عرضه در بازار لوازم خانگی از تقاضا جلوتر است
لوازم خانگی؛ تشنه تدبیرگری اقتصادی
البته پس از خروج بازیگران خارجی، این بازار تا حدودی دچار تلاطم شد و تا ماه‌‌‌ها بعد از خروج این برندها از ایران، افزایش قیمت‌ها شیب محسوسی داشت که عمده دلیل آن نیز کمیاب بودن قطعات عنوان شد. در ادامه با رفع این مشکل، شرکت‌های تولیدکننده لوازم خانگی داخلی باوجود مشکلات فراوان به دنبال توسعه داخلی‌سازی لوازم خانگی حرکت کردند. در همین حال تولیدکنندگان ایرانی متوجه بودند که باید برای جلب رضایت مصرف‌کننده، برخی از آیتم‌ها مانند افزایش کیفیت محصول و خدمات پس از فروش را بهبود دهند. این اتفاق نیز برای بسیاری از محصولات رخ داد و بنابراین خریداران به مرور زمان اعتماد بیشتری به کالای لوازم خانگی تولید داخل پیدا کردند. البته برخی از کارشناسان صنعت لوازم خانگی نیز معتقد هستند هرچه قدرت رقابت بیشتر باشد و در ساختار رقابت توانمندتر باشیم در موضوعات بازار فروش، حرف بیشتری برای گفتن خواهیم داشت. با همه این احوال حالا تولیدکنندگان و صاحبان شرکت‌های لوازم‌خانگی معتقد هستند که با هم‌افزایی و همسویی دولت و بخش خصوصی و اعمال سیاست‌ها و حمایت‌های تشویقی صحیح، می‌توان گام‌های موثری در داخلی‌سازی صنعت لوازم خانگی برداشت.
اما برای طی کردن این مسیر و تداوم تولید و افزایش کیفیت، برخی موانع نیز در مقابل برندهای ایرانی قرار دارد که اگر فکر اساسی برای رفع آنها نشود این صنعت با آسیب‌های جدی مواجه خواهد شد. از جمله مهم‌ترین مشکلات فعلی صنعت لوازم خانگی کشور می‌توان به موضوع تهیه مواد اولیه در شرایط تحریم اشاره کرد که هزینه زیادی را شامل شده و همچنین تمرکز و انگیزه تولیدکننده را کاهش خواهد داد. یکی دیگر از این مشکلات وجود کالای قاچاق در بازار است که در طول سال‌های اخیر با وجود تلاش‌هایی که برای مبارزه با این پدیده مذموم انجام شده حجم آن بیشتر شده است. مهم‌ترین دلیل این اتفاق نیز آن است که کالاهای خارجی لوازم خانگی که به صورت قاچاق وارد کشور می‌شوند قیمت نسبتا ارزان‌تری دارند و مصرف‌کننده نیز که قیمت برایش اهمیت دارد ناخودآگاه به سمت خرید آن که در برخی موارد معیوب بوده و ضمانت و خدمات پس از فروش نیز ندارد کشیده می‌شود.
مشکل بعدی این صنعت نوسان‌های ارزی است که آسیب زیادی به تولیدکننده، فروشنده و مصرف‌کننده وارد می‌کند. به این صورت که تولیدکننده قادر نخواهد بود تعادل خرید قطعات مورد نظر را حفظ کند و از سوی دیگر با ایجاد نوسان‌های ارزی، در مورد ایجاد قراردادهای بلندمدت با خریداران عمده با مشکلاتی مواجه خواهد شد. فروشنده نیز به دلیل تغییرات مدام قیمتی بازار خود را بیشتر در معرض رکود می‌بیند و در نهایت مصرف‌کننده نهایی نیز که قدرت مالی مناسبی ندارد خرید خود را به تعویق خواهد انداخت. یکی دیگر از مشکلات تولیدکنندگان به موانع متعدد صادراتی برمیگردد که این خود حدیث مفصلی دارد.
تداوم تولید و کاهش خرید
با همه مشکلاتی که عنوان شد حالا در شرایطی قرار داریم که به تایید برخی فعالان این صنعت، تولید لوازم خانگی نسبت به تقاضای بازار بیشتر است. به نظر می‌رسد بعد از سیاست حمایتی دولت از تولید لوازم خانگی، این صنعت رشد تولید پنج برابری داشته است. طبق آمارهای رسمی منتشره از سوی وزارت صمت، در ۷ ماه امسال ۹ میلیون و۳۰۰هزار دستگاه انواع لوازم خانگی تولید شده و هدف‌‌‌گذاری تولید برای ۱۸ میلیون لوازم خانگی برای سال آینده خواهد بود. طبق گفته دبیر انجمن وسایل صوتی و تصویری، در بخش‌‌‌هایی از لوازم خانگی مانند صوتی و تصویری که وابستگی ۱۰۰درصدی به واردات وجود داشت، رکوردهایی در تولید ثبت شده است. بر این اساس سال گذشته در این بخش یک میلیون و ۶۸۰هزار دستگاه لوازم صوتی و تصویری تولید شد. در ۵ ماه نخست سال‌جاری هم تولید این کالا از ۸۰۰هزار دستگاه عبور کرده است.
اما در مقابل همه این آمارهای تولید، خرید لوازم خانگی از سوی مردم با کاهش محسوسی مواجه شده است. این موضوع البته دلایل مختلفی دارد که مهم‌ترین آن به کاهش قدرت خریدار و مصرف‌کننده برمیگردد. همان موردی که باعث ایجاد رکود و کسادی بازارهای فروش هم شده است. بنابراین در وضعیت فعلی کارخانه‌های داخلی با صرف هزینه و تحمل دیگر مشکلات موجود، اقدام به تولید می‌کنند اما به دلیل کمبود خریدار مجبور هستند کالای خود را انبار کرده و به صورت محدود به بازار تزریق کنند.
ایجاد تسهیلات برای خرید
در چنین مواقعی که تولید از مصرف جلوتر قرار می‌گیرد و بازارها به دلیل کاهش قدرت خرید مصرف‌کننده وارد رکود می‌شوند، دولت‌ها راهکارهای مختلفی را می‌توانند به کار گیرند تا از این بحران خارج شوند. یکی از آنها ایجاد تسهیلات خرید مناسب برای مصرف‌کننده است که می‌تواند تا حد زیادی گره کار را باز کند. البته وزارت صمت مدتی پیش برای این منظور با مشارکت سیستم بانکی کشور، اقدام به ایجاد تسهیلات خرید لوازم خانگی شامل سه وام ۳۰، ۵۰ و ۱۰۰ میلیون تومانی با بازپرداخت سه‌ساله و سود ۱۸درصد کرد تا شاید بازار فروش این لوازم در کشور بهبود پیدا کند. اما بر اساس مشاهدات و گفت‌وگو با برخی تولیدکنندگان و فروشندگان، این وام به دلیل سود نسبتا بالای آن، مورد توجه مردم قرار نگرفته است. بنابراین اگر بازکردن این گره برای دولت اهمیت دارد باید وام‌هایی با نرخ سود پایین‌تر را برای این منظور در نظر بگیرد. در همین راستا یکی دیگر از راهکارهایی که دولت می‌تواند در نظر بگیرد ارزان‌تر شدن تولید است که برای این منظور می‌توان برخی هزینه‌های تولیدکننده شامل مالیات، عوارض گمرکی و تعرفه‌های وارداتی و... را در نظر گرفت.
واردات لوازم خانگی فعلا آزاد نمی‌شود
در همین خصوص امید قالیباف سخنگوی وزارت صنعت، معدن و تجارت اخیرا درمورد شرایط تولید در صنعت لوازم خانگی کشور گفت: «در حال حاضر ۴۷۰ پروانه بهره‌برداری در لوازم خانگی صادر شده و چه بسا برای اجاق گاز بیشتر و برای تلویزیون کمتر باشد اما در حوزه لوازم خانگی به طور متوسط ۲۰۰ تولیدکننده داریم که البته حدود ۱۵ برند هستند که ۸۰درصد بازار را در اختیار دارند.» وی با بیان اینکه ورود و خروج صنایع از بازار باید آزاد باشد افزود: «اینکه ما به ادعای اشباع بازار، جلوی مجوزها را بگیریم به نوعی مغایر بحث بازار رقابتی است چون ممکن است یک نفر مجوز بگیرد اما با یک فرآیند مدیریتی و فناوری بهتر، محصولی باکیفیت و ارزان‌تر تولید کند.»
سخنگوی وزارت صمت با بیان اینکه شاخص تورم تولیدکننده، هزینه و تغییرات قیمت مواد اولیه تولید را اندازه می‌گیرد عنوان کرد: «شاخص تورم تولیدکننده در تابستان امسال برای لوازم خانگی ۲/ ۷درصد و تورم مصرف‌کننده در هر ماه بالای ۴درصد بود که این نشان می‌دهد وزارت صمت هزینه تولید را تا حدی کنترل کرده است. اگرچه تورم در اقتصاد ما، قدرت رقابت را در تولیدکننده داخلی به مرور ضعیف‌تر می‌کند اما نکته مهم و مزیتی که تولیدات داخلی دارند شبکه خدمات پس از فروش است که می‌تواند محصول داخلی را از قاچاق متمایز کند و دوم اینکه با افزایش نرخ ارز، قیمت لوازم خانگی قاچاق به همان نسبت بالا می‌رود اما در کالای داخلی این‌طور نیست. در حال حاضر واردات لوازم خانگی به داخل کشور ممنوع است اما در مقابل از نظر صادرات لوازم خانگی ایران وضعیت خوبی داریم.»
کشور ما در زمینه صنعت لوازم خانگی قدمت بسیاری دارد اما همچنان در یکسری از محصولات میانی در زمینه سطح تکنولوژی، فاصله زیادی با کشورهای دیگر داریم و برای پر کردن این فاصله نیاز است تا دولت نگاه دقیق‌تری به هر دو سوی موضوع یعنی بهبود وضعیت تولیدکننده و مصرف‌کننده داشته باشد تا بازار لوازم خانگی کشور از رکود خارج شود.
