معضلی به نام مهاجرت
اما این ماجرا به همین‌‌‌جا ختم نمی‌شود؛ در چند سال اخیر نه‌‌‌‌تنها نخبگان ایرانی با امید به کسب موقعیت تحصیلی، شغلی و شرایط زندگی بهتر اقدام به مهاجرت کرده‌‌‌اند، بلکه تب داغ مهاجرت به همه قشرهای جامعه و حتی استارت‌آپ‌‌‌ها هم سرایت کرده است.
این در حالی است که قوانین و مقررات حمایتی بسیار خوبی در حوزه اقتصاد نوآوری و شرکت‌های دانش‌‌‌بنیان تدوین و ابلاغ شده که کارشناسان و متخصصان این حوزه نیز اذعان دارند می‌توان با اجرایی کردن آنها امید به ادامه فعالیت در کشور را بالا برد؛ اما متاسفانه فضای کلی اقتصاد و محیط کسب و کار کشور که بیشتر متاثر از سیاست‌ها در بخش‌‌‌های مختلف است، ناهمگون با الگوی زندگی اکثریت طبقه متوسط است و موجب شده تا هربار ضربه مهلک‌‌‌تری به بدنه این بخش جامعه وارد شود و تمایل به مهاجرت را بیش از پیش در جامعه بالا ببرد.
بر اساس گزارش سازمان بین‌المللی مهاجرت، در سال ۲۰۲۲ حدود ۲ میلیون و ۸۰۰هزار نفر ایرانی مهاجرت کرده‌‌‌اند که این رقم نزدیک به 3/ 3درصد از کل جمعیت کشور را شامل می‌شود. البته پدیده مهاجرت در همه جوامع وجود دارد و تا حدودی طبیعی است؛ اما وقتی مهاجرت نخبگان و فعالان اقتصادی کشور مطرح می‌شود، ماجرا حساسیت ویژه‌‌‌ای پیدا می‌کند.
طبق آخرین پژوهشی که توسط رصدخانه مهاجرت دانشگاه شریف با استخراج و بررسی داده‌‌‌های بازار کار ایران در اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ صورت گرفته، مهاجرت کارکنان در بخش‌‌‌های مختلف کسب و کار، یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که سازمان‌ها اعم از سازمان‌های دولتی، خصوصی و نیمه خصوصی با آن مواجهند. در این پژوهش بیش از ۶هزار نفر از فعالان در کسب‌وکارهای کشور شرکت کرده‌‌‌اند که در بخش‌‌‌های مختلف اقتصادی مشغول به فعالیت بوده‌‌‌اند. ۷۷درصد از شاغلان در بخش‌‌‌های مختلف کسب و کار، اعلام کرده‌‌‌اند که تمایل زیاد یا خیلی زیاد به مهاجرت دارند.
با وجود اینکه تصمیم به مهاجرت در میان کارکنان و مدیران میانی بیش از مدیران ارشد بوده است، درصد افرادی که برای مهاجرت برنامه‌‌‌ریزی و اقدام کرده‌‌‌اند در سطوح سازمانی بالا بیشتر بوده است. همچنین برنامه‌‌‌ریزی و اقدام عملی در میان فعالان بخش خصوصی و نیمه خصوصی و ساکنان شهر تهران بیشتر دیده شده است.
نکته جالب توجه دیگر اینکه به طور کلی وضعیت مهاجرت به تفکیک طبقات مختلف تفاوت چندانی با یکدیگر نداشته و این موضوع نشان‌دهنده همه‌گیر شدن تمایل به مهاجرت در تمامی اقشار جامعه و وارد شدن کشور به فاز توده‌‌‌وار مهاجرت است.
نوسان قیمت ارز، تورم و شرایط اقتصادی، دغدغه آینده فرزندان، شیوه حکمرانی، رویکردهای سیاسی و شرایط تحریم ایران از عوامل اصلی تمایل افراد به مهاجرت است.
همان‌طور که اشاره شد این آمار در اردیبهشت ماه سال‌جاری استخراج شده است، یعنی زمانی که کشور با قطعی وسیع اینترنت و سیاست‌‌‌های فیلترینگ با این حجم و به این شکل مواجه نبود. پیرو اختلالات اخیر اینترنت در کشور، کسب‌وکارها ضربه مهلک‌‌‌تری تحمل کردند و استارت‌آپ‌‌‌ها بیشتر از پیش میل به مهاجرت پیدا کردند، به‌‌‌گونه‌‌‌ای که مهاجرت نخبگان به‌‌‌ویژه در حوزه کسب و کار آنلاین و فضای مجازی به عنوان یک خطر جدی مطرح و در جریان است.
به طور قطع هر سیاستی که به‌‌‌ویژه در شرایط بحرانی و برای خروج از بحران طراحی می‌شود، هزینه‌‌‌هایی نیز به همراه دارد؛ اما نکته حائز اهمیت این است که باید در تصمیمات و سیاستگذاری‌‌‌ها به این موضوع توجه داشته باشیم که اگر شرایط مناسبی برای حفظ نیروی انسانی متخصص کشور مهیا نشود و این جریان مهاجرت به همین شکل ادامه پیدا کند، مهم‌ترین سرمایه کشور یعنی نیروی انسانی مفید، متخصص و تاثیرگذار به تاراج خواهد رفت و امید به آینده بیش از بیش دچار چالش خواهد شد.
