هزاران گفت‌‌وگو میان بخش‌‌های دولتی و خصوصی و اجتماعی می‌تواند نقطه شروعی برای بازسازی اعتماد باشد». یکی از موارد تاثیرگذار بر اعتماد، هوش مصنوعی است. برخی از مدیران می‌‌گویند که هوش مصنوعی مولد می‌تواند بازدهی را افزایش و وظایف تکراری را کاهش دهد.
برخی دیگر اما نگرانند که مبادا به این واسطه، هم شغل‌‌ها از بین بروند و هم اطلاعات غلط، بیش از پیش در شبکه‌‌های اجتماعی گسترش یابند. همین حالا فضای مجازی پر شده از عکس‌‌هایی که معلوم نیست واقعی هستند یا فیک. در همین حال، مایکل میه‌‌باخ، مدیرعامل و یورن لمبرت، مدیر ارشد دیجیتال مسترکارت، معتقدند که اقتصاد دیجیتال، از جهاتی می‌تواند شفافیت ایجاد کند و توضیح می‌دهند که کسب‌و‌کارها چگونه می‌توانند از شفافیت برای تقویت اعتماد استفاده کنند. به باور آنها، کسی که در اقتصاد نقدی گیر کرده، نمی‌تواند تاریخچه تراکنش‌‌هایش را ببیند یا ارائه دهد اما تراکنش‌‌های دیجیتال، کاملا قابل پیگیری و ردگیری هستند. و هرچه اقتصاد، دیجیتالی‌‌تر باشد، شفافیت بیشتر است. تیم مورفی، از مدیران ارشد این شرکت، در مورد نشر اطلاعات غلط می‌‌گوید: «باید قوانین مناسبی درباره هوش مصنوعی وضع کنیم تا هم از مزایایش بهره‌‌مند شویم و هم مطمئن شویم که استفاده از آن، انسان‌‌محور و منطبق با ارزش‌‌هایمان باشد.»
به سوی جهانی پایدارتر
تنها چند هفته پس از اجلاس کاپ ۲۸ به میزبانی دوبی و با حضور صدها رهبر جهان، تعداد زیادی از همان مهمان‌‌ها بار دیگر، این بار در منطقه سردسیر آلپ دور هم جمع شدند. از آنجا که محور اصلی گفت‌‌وگوها در کاپ ۲۸، محیط‌زیست بود، در داووس، کمتر به این موضوع پرداخته شد. با این حال، گفت‌وگوهایی در رابطه با پایداری صورت گرفت. جیم اندرو، مدیر ارشد پایداری پپسی به وال‌استریت ژورنال گفت: «با وجود افزایش تنش‌‌های سیاسی، تغییرات آب و هوایی کماکان در اولویت بود. همچنین، درک و آگاهی افزایش یافته و همه می‌‌دانند که این بحران‌ها به هم گره خورده‌‌اند». او ضمن تاکید بر لزوم همکاری بخش خصوصی و دولتی و توافقشان بر سر یک پاسخ سیستمیک، گفت: «دگرگونی در صنایع غذایی، یکی از اقدامات در این راستاست و خوشحالم که این آگاهی در حال افزایش است». لورنا دلوجوانا، معاون ارشد و از مدیران رده‌‌بالای هیتاچی گفت: «تنها در صورتی به اهداف کربن‌‌صفر می‌‌رسیم که با هم همکاری کنیم». ایمی براچیو، از مدیران ارشد «ارنست‌اند یانگ» نیز به رهبران کسب‌و‌کارها توصیه کرد که امروز، خودشان را به چالش بکشند و تغییرات و گذار موردنیاز برای مقابله با تغییرات آب و هوایی را در دستور کار قرار دهند.
منتقدان چه می‌‌گویند؟
در جای جای اجلاس، بنرها و تابلوهایی حاوی کلمات «اعتمادسازی، امنیت، رشد و اشتغال‌زایی» دیده می‌شد؛ کلماتی که از نگاه برخی شاهدان، کلیشه‌‌ای و توخالی‌‌اند. منتقدان می‌‌گویند این اجلاس، جایی‌است که پولدارها را پولدارتر و قدرتمندان را قدرتمندتر می‌کند. آنها می‌‌گویند رهبران جهان در داووس، وعده‌‌های خوش‌بینانه می‌دهند اما در عمل، تنش‌‌ها و چالش‌‌های ژئوپلیتیک اجازه نمی‌‌دهند وعده‌‌ها عملی شوند. اگنس کالامار، دبیرکل عفو بین‌الملل می‌‌گوید: «چیزی که عجیب است، تعهد عجیب و غریب رهبران حاضر در اجلاس به خوش‌بینی است. اما خوش‌بینی با هدف حفظ وضعیت موجود و منافع که دیگر خوش‌بینی نیست!» جنگ‌‌ها در جریان و انتخابات‌‌ها در راهند. جهان در سال پیش رو، آبستن تحولات بزرگی خواهد بود و مشخص نیست کدام مسیر را طی خواهد کرد. فرقی نمی‌‌کند که بدبین یا خوش‌بین باشیم. آینده به قدری نامعلوم است که پیش‌بینی را از هر زمانی سخت‌‌تر کرده است.
