شهرها به عنوان یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌‌‌های متراکم انسانی نیازمند ایمنی در تمام ابعاد کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است. بنابراین ضروری است تا فرآیندهای ایجاد ایمنی تعریف و شناخته شوند. مقوله حفاظت از جان شهروندان، متعلقات بناها و فضاهای شهری در مقابل حوادث طبیعی و انسانی از سطح اهمیت بالایی برخوردار است، تا آنجا که یکی از اهداف اصلی برنامه‌ریزی شهری به حساب می‌آید. در این میان مقوله ایمنی ساختمان‌ها و بناها از مهم‌ترین مولفه‌‌‌های ایمنی شهری به حساب می‌آید. بر اساس مقررات استانداردهای ایمنی هر ساختمانی که در تصرف بیش از ۵۰ نفر باشد در طبقه‌بندی بناهای پر‌خطر قرار می‌گیرد و ملزم به رعایت مجموعه‌ای از اصول ایمنی و حفاظتی است. در مباحث مرتبط با موضوع ایمنی ساختمان گاه مفهوم مقاوم‌سازی ساختمان‌‌‌ها مترادف با ایمن‌سازی تلقی می‌شود؛ به گونه‌ای که به عنوان مثال در اذهان عمومی مقاوم بودن ساختمان در برابر زلزله‌های احتمالی به عنوان شرط کافی برای ایمنی ساختمان‌ها در نظر گرفته می‌شود. در حالی که در بسیاری از ساختمان‌‌‌های مقاوم در برابر زلزله به دلیل رعایت نکردن اصول ایمنی در ساخت‌وساز خطرات جدی از قبیل حریق، برق‌گرفتگی، گاز‌گرفتگی، سقوط آسانسور و بسیاری از موارد دیگر جان ساکنان را تهدید می‌کند بنابراین لزوم ایجاد نگرشی که مقاوم‌سازی را تنها یکی از مولفه‌های ایمنی ساختمان‌‌‌ها می‌‌‌داند ضروری است. بر اساس آمارهای ارائه‌شده از سوی مسوولان سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران مطابق شاخص‌های ایمنی ساختمان‌ها در حال حاضر در شهر تهران حدود ۷‌هزار ساختمان پر‌خطر شناسایی شده است.

همچنین با لحاظ کردن شاخصه‌های ایمنی بیش از ۹۰‌درصد از ساختمان‌های شهر تهران فاقد تمام استانداردهای ایمنی لازم هستند. نبود بخشی از مدارک معتبر ساختمانی مانند پایان کار و پروانه ساختمانی، احداث ساختمان در معابر صعب‌العبور که امکان عملیات امداد و نجات در مواقع ضروری را محدود می‌کند و نیز نبود امکانات امداد و نجات عملیاتی در این بناها از مهم‌ترین نواقص ایمنی این ساختمان‌ها به حساب می‌آید. متاسفانه در حال حاضر در فرآیند ساخت‌وساز ساختمان‌ها، تنها سازنده، مهندس ناظر و پیمانکار متولی تامین ایمنی سازه‌ها هستند. به هر حال آنچه مشهود است در رویکرد کوتاه‌مدت عدم‌شفافیت و نقص در قوانین موجود در حوزه ایمنی ساختمان‌ها خطری است که نیازمند چاره‌اندیشی سریع است و در رویکرد بلندمدت ارائه آموزش ایمنی در ابعاد گسترده در کنار طراحی و پیاده‌سازی پیوست فرهنگی در خصوص ایمنی ساختمان‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که از آثار و نتایج مثبت آن می‌تواند مطالبه‌گری شهروندان در خصوص ایمنی ساختمان‌ها باشد و همچنین رعایت اصول حفاظتی و ایمنی در یک ساختمان توسط سازندگان و ناظران از مولفه‌های اثرگذار بر ارزش و قیمت ساختمان باشد.

با افزایش جمعیت شهرها و به دنبال آن آلودگی‌های زیست محیطی ناشی از صنایع و ساخت‌وسازهای غیراصولی مفهومی به نام معماری پایدار ایجاد شد. در اواسط دهه ۱۹۸۰ پس از بروز اثرات مخرب الگوی زندگی شهرنشینی همزمان با انقلاب صنعتی جریانی برای بهبود این وضع به راه افتاد. برخی از معماران به عنوان پیشگامان تاثیر‌گذار این نهضت توانستند درک مفهوم معماری پایدار را از طرق مختلفی در اذهان عموم افراد تداعی کنند. همچنین در حال حاضر طراحی ساختمان‌‌‌های پایدار در شهرها رو به افزایش است؛ به طوری که تخمین زده می‌شود تا سال ۲۰۵۰ میلادی تقریبا تمامی ساختمان‌‌‌های شهری از اصول طراحی معماری پایدار پیروی کنند. هدف اصلی استفاده از اصول طراحی این مفهوم به حداقل رساندن تاثیرات منفی ساختمان پیرامون استفاده از انرژی‌‌‌های تجدید‌پذیر، تطبیق ساختمان بر اساس شرایط محیطی آن منطقه و مهم‌ترین آنها حفظ هر چه بهتر محیط‌زیست در شهرهای امروزی است. این مفهوم علاوه بر تاثیر بر ساخت‌وساز بر مولفه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهرها نیز اثر‌گذار است. طراحی ساختمان‌های پایدار نیازمند رعایت اصول و قوانینی مطابق با روش‌های حفظ محیط‌زیست است. به طور کلی معماری پایدار، سازه ساختمانی را به عنوان جزئی از طبیعت تلقی کرده و در تلاش است تا سه عنصر صرفه‌جویی در انرژی، تعامل با انسان و طراحی برای ارتقای محیط شهر را بهبود بخشد. سازگاری با اقلیم یکی از مهم‌ترین اصول و نکات در طراحی ساختمان‌های پایدار است که به معنای سازگاری مصالح و نحوه ساخت بنا با محیط آن منطقه است.

در بسیاری موارد از این مفهوم به عنوان معماری بومی یاد می‌شود. این مساله به این معنی است که ساختمان باید تا حد امکان با شرایط اقلیمی منطقه خود اعم از آب و هوا و منابع انرژی منطبق باشد. همچنین می‌توان از مصالح مختص همان اقلیم نیز در ساخت بنای پایدار استفاده کرد. علاوه بر اهمیت مسائل زیست محیطی در مفهوم معماری پایدار، هماهنگی با نیازهای انسانی و برطرف کردن نیاز‌های مذکور و ساخت بنا مطابق با این اصل یکی دیگر از مهم‌ترین اصول ساختمان‌سازی پایدار محسوب می‌شود. به عبارتی می‌توان گفت که معماری پایدار به دنبال بهبود شرایط محیطی در تلاش است تا شرایط بقای سایر موجودات زنده را نیز تامین کند. کاهش استفاده از منابع و صرفه‌جویی در منابع موجود از جمله مهم‌ترین مفاهیم پایدارسازی به شمار می‌رود. همچنین مواد و مصالح استفاده شده در ساخت‌وسازهای پایدار باید پس از طی عمر مفید بنا به صورت بازیافتی قابل استفاده باشند. با شکل‌گیری مفهوم سازه‌های پایدار و بحث کاهش مصرف انرژی امکان استفاده از منابع تجدیدپذیر مانند استفاده از صفحات خورشیدی بیش از پیش قوت گرفت. ساختمان‌های پایدار با هدف اصلاح عادات مصرف انرژی در تلاشند تا رویکرد جدیدی را در استفاده از منابع تجدیدپذیر بنا کنند. به باور بسیاری از صاحب‌نظران این حوزه، ساختمان پایدار به سازه‌ای گفته می‌شود که بتواند بخش زیادی از انرژی خود را از طریق منابع غیر‌مخرب تامین کند. با روی کار آمدن تکنولوژی‌‌‌های نوین و استفاده از صفحات خورشیدی می‌توان بیش از ۸۰‌درصد انرژی ساختمان را به صورت طبیعی تامین کرد.

اخبار مرتبط