موانع حمل‌ونقل چند‌وجهی
همان‌طور که می‌دانیم در یک اقتصاد پویا و رو به جلو، صنعت حمل‌ونقل نقش ویژه‌ای می‌تواند ایفا کند. گاه جابه‌جایی کالا‌ها و ترانزیت آن، مهم‌ترین بخش اقتصادی یک کشور محسوب می‌شود. بنابراین کشور ما با برنامه‌ریزی صحیح در این زمینه توانسته است حمل‌ونقل چند‌وجهی قابل دفاعی ایجاد کند. در ایران اگر‌چه صنعت حمل‌ونقل در سال‌های اخیر رشد قابل‌توجهی داشته اما با توجه به شرایط سوق‌الجیشی کشور ما و ظرفیت‌های بالقوه موجود، همچنان با نقطه مطلوب فاصله فراوانی دارد.
حمل‌ونقل چند‌وجهی یکی از پیچیده‌ترین اشکال حمل‌ونقل بوده که در دهه‌های اخیر نیز از مهم‌ترین موضوعات کسب‌وکار‌های خدماتی در دنیا شناخته شده است. ایجاد یک حمل‌ونقل یکپارچه در زمینه دریایی، ریلی، جاده‌ای و سایر روش‌های حمل‌ونقلی، اصلی‌ترین هدف شرکت حمل‌ونقل چند‌وجهی است و همان‌طور که اشاره شد کشور ما با توجه به شرایط ویژه‌ای که دارد می‌تواند بستر بسیار مناسبی برای این مدل از صنعت حمل باشد. از مزایای حمل‌ونقل چند‌وجهی می‌توان ایجاد هماهنگی، سرعت و نظم در مراحل حمل را برشمرد که این رویکرد، کاهش هزینه‌های چشمگیری را به همراه دارد. از این رو، از آنجا که هزینه‌های حمل می‌تواند تا 30 تا 40درصد ارزش کالا را شامل شود، آثار این صرفه‌جویی در تجارت و تولید انکار‌ناپذیر است.
از طرف دیگر یکی دیگر از مزایای حمل‌ونقل چند‌وجهی این است که شرکت‌های متصدی حمل علاوه بر سرعت و نظمی که اشاره شد در قبال صاحبان کالا تعهدات قراردادی بیشتری دارند و این امر مسوول و متصدی حمل‌ونقل چند‌وجهی را وادار می‌سازد با دقت بیشتری برنامه‌ریزی کرده و از کریر‌های مطمئن جهت حمل‌ونقل و انتقال کالا استفاده کند.
اما با وجود مزایایی که اشاره شد، موانعی نیز برای ایجاد حمل‌ونقل چند‌وجهی در کشور وجود دارد که به اختصار به آن می‌پردازیم. در صورت توجه مسوولان مربوطه، با برطرف کردن این موانع می‌توان یک صنعت حمل‌ونقل چند‌وجهی پایدار داشت. مهم‌ترین جنبه حمل‌ونقل چند‌وجهی تجهیزات و امکانات مورد استفاده آن نیست، بلکه مسائل عملیاتی و مدیریت آن است. متاسفانه در زمینه‌های مدیریتی استفاده از روش‌های سنتی در حمل‌ونقل، عدم‌استفاده از ابزارهای نوین IT همچنین بهره نبردن از تفکرات و روش‌های جدید در حمل‌ونقل کالا باعث شده، صنعت بزرگ حمل‌ونقل در کشور ما با سنتی‌ترین روش‌های معمول اداره شود. کارکرد نامناسب نظام اجرایی بنادر و قوانین دست‌وپاگیر گمرک و نظارت دستگاه‌های مختلف دولتی بر نحوه انتقال کالا، باعث عقب ماندن حمل‌ونقل در ایران بوده که یکی از موانع رشد حمل‌ونقل چند‌وجهی محسوب می‌شود. کنترل‌های نامناسب و متعدد گمرکی و غیر‌گمرکی در کشور ما باعث طولانی شدن زمان حمل‌ونقل چند‌وجهی در کشور ما نسبت به کشورهای پیشرفته دنیا شده است.
در این میان محدودیت‌های مالی و اقتصادی نیز وجود دارد؛ در حال حاضر در حمل جاده‌ای، تولید محدود ماشین‌آلات در داخل کشور و موانع بسیار زیاد واردات کامیون به داخل کشور، هزینه‌های این بخش از صنعت حمل‌ونقل را بسیار بالا برده است. همین امر در زمینه حمل‌ونقل ریلی نیز حیات این صنعت را با چالش روبه‌رو کرده است. بالا بودن قیمت تمام‌شده واگن‌های ساخت داخل به نسبت واگن‌های کشورهای پیشرفته نیز یکی از چالش‌های پیش روی این صنعت در کشور است.
یکی دیگر از این مشکلات بالا بودن هزینه حق دسترسی راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران در حمل‌ونقل ریلی کشور است. برای شرکت‌های ریلی علاوه بر هزینه‌های سرسام‌آور خرید واگن‌ها و تجهیزات آنها، تعمیرات و نگهداری ناوگان ریلی و استفاده از خطوط راه‌آهن، گاه تا 80درصد درآمد این شرکت‌ها را به خود اختصاص می‌دهد، که این موضوع باعث می‌شود سرمایه‌گذاری جدید در بخش خصوصی در زمینه حمل‌ونقل چند‌وجهی انجام نشود.
در مسیر اصلاحات می‌توان به راهکارهایی نظیر جذب سرمایه‌گذار در بخش‌های خصوصی، توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل ریلی، نوسازی ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی کشور، ایجاد مجتمع‌های خدماتی و رفاهی و پارک‌های تحقیقاتی در مسیرهای ترانزیتی و استفاده از روش‌های نوین IT در صنعت حمل‌ونقل اشاره کرد.
در خصوص راهکارهای عملیاتی در فرآیند حمل‌ونقل چند‌وجهی می‌توان به نوسازی خطوط ریلی کشور، اصلاح هزینه‌های حق دسترسی توسط راه‌آهن و دادن مشوق‌های بیشتر به شرکت‌هایی که از واگن‌های نو در خطوط ریلی استفاده می‌کنند، همچنین برطرف کردن موانع واردات تجهیزات واگن‌ها و رقابتی کردن واگن‌های تولید داخل با واگن‌های تولید کشورهای پیشرفته اشاره کرد. امید است با توجه به شرایط استراتژیکی که کشور ما در منطقه خاور‌میانه دارد، بتوان با برنامه‌ریزی صحیح در زمینه استفاده از ظرفیت‌های موجود در صنعت حمل‌ونقل کشور و اصلاح رویه و رویکردهای گذشته، حمل‌ونقل چند‌وجهی پایداری در کشور ایجاد کرد.
