صورت‌های مالی ۹ماهه بانک‌ها بررسی شد
سهم کارمزدهای بانکی از درآمدهای عملیاتی
درآمد کارمزدی
هر کسب‌وکاری بر اساس کانال‌های درآمدی خود شکل گرفته و به فعالیت می‌پردازد. بانک‌ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند. بانک با وجود تمام تفاوت‌هایی که با کسب‌و‌کارهای متعارف دارد، در نهایت یک بنگاه محسوب می‌شود و با هدف کسب درآمد و سود فعالیت می‌کند. به‌طور کلی کانال‌های درآمدی بانک را می‌توان به دو دسته عمده درآمدهای مشاع و غیرمشاع تقسیم‌بندی کرد. به‌طور خلاصه درآمدهای مشاع بانک‌ها از مجموع سود تسهیلات اعطایی و سود و زیان حاصل از سرمایه‌گذاری‌ها حاصل می‌شود که اگر از این درآمد حاصل شده، سهم سود سپرده‌گذاران کسر شود، سهم بانک از درآمدهای مشاع حاصل می‌شود. از سوی دیگر درآمدهای غیرمشاع نیز مجموع درآمدهای حاصل از کارمزد، مبادلات ارزی و سایر فعالیت‌های مشاوره‌ای بانک‌ها است. عمده درآمدهای غیرمشاع بانک‌ها را کارمزد تشکیل می‌دهد. بررسی ترازنامه بانک‌های ایرانی نیز نشان می‌دهد بانک‌های ایرانی نیز از این قاعده مستثنی نیستند و بابت تراکنش‌ها و دیگر خدمات بانکی درآمد کسب می‌کنند. براین اساس در 9 ماه ابتدایی سال جاری بانک‌های ایرانی حاضر در بورس بیش از 8/ 22 هزار میلیارد تومان درآمد از کارمزدهای خود کسب کردند.
سهم کارمزد از درآمدها
برای درک بهتر نقش درآمد کارمزدها باید به سهم این درآمد از کل درآمدهای بانک‌ها پرداخت. بر این اساس بانک شهر بالاترین سهم کارمزدها از کل درآمدهای عملیاتی را داراست. آمارها حاکی از آن است که سهم کارمزدها از کل درآمدهای عملیاتی این بانک به 35 درصد می‌رسد. بانک اقتصاد نوین در جایگاه بعدی قرار دارد؛ این بانک در 9 ماه ابتدایی سال 1401، بیش از 33 درصد از درآمد خود را از کارمزدها کسب کرده است. این دو بانک تنها بانک‌های ایرانی حاضر در بورس هستند که بیش از30 درصد از درآمدهای خود را از کارمزد به دست آورده‌اند و به عبارتی حدود یک سوم از درآمدهایشان از درآمدهای غیرمشاع تامین می‌شود. بانک رسالت جایگاه بعدی را در بخش سهم کارمزد از درآمدها دارد. این بانک که در مدت مشابه سال گذشته در این بخش زیان به ثبت رسانده بود، در سال جاری سود ثبت کرد. بر اساس اطلاعات منتشر شده در سایت کدال، بانک رسالت 25 درصد از درآمدهای خود را از بخش کارمزدها به دست آورده است و از این لحاظ جایگاه سوم را از آن خود کرده است. بانک تجارت با به ثبت رساندن سهم 24درصدی درآمدهای غیرمشاع از کل درآمدها در رتبه بعدی قرار گرفته است. اگر دو بانک سینا و کارآفرین که هریک به ترتیب سهم 22 و 21 درصدی از درآمدهای غیرمشاع داشته‌اند را در نظر بگیریم، تنها 6 بانک بورسی ایرانی هستند که سهم درآمدهای غیرمشاع آنها به بیش از یک پنجم کل درآمدهای عملیاتی آنها می‌رسد. بانک‌های صادرات، رفاه، سامان و خاورمیانه بانک‌هایی هستند که در 9 ماه ابتدایی امسال، سهم درآمدهای غیرمشاع از کل درآمدهای عملیاتی آنها به بیش از 10 درصد می‌رسد.
رشد در درآمدهای کارمزدی
آمار منتشر شده بانک‌های کشور را می‌توان با معیار دیگری نیز بررسی کرد و آن میزان رشد کارمزدها نسبت به مدت مشابه سال گذشته است. بر این اساس بانک رسالت با رشد بیش از هزار درصدی و موسسه اعتباری ملل با 341 درصد رشد در صدر این بخش قرار می‌گیرند. این رشد چشمگیر به این دلیل است که در مدت مشابه سال گذشته هردو با درآمدهای منفی در این بخش مواجه بودند و به همین خاطر درآمد مثبت سال 1401 رشدی قابل توجه و چشمگیر را نصیب آنها کرده است. پس از بانک رسالت و موسسه اعتباری ملل، این بانک سیناست که با افزایش 236 درصدی توانسته شاهد رشدی چشمگیر در درآمدهای کارمزدی خود باشد. به عبارتی دیگر این بانک در 9 ماهه سال 1401 بیش از سه برابر درآمد کارمزدی بیشتری نسبت به 9 ماه نخست سال 1400 به دست آورده است. پس از این سه بانک که در صدر رشد درآمدهای غیرمشاع در سال 1401 قرار می‌گیرند، سه بانک دیگر توانسته‌اند در این مدت با رشد دوبرابری کارمزدهای‌شان مواجه شوند. بر این اساس بانک ملت توانسته در این مدت 113 درصد رشد در درآمد حاصل از کارمزد خود بیفزاید و از این منظر در جایگاه چهارم بانک‌های بورسی قرار می‌گیرد بانک سینا نیز با افزایش 108 درصدی درآمدهای حاصل از کارمزد در 9 ماه ابتدایی سال 1401 در رده پنجم قرار گرفت. بانک گردشگری نیز در همین بخش شاهد رشدی 101 درصدی بود. در میان بانک‌هایی که با کمتر از 100 درصد رشد درآمدهای غیرمشاع مواجه بوده‌اند 9بانک توانسته‌اند رشدی بالاتر از سطح تورم نقطه به نقطه آذرماه به ثبت برسانند. این بدان معناست که تنها 15 بانک از 22 بانک مورد بررسی توانسته‌اند با رشد حقیقی در بخش درآمدهای غیرمشاع مواجه شوند.
اعداد مطلق چه می‌گویند؟
با وجود تصویر دقیق‌تر نسبت‌ها برای سنجش عملکرد بانک‌ها، اعداد مطلق نیز اطلاعات قابل توجهی را منعکس می‌کنند. بر این اساس سه بانک ملت، تجارت و صادرات، به ترتیب بیشترین درآمدهای حاصل از دریافت کارمزد را در 9 ماه ابتدایی امسال ثبت کرده‌اند. براین اساس بانک ملت با 9/ 4 هزار میلیارد تومان بیشترین درآمد را از بخش کارمزدها به خود اختصاص داده است. از سوی دیگر بانک تجارت نیز بیش از 5/ 4 هزار میلیارد تومان درآمد از کارمزد به دست آورد. بانک صادرات نیز از این بخش 3/ 3 هزار میلیارد تومان درآمد کسب کرد و در جایگاه سوم این بخش ایستاد. بانک شهر، بانک پاسارگاد و بانک اقتصاد نوین دیگر بانک‌هایی هستند که توانسته‌اند بیش از هزار میلیارد تومان از این بخش کسب درآمد کنند. بر این اساس بانک شهر توانسته است که بیش از 9/ 1 هزار میلیارد تومان درآمد از کارمزد به دست بیاورد. بانک پاسارگاد با وجود اینکه تقریبا رشدی را در درآمدهای حاصل از کارمزد خود به ثبت نرساند، با این حال با ثبت 6/ 1 هزار میلیارد تومان درآمد از کارمزد در رده پنجم بیشترین درآمد کارمزدی در میان بانک‌های بورسی قرار گرفت. اقتصاد نوین نیز با ثبت درآمد 4/ 1 هزار میلیارد تومانی آخرین بانکی شد که در 9 ماه ابتدایی سال 1401 درآمدی بیشتر از هزار میلیارد تومان به ثبت رساند. بانک رفاه که در رده بعدی قرار دارد، در این مدت بیش از 970هزار میلیارد تومان درآمد کسب کرد. بانک رسالت نیز توانست در این دوره زمانی حدود 830 میلیارد تومان از محل کارمزدها درآمد کسب کند. بانک پارسیان نیز با وجود اینکه در سال جاری زیان عملیاتی به ثبت رسانده است، موفق شده در همین مدت 770 میلیارد تومان سود از بخش کارمزد به دست بیاورد.
