در دهه گذشته در اکثر رشته‌های بیمه‌‌ای شاهد تعرفه‌زدایی بودیم. با حذف تعرفه‌ها توسط بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران، کاهش نرخ قابل پیش‌‌بینی بود که در سال‌های اخیر محقق شد. به‌طور تاریخی تعرفه‌ها در ایران به‌صورتی تعیین شده بود، که در اکثر رشته‌ها شرکت‌‌های بیمه سود عملیات بیمه‌‌گری شناسایی کرده و ضریب خسارت در اکثر رشته‌ها کمتر از ۲۰درصد بود. با حذف تعرفه‌ها، شرکت‌‌های بیمه اقدام به ارائه نرخ و شرایط کردند و رقابت شدیدی شکل گرفت. همزمان با تعرفه‌‌زدایی بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران تلاش کرد با استقرار سیستم نظارت مالی و پایش توانگری‌‌های مالی از یک سو و تدوین مقررات نرخ‌‌گذاری و ابلاغ آیین‌‌نامه تعیین مبانی نرخ در رشته‌های مختلف بیمه از سوی دیگر، جایگزینی برای تعرفه‌ها قرار دهد. لیکن این ابزارها کارآیی لازم را نداشته و اثبات این مدعا، برخی شرکت‌‌های بیمه هستند که دچار رقابت غیرفنی نرخ شده و به شرایط ماده ۱۴۱ قانون تجارت رسیده‌‌اند.

یکی از ابزارهای کنترل نرخ و شرایط خصوصی درباره ریسک‌‌های بزرگ، مکانیزم بیمه‌های اتکایی است. در بیمه اتکایی، شرکت بیمه صادرکننده بخشی از ریسک و حق‌‌بیمه و تعهدات را برای خود نگه می‌دارد (نگهداشت) و بخشی را به بیمه‌‌گر (ان) اتکایی واگذار می‌کند. در بازار آزاد، شرکت بیمه فقط درباره ریسک‌‌هایی می‌تواند نرخ و شرایط ارائه کند که ظرفیت نگهداری داشته باشد. این موضوع در ایران به صراحت در آیین‌‌نامه ۵۵ بیان شده است. درباره ریسک‌‌هایی که حد تعهد آن بالاتر از ظرفیت شرکت بیمه باشد، ابتدا باید پوشش اتکایی خریداری شود که خرید پوشش اتکایی به معنای قبول راهبری اتکایی از سوی یک شرکت اتکایی است. هر ریسکی که بیمه می‌شود باید به خوبی راهبری شود. راهبری به معنی تعیین نرخ و شرایط مناسب آن ریسک و نظارت بر رسیدگی و پرداخت خسارت‌‌های آتی است. مادامی که تعهد ریسک در حد ظرفیت نگهداری شرکت بیمه باشد امکان راهبری برای آن شرکت میسر است، در غیر این‌صورت باید راهبر اتکایی انتخاب کند. با تعیین راهبر اتکایی و تعیین نرخ و شرایط فنی، امکان مشخص کردن حداقل نرخ از سوی شرکت‌های اتکایی و اصلاح تدریجی نرخ‌های بازار میسر خواهد بود.

با افزایش تعداد شرکت‌‌های بیمه اتکایی و شرکت‌‌های بیمه مستقیم، فرآیند قبولی و واگذاری اتکایی و انتخاب کردن راهبر اتکایی، دشوارتر و زمانبر و هزینه‌‌برتر می‌شود. در دنیا که دسترسی کلیه شرکت‌ها به بازار اتکایی میسر است، صد‌‌ها بیمه‌‌گر اتکایی وجود دارند که عملا امکان ارسال ریسک و مذاکره با همه آنها وجود ندارد و بروکر اتکایی این نقش را ایفا می‌کند. در اکثر بازارهای جهان، بروکرهای بزرگ اتکایی و حتی برخی شرکت‌‌های بیمه اتکایی اقدام به طراحی و پیاده‌‌سازی پلتفرم‌‌هایی بر اساس واگذاری و قبولی ریسک کرده‌اند. در تعریفی ساده، پلتفرم به گروهی از تکنولوژی‌‌ها گفته می‌شود که به عنوان مبنای سایر نرم‌‌افزارها و فرآیندها و فناوری‌‌ها استفاده می‌شود. یعنی سایر موارد روی آنها توسعه داده می‌شود.

در پلتفرم اتکایی اعضا می‌توانند وارد شده و نقش داشته باشند. هر شرکت می‌تواند نقش واگذارنده ریسک یا قبول‌‌کننده ریسک را بپذیرد. ریسک‌‌هایی که در پلتفرم اتکایی بارگذاری می‌شود، توسط بیمه‌‌گران اتکایی مشاهده شده، یکی از بیمه‌گران اتکایی به عنوان راهبر انتخاب می‌شود و نرخ و شرایط و سهم قبولی خود را تعیین می‌کند. سپس سایر بیمه‌‌گران اتکایی (پیرو-‌‌follower) سهم خود را انتخاب می‌کنند و لیست بیمه‌‌گران اتکایی به تایید شرکت بیمه واگذارنده می‌‌رسد. در این فضا سرنوشت ریسک‌‌ها به سرعت مشخص می‌شود و درمدت زمان بسیار کوتاهی، فرآیند واگذاری تکمیل می‌شود (placement) و به سرعت بازار عدم تمایل خود را به نرخ و شرایط اعلام می‌کند و شرکت بیمه می‌تواند در نرخ و شرایط خود یا راهبر اتکایی بازنگری کند. در وهله بعدی پلتفرم‌‌های اتکایی را می‌توان به بیمه‌های مستقیم و تشکیل و مدیریت کنسرسیوم‌‌های بیمه‌‌ای مستقیم تعمیم داد.

به نظر راقم این سطور، پلتفرم اتکایی در کنار سایر سیستم‌‌های نظارتی بیمه مرکزی شامل سامانه سنهاب و سیستم نظارت مالی می‌تواند به بازار بیمه کمک کند که نرخ و شرایط به صورت فنی تعیین شود و شرکت‌‌های بیمه در فرآیند صدور خود به‌صورت حرفه‌‌ای عمل کنند. با توجه به وجود پلتفرم‌های نظارتی مانند سنهاب‌، توسعه این بستر و تعمیم آن در فرآیندهای واگذاری و قبولی و در بخش‌های مختلف این فرآیند امکان‌پذیر خواهد بودکه نیازمند همکاری شرکت‌های بیمه اتکایی و بیمه مرکزی در توسعه این قبیل پلتفرم‌ها خواهد بود. یکی از فقدان‌‌های بازار بیمه در شرایط فعلی تحریم، فنی‌‌گری و صدور حرفه‌‌ای با رعایت کلیه موازین فنی است‌. وجود پلتفرم‌‌های اتکایی به اشتراک دانش صدور و حرفه‌‌ای‌گری کمک شایانی می‌کند. سایر مزایای پلتفرم‌‌های اتکایی به شرح زیر است:

مهم‌ترین مزیت پلتفرم‌‌های بیمه انعطاف‌پذیری و کاهش هزینه است که دلیل اصلی استفاده از این پلتفرم‌‌ها مسائل اقتصادی است. زیرا چیزی فراتر از راه‌حل جدید و مدل کاهش هزینه است و می‌تواند فرهنگ سازمان، محصولات، فرآیندها، ساختار و مدل کسب و کار را تغییر دهد. فرآیند تغییر مستلزم فرهنگ مدیریت و ابزارهای نوین است. از جمله مزایای استفاده از این پلتفرم‌ها می‌توان به موارد زیر نیز اشاره کرد:

* فرصت‌های رشد بیمه‌های اتکایی و کارآیی در نتیجه استفاده از پلتفرم‌‌ها

* خودکارسازی فرآیندها: کاهش فرآیندهای دستی و افزایش بهره‌وری

* تجزیه و تحلیل پیشرفته: افزایش قابلیت تجزیه و تحلیل که می‌تواند به سازمان در ارزیابی و تصمیم‌گیری‌‌ها کمک شایانی کند.

* ساده و استاندارد‌سازی: طراحی فرآیندها و ساده‌سازی آنها با کاهش موانع و افزایش منابع داخلی

* افزایش کنترل: افزایش کنترل اتکایی و رویه‌های نظارتی

* کیفیت و انطباق: کیفیت و انطباق داده‌های اتکایی سازمان را در جهت درک بهتر عملکرد خود یاری کرده و به صورت همزمان باعث کاهش فرآیندها و اشتباهات مالی خواهد شد.

* افزایش شفافیت: با شفافیت بیشتر، سازمان درک بهتری از عملکرد کلی داشته لذا حسابرسی بهتر و عملیات قیمت‌گذاری و تطبیق حساب‌ها راحت‌تر انجام خواهد شد.

در پایان ذکر این نکته ضروری است که پلتفرم‌‌های اتکایی اساسا زیرساختی در زمینه حذف تعرفه‌ها و حرکت بازار به سمت اصلاح نرخ‌ها از طریق فرآیند اتوماتیک عرضه و تقاضا خواهند بود. لیکن در ایران این مهم مغفول مانده و تنها حذف تعرفه‌ها بدون ایجاد زیرساخت مناسب و جایگزین ایجاد شده است. لذا بحث و بررسی و تمرکز بر روی مباحثی از قبیل پلتفرم‌های دیجیتال در صنعت بیمه می‌تواند در زمینه اصلاح بازار و فنی‌تر شدن صدور راهگشا باشد. با توجه به گستردگی فعالیت و تعدد نقش‌های موجود در پلتفرم اتکایی، بدون حمایت همه‌جانبه بیمه مرکزی و شرکت‌های بیمه و سرمایه‌گذاری قوی در بستر فناوری این حرکت به اهداف مورد انتظار نمی‌رسد.