«دنیای اقتصاد» در یک دوره سه‌ساله، عملکرد بازیگران بازار پول را بررسی کرد
کارنامه تسهیلات ارزی بانک‌ها
مأخذ داده‌ها صورت‌های مالی سالانه حسابرسی شده و در دسترس بانک‌ها بوده بنابراین پهنه تحقیق به دوره زمانی سه ساله پایانی برنامه ششم یعنی سال‌های ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰ تحدید شده است. بانک‌هایی که برابر مستندات مندرج در صورت‌های مالی در قلمرو پژوهش گزارش قرار گرفته‌اند عبارتند از: اقتصاد نوین، پارسیان، پاسارگاد، پست بانک ایران، تجارت، توسعه تعاون، توسعه صادرات ایران، خاورمیانه، رفاه کارگران، سامان، سرمایه، شهر، صادرات ایران، صنعت و معدن، کارآفرین، کشاورزی، مسکن، مشترک ایران و ونزوئلا، ملت و ملی ایران که از این پس با عنوان «بانک‌های تحت بررسی»، «شبکه بانکی» یا به طور خلاصه« شبکه» نامیده میشوند.
تسهیلات اعطایی غیردولتی شبکه
پیش از ورود به ارزیابیِ تسهیلات اعطایی غیردولتی ارزیِ بانک‌های تحت بررسی در نظر است مختصات مجموعه مرجع آن یعنی تسهیلات اعطایی غیردولتی شبکه تبیین شود. سبد متوسط تسهیلات اعطایی غیردولتی شبکه بانکی در دوره ارزیابی نزدیک به ۲۳ میلیون میلیارد ریال بوده است. پنج بانک ملت، ملی، صادرات ایران، تجارت و پاسارگاد بالغ بر نیمی از تسهیلات غیردولتی شبکه و هفت بانک سامان، کارآفرین، توسعه تعاون، خاورمیانه، پست بانک ایران، سرمایه، مشترک ایران و ونزوئلا ۷درصد و هشت بانک صنعت و معدن، مسکن، پارسیان، رفاه کارگران، کشاورزی، اقتصاد نوین، شهر و توسعه صادرات بیش از ۴۰درصد تسهیلات مذکور را اعطا کرده‌اند. شاخص موصوف به نوعی توان بانک‌ها در اعطای تسهیلات و ایضا تفاوت منابع بانک‌های تحت بررسی را به منصه ظهور می‌‌‌رساند.
تسهیلات اعطایی غیردولتی ارزی شبکه
نسبت متوسط تسهیلات اعطایی غیردولتی ارزی بانک به سبد متوسط تسهیلات اعطایی غیردولتی ارزی شبکه در واقع بیانگر ایفای ماموریت یا تدبیر بانک به قصد تقویت مالی بخش غیردولتی کشور در حیطه ارزی است. سبد متوسط تسهیلات اعطایی غیردولتی شبکه بانکی به ارز در دوره ارزیابی بیش از ۷/ ۴ میلیون میلیارد ریال است که بانک صنعت و معدن به تنهایی ۲۸درصد و پنج بانک پارسیان، ملی ایران، توسعه صادرات ایران، پاسارگاد و ملت بیش از نصف تسهیلات غیردولتی ارزی شبکه را در دوره ارزیابی اعطا کرده‌اند که روی هم رفته این شش بانک ۸۰درصد موثر بوده‌اند و هشت بانک شهر، توسعه تعاون، پست بانک ایران، مسکن، مشترک ایران و ونزوئلا، کارآفرین، سرمایه و سامان جمعا یک‌درصد و شش بانک تجارت، صادرات ایران، اقتصادنوین، خاورمیانه، کشاورزی و رفاه کارگران نزدیک به ۲۰درصد از تسهیلات غیردولتی ارزی را در دوره ارزیابی اعطا کرده‌اند.
منابع پرداختی تسهیلات اعطایی غیردولتی ارزی شبکه
بانک‌های تحت بررسی در دوره ارزیابی، تسهیلات غیردولتی ارزی را از محل سندیکایی، حساب ذخیره ارزی، صندوق توسعه ملی و منابع داخلی اعطا کرده‌اند که نسبت سبد متوسط تسهیلات اعطایی غیردولتی ارزی شبکه بانکی از محل‌های نامبرده به سبد میانگین تسهیلات اعطایی غیردولتی ارزی شبکه در دوره ارزیابی به ترتیب حدود صفر، ۱۰، ۵۹ و ۳۱درصد بوده است. مقایسه تسهیلات اعطایی غیردولتی ارزی از محل منابع صندوق توسعه ملی با تسهیلات اعطایی غیردولتی ارزی از محل منابع داخلی بانک‌های تحت بررسی گویای ظرفیت شبکه بانکی در به‌کارگیری منابع صندوق توسعه ملی است که می‌تواند قابل‌توجه صندوق باشد. در ادامه وضعیت هر کدام از منابع پرداختی تسهیلات اعطایی غیردولتی ارزی شبکه بانکی شرح داده خواهد شد.
منابع داخلی شبکه
سبد متوسط تسهیلات اعطایی غیردولتی ارزی شبکه بانکی در دوره ارزیابی از محل منابع داخلی بیش از ۴/ ۱ میلیون میلیارد ریال است که نسبت متوسط تسهیلات اعطایی غیردولتی ارزی بانک از محل منابع داخلی به سبد متوسط تسهیلات اعطایی غیردولتی ارزی شبکه بانکی از محل منابع داخلی در دوره ارزیابی برای چهار بانک ملی ایران، پارسیان، صنعت و معدن و ملت نزدیک ۷۰درصد و ۱۱ بانک شهر، رفاه کارگران، خاورمیانه، مشترک ایران و ونزوئلا، مسکن، کارآفرین، پست بانک ایران، سرمایه، سامان، کشاورزی و توسعه تعاون در مجموع قریب به ۴درصد و برای پنج بانک توسعه صادرات ایران، تجارت، پاسارگاد، اقتصاد نوین و صادرات ۲۷درصد است.
منابع حساب ذخیره ارزی شبکه
به استناد صورت‌های مالی سالانه حسابرسی شده سبد متوسط تسهیلات اعطایی غیردولتی ارزی شبکه بانکی در دوره ارزیابی از محل منابع حساب ذخیره ارزی ۵۰۰هزار میلیارد ریال است که نسبت متوسط تسهیلات اعطایی غیردولتی ارزی بانک ملی از محل حساب ذخیره ارزی بانک به سبد متوسط تسهیلات اعطایی غیردولتی ارزی شبکه از محل حساب ذخیره ارزی در دوره ارزیابی تقریبا ۳۴درصد و بانک صنعت و معدن نیز مشابه آن و پنج بانک توسعه صادرات ایران، ملت، کشاورزی، صادرات و تجارت ۳۳درصد و این نسبت برای چهار بانک کارآفرین، مسکن، اقتصادنوین و سامان جملگی در دوره ارزیابی کمتر از نیم‌درصد و بانک‌های پارسیان، پاسارگاد، پست بانک ایران، توسعه تعاون، خاورمیانه، رفاه کارگران، سرمایه، شهر و مشترک ایران و ونزوئلا در شاخص مورد اشاره عملکردی نداشته‌اند.
منابع صندوق توسعه ملی شبکه
سبد متوسط تسهیلات اعطایی غیردولتی ارزی شبکه بانکی از محل منابع صندوق توسعه ملی در دوره ارزیابی ۸/ ۲ میلیون میلیارد ریال است. براین اساس نسبت متوسط تسهیلات اعطایی غیردولتی ارزی بانک از محل صندوق توسعه ملی به سبد متوسط تسهیلات اعطایی غیردولتی ارزی شبکه از محل صندوق توسعه ملی برای بانک صنعت و معدن در دوره ارزیابی ۳۲درصد بوده که معادل سه بانک پاسارگاد، پارسیان و توسعه صادرات ایران است و شش بانک سامان، سرمایه، شهر، کارآفرین، مسکن، مشترک ایران و ونزوئلا در دوره ارزیابی از این منبع بهره‌ای نبرده‌اند. بانک ملی ایران، کشاورزی، توسعه تعاون، رفاه کارگران و پست بانک ایران ۴درصد و سهم پنج بانک تجارت، ملت، صادرات ایران، خاورمیانه و اقتصاد نوین همسنگ بانک صنعت و معدن است.
منابع سندیکایی شبکه
سبد متوسط تسهیلات اعطایی غیردولتی بانک‌های تحت بررسی به ارز از محل منابع سندیکایی در سه سال آخر برنامه ششم توسعه اقتصادی ۳۵۰۰ میلیارد ریال بوده که در دوره ارزیابی صرفا بانک توسعه صادرات از این منبع استفاده کرده و نسبت سبد متوسط تسهیلات اعطایی غیردولتی شبکه از محل سندیکایی به سبد میانگین تسهیلات اعطایی غیردولتی ارزی شبکه در دوره ارزیابی صفر‌درصد و کمی دقیق‌تر ۰۷/ ۰درصد است.
تسهیلات اعطایی غیردولتی ارزی بانک
وزن تسهیلات اعطایی غیردولتی ارزی در سبد تسهیلات غیردولتی بانک شاخصهای است که رویکرد اعطای تسهیلات غیردولتی ارزی بانک را آشکار می‌کند که مستقل از اندازه مصارف بانک بوده و ریشه در تصمیم‌ها و ترتیبات بانک دارد. شاخص نسبت متوسط تسهیلات اعطایی غیردولتی ارزی بانک به تسهیلات اعطایی غیردولتی همان بانک در دوره ارزیابی برای بانک توسعه صادرات ایران ۸۴درصد و صنعت و معدن ۷۸درصد از تسهیلات اعطایی غیردولتی آنها در دوره ارزیابی ارزی بوده و پس از آنها بانک پارسیان ۴۴، خاورمیانه ۴۰، پاسارگاد ۲۴، مشترک ایران و ونزوئلا ۲۳، تجارت ۲۱، ملی ایران ۱۷، ملت ۱۶، اقتصاد نوین ۱۳، صادرات ایران ۱۰، توسعه تعاون ۶، کشاورزی ۵، پست بانک ایران ۲، شهر ۲، رفاه کارگران ۲، کارآفرین ۱، سرمایه ۱، مسکن و سامان کمتر از نیم‌درصد از تسهیلات اعطایی غیردولتی آنها در دوره ارزیابی ارزی بوده است.
منابع غیرداخلی ارزی بانک
منابع غیرداخلی در اعطای تسهیلات ارزی غیردولتی بانک در دوره ارزیابی بر اساس صورت‌های مالی سالانه حسابرسی شده شامل حساب ذخیره ارزی، صندوق توسعه ملی و سندیکایی است که اعطای تسهیلات از محل‌های مزبور حکایت از تلاش و تمهیدات بانک به منظور ارتقای توان تسهیلات ارزی غیردولتی دارد و ماهیت آن کم وبیش نظیر شاخص قبلی است و به میزان مصارف بانک بستگی ندارد بلکه به برنامه و اهداف بانک وابسته است. متوسط نسبت تسهیلات اعطایی غیردولتی ارزی بانک صنعت و معدن از محل منابع غیرداخلی به تسهیلات اعطایی غیردولتی بانک در دوره ارزیابی ۶۲درصد و در بانک توسعه صادرات ایران، خاورمیانه، پارسیان و پاسارگاد به ترتیب ۵۹، ۳۶، ۲۴ و ۲۰درصد و در بانک تجارت ۱۵، ملت ۹، صادرات ایران ۸، ملی ایران ۷، اقتصاد نوین ۷، توسعه تعاون ۶، کشاورزی ۵، پست بانک ۲، رفاه کارگران ۱ و کارآفرین، مسکن، سامان همگی کمتر از نیم‌درصد و بانک سرمایه، شهر و مشترک ایران و ونزوئلا در این شاخص غیرفعالند.
متوسط عملکرد شاخصهای ارزی گزارش
براساس رده‌بندی بانک‌ها توسط شاخصهای ارزی ارائه شده، کمترین مقدار برای میانگینِ رده‌ها متعلق به بانک صنعت و معدن و بیشترین مربوط به بانک سرمایه بوده و به همین شیوه مجموعه‌ای مرتب حاصل شده است. پس از بانک صنعت و معدن بانک توسعه صادرات ایران، پارسیان، ملی ایران و ملت رتبه‌های ۲ تا ۵ و بانک پاسارگاد ششم، تجارت هفتم، صادرات ایران هشتم، خاورمیانه نهم، اقتصاد نوین دهم، کشاورزی یازدهم، رفاه کارگران دوازدهم، توسعه تعاون سیزدهم، پست بانک ایران چهاردهم، کارآفرین پانزدهم، شهر و مسکن توأمان شانزدهم، مشترک ایران و ونزوئلا هفدهم، سامان هجدهم و نهایتا سرمایه رتبه نوزدهم را در این گزارش به دست آورده است.
