جدال میان ترامپ و ایلان ماسک: آتش زیر خاکستر

معمای جدال ماسک و ترامپ

دنياي اقتصاد : هفته گذشته، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور پیشین آمریکا در جمع هواداران خود در پنسیلوانیا ضمن انتقاد از خودروهای الکتریکی گفت وقت آن رسیده که مردم از شر این ماشین‌‌ها که هزینه و دردسرشان زیاد است، خلاص شوند. او همچنین ادعا کرد که در دوران ریاست‌جمهوری‌‌اش، از این خودروها حمایت نکرده بود. به نظر می‌‌رسد مخاطب اصلی او مردم نیستند. او در واقع این سخنان را به در می‌گوید که دیوار، یعنی «ایلان ماسک» بشنود. ماسک که مدیرعامل بزرگ‌ترین شرکت سازنده خودروهای الکتریکی جهان است، چندی پیش در توییتی گفته بود وقتش رسیده ترامپ، بازنشسته شود و در غروب آفتاب، قایق‌‌سواری کند. جدال میان ترامپ و ماسک اتفاق جدیدی نیست. این دو مدت‌هاست که به‌طور علنی به هم می‌‌تازند؛ نزاعی کلامی که می‌تواند بازار سهام و حتی انتخابات آمریکا را تحت تاثیر قرار دهد.

رابطه‌‌ای که به سردی گرایید

اواخر ماه آوریل، خبر آمد که ایلان ماسک قصد دارد توییتر را به مبلغ ۴۳ میلیارد دلار بخرد. دو هفته بعد او تایید کرد که تصمیم دارد منع دائمی حضور ترامپ در این شبکه اجتماعی را بردارد. ترامپ نیز گفت کماکان در شبکه اجتماعی خودش، «تروث»  خواهد ماند (گرچه کسی حرفش را باور نکرد) اما گفت: «امیدوارم ماسک توییتر را بخرد چون او مرد خوبی است و اصلاحاتی در آن اعمال خواهد کرد.» مدتی بعد، ماسک اعلام کرد که از تصمیمش منصرف شده. توییتر از ماسک به دلیل فسخ قرارداد ۴۳ میلیارد دلاری شکایت کرد. این اقدام باعث دلسردی حامیان ترامپ شد که امیدوار بودند با آمدن ایلان ماسک به توییتر، محدودیت‌‌های سختگیرانه محتوا کمتر شود. همزمان، رابطه میان ترامپ و ماسک شکرآب شد؛ رابطه‌‌ای که در گذشته، دوستانه بود.

نابغه‌‌ای از نگاه ترامپ

گرچه ترامپ مرتبا به مدیران عاملی که او را به چالش می‌کشیدند حمله می‌کرد اما همیشه نسبت به ماسک نظر مساعد داشت با اینکه ماسک بارها از سیاست‌ها و شخصیت او بدگویی کرده بود و به شبکه سی.ان.بی.سی گفته بود: «به نظرم او آدم مناسبی برای این کار نیست.» با وجود این، او بعدها به دو شورای مشورتی تجاری ترامپ پیوست اما پس از مدتی در اعتراض به خروج ترامپ از توافق زیست محیطی پاریس، از عضویت شوراها کناره‌‌گیری کرد. ترامپ در مصاحبه‌‌ای در سال ۲۰۲۰ با سی.ان.بی.سی، ماسک را یک نابغه خواند و با تشبیه تلویحی او به ادیسون و مخترعان دیگر، گفت باید از این افراد حمایت کنیم. در سال پایانی ریاست‌جمهوری ترامپ، این دو در رابطه با موضوعاتی مثل قرنطینه کرونا، سفر به ماه و توییتر اظهارنظرهای مشابهی کردند. ترامپ از درخواست ماسک برای بازگشایی کارخانه تسلا حمایت کرد و ماسک نیز انتقاد ترامپ از مقررات کرونایی را بازگو کرد.

بازگشت به توییتر

پس از اعلام خبر خرید توییتر توسط ماسک، گمانه‌‌زنی‌‌هایی شکل گرفت که او احتمالا به ترامپ و سایر تبعیدی‌‌های توییتر، اجازه بازگشت خواهد داد. ماسک که همیشه می‌گوید طرفدار مطلق آزادی بیان است، پس از مدت کوتاهی گفت که با منع دائمی حضور در توییتر، به‌ویژه درباره ترامپ، مخالف است و معتقد است که این سیاست، موجب بی‌اعتمادی می‌شود. او گفت: «تصمیم توییتر، اشتباه بزرگی بوده چون بخش بزرگی از جامعه را منزوی کرده و نهایتا باعث نشده ترامپ حرفش را نزند.»

ماسک: مردی میان‌‌حزبی

طی این سال‌ها، ماسک بارها گفته که آدم میانه‌‌رو، مستقل و «جایی میان دو سر طیف»  است. «از نظر اجتماعی چپ‌‌گرا و لیبرال و از نظر مالی، راست‌‌گرا و محافظه‌‌کار.» اما در ماه مه‌ امسال گفت که حمایت بایدن از اتحادیه‌ها و ناتوانی در پیشبرد امور، باعث شده به حزب جمهوری‌خواه گرایش پیدا کند. او گفت: «من سال‌های سال به دموکرات‌‌ها رای دادم. مطمئن نیستم اما فکر کنم هیچ‌وقت به جمهوری‌خواهان رای نداده‌‌ام. اما در این انتخابات، به آنها رای خواهم داد.»

مشخص نیست منظور او، انتخابات میان‌‌دوره است یا ریاست‌جمهوری بعدی. ابتدا به نظر می‌‌رسید که این برای ترامپ که احتمالا کاندیدای انتخابات ۲۰۲۴ است، خبر خوبی است. اما چند هفته بعد، ماسک گفت که در حال حاضر طرفدار «ران دسانتیس»،  فرماندار فلوریداست. دسانتیس معروف است به برخورد با شرکت‌‌هایی که با سیاست‌هایش مخالفند. یکی از شرکت‌‌هایی که هدف سرکوب او بوده، دیزنی است که پس از اعتراض به تصویب لایحه «حقوق والدین در آموزش»،  هشدارهایی از سوی این فرماندار دریافت کرد. پس از آنکه دیزنی اعلام کرد برای لغو این قانون تلاش خواهد کرد، دسانتیس با امضای یک لایحه، حق خودگردانی دیزنی را که از سال ۱۹۶۷ به این شرکت اعطا شده بود، لغو کرد.

تغییر جهت ترامپ

گرچه ترامپ ابتدا از قرارداد ماسک با توییتر حمایت می‌کرد اما در اواسط ماه مه ‌در اکانت خود در تروث نوشت: «عمرا اگر ماسک، توییتر را با این قیمت احمقانه بخرد، به‌ویژه حالا که فهمیده بیشتر اکانت‌‌های توییتر، اسپم و روبات هستند.» وقتی خبر رسید که توافق ماسک با توییتر به هم خورده، ترامپ فرصت را مناسب دید که اظهارنظر کند. بنابراین در گردهمایی جمهوری‌خواهان در آلاسکا گفت که پیش‌‌بینی‌‌اش درست بوده. و البته ماسک را متهم کرد که درباره رای دادن به او در سال ۲۰۱۶ دروغ گفته: «ماسک چند روز پیش گفته که تا حالا به جمهوری‌خواهان رای نداده. در حالی که به من گفته بود در سال ۲۰۱۶ به من رای داده. پس معلوم شد که او هم یک آرتیست مزخرف است.»

ماسک هم در یک رشته توییت، ضمن رد ادعای ترامپ نوشت: «از او متنفر نیستم اما وقت آن رسیده که بازنشسته شود. او زیادی پیر است که بخواهد دوباره رئیس‌جمهور شود. تا پایان دوره چهار ساله، او ۸۲ ساله خواهد شد که برای مدیریت هر جایی، خیلی پیر است چه برسد به مدیریت آمریکا.» او همچنین گفت: «اگر دسانتیس رقیب بایدن شود، به سادگی پیروز خواهد شد. حتی نیاز به تبلیغات ندارد.» گرچه جدال این دو در هفته‌های اخیر علنی شده اما نزدیکان ترامپ می‌گویند او در محافل خصوصی، گاهی ماسک را مسخره می‌کرده یا او را «شلخته»  خطاب می‌کرده.

حمله به موشک‌‌اندازی‌‌های ماسک

ترامپ در پاسخ به توییت‌‌های ماسک، عکسی دو نفره از خودش و ماسک منتشر کرد که خودش پشت میز ریاست‌جمهوری نشسته و ماسک، کنارش مودبانه ایستاده. زیر عکس نوشته بود: «عکس برای زمانی است که ماسک به کاخ سفید می‌‌آمد و برای پروژه‌هایش درخواست کمک مالی می‌کرد، برای ماشین‌‌های الکتریکی‌‌اش که قادر به پیمودن مسیر طولانی نبودند، ماشین‌‌های بدون راننده که تصادف می‌کردند یا موشک‌‌هایی که سر از ناکجا‌آباد درمی‌‌آوردند. بدون این کمک‌‌ها، او هیچ ارزشی نداشت. به من می‌‌گفت که همیشه طرفدار پر و پا قرص من بوده. اگر به او می‌‌گفتم زانو بزن و التماس کن، این کار را می‌کرد.» ماسک در پاسخ به کاربری که پست ترامپ را به صورت اسکرین شات، توییت کرده بود، نوشت: «خخخخ.» با توجه به اتفاقات گذشته، به نظر می‌‌رسد این آخرین کشمکش این دو در فضای مجازی نخواهد بود. آتشی که زیر خاکستر بود، حالا شعله‌‌ور شده.

کوبیدن خودروهای الکتریکی

هفته گذشته، ترامپ در سخنرانی‌‌ای در ویلکس-بار پنسیلوانیا، خودروهای الکتریکی را به باد انتقاد گرفت. او ماجرای دوستش را تعریف کرد که برای سفر از کنتاکی به واشنگتن دی‌‌سی از ماشین الکتریکی استفاده کرده بود چون «می‌خواست کمکی به محیط زیست کرده باشد»  اما بعدا به ترامپ گفته بود که سفرش، افتضاح بوده چون مجبور بوده بارها برای شارژ کردن ماشینش توقف کند و کلی معطل شده. او گفته بیشتر زمانش صرف شارژ کردن «آن ماشین لعنتی»  شده، نه رانندگی. ترامپ در ادامه گفت: «دوستم به من گفت تو رو خدا بیایید از شر اینها خلاص شویم.» جالب است که او این سخنرانی را در شهری ایراد کرده که سرشار از ذخایر زغال‌‌سنگ است. چرا اظهارات ترامپ مهم است؟ چون او در سخنرانی‌‌‌‌اش تاکید کرده که کمک‌‌های دولتی برای ساخت این خودروها را قطع خواهد کرد. این در حالی است که بسیاری از شرکت‌‌های خودروسازی در حال برنامه‌‌ریزی برای تولید خودروهای شارژی هستند و بسیاری از مدیران نیز معتقدند که در آینده، استفاده از این خودروها رواج بیشتری خواهد یافت.

چرا ترامپ و ماسک با هم در جدالند؟

واشنگتن‌‌پست در مقاله‌‌ای نوشت که افزایش جدال میان ترامپ و ماسک از یک حقیقت پرده برداشته: «این دو وجوه اشتراک زیادی دارند.» نویسنده مقاله ابتدا ضمن رد ادعاهای ترامپ درباره موشک‌‌ها و خودروهای ساخت اسپیس‌‌ایکس و تسلا، می‌گوید که ماسک، طی سال‌های اخیر توانسته بخشی از رویاهای خود را به حقیقت برساند و برای بسیاری از آنها بی‌‌وقفه تلاش کرده. اما سوال اینجاست که نقطه تشابه میان این مدیرعامل جنجالی و رئیس‌جمهور سابق آمریکا کجاست؟ برای یافتن جواب سوال باید به توییتر برویم. ماسک وقت زیادی را صرف انتشار پست‌‌های تحریک‌‌کننده و جنجال‌برانگیز می‌کند. ترامپ از توییتر تبعید شده اما پیش از آن، نشان داده بود که دست کمی از ماسک ندارد.

ماسک، حساسیت و زودرنجی‌‌ای  را که ترامپ با خودش به توییتر آورده بود-که از مشخصه‌های هم‌نسل‌‌های اوست- از میان برداشت و روحیه‌‌ای نوجوانانه را جایگزین آن کرد. ماسک با گرایشات جوانان در شبکه‌های اجتماعی آشناست. با وجود این‌، حضور دائمی، میل به تحقیر و جلب‌توجه میلیون‌ها فالوور هیجان‌‌زده، بدتر کردن اوضاع با توییت‌‌های بعدی، تکرار روایت‌‌های ساده، نقش قربانی را بازی کردن، همه اینها یادآور الگوهای رفتاری ترامپ در فضای مجازی است. او گاهی با یک توییت چند کلمه‌‌ای، بازارهای مالی را بالا و پایین کرده. حضور او در توییتر آنقدر پررنگ است که حتی غیبتش به سرعت حس می‌شود. بلومبرگ در گزارشی نوشته که ایلان ماسک نیز مانند ترامپ در دوران ریاست‌جمهوری، استراتژی «هجوم»  را در فضای مجازی دنبال می‌کند. به تعبیر «استیو بانون»، استراتژیست ترامپ، این یعنی برای مقابله با مخالفان، فضا را مملو از خزعبلات کنی و تا می‌توانی، اراجیف منتشر کنی.

ترامپ و ماسک: یک روح در دو بدن!

این گرایشات «ترامپی»  همیشه در ماسک وجود داشته اما امسال به اوجش رسیده. منظور، گرایش ماسک به راست‌گرایی نیست بلکه تصمیم او برای خرید توییتر و سپس انصراف از آن است. خودِ ماسک گفته که علت این تصمیم، عدم شفافیت توییتر در اعلام تعداد اکانت‌‌های اسپم است. کسی نمی‌‌داند. شاید علتش واقعا همین باشد. شاید او فکر می‌کند تعداد بات‌‌ها آنقدر زیاد است که امکان شکل‌‌گیری گفت‌وگوی واقعی وجود ندارد. شاید معتقد است که تفکر لیبرال در توییتر و اعمال سیاست‌هایی در جهت امنیت و مبارزه با آزار و اذیت و نفرت‌‌پراکنی، آزادی بیان را سرکوب کرده. دلیلش هرچه باشد، نتیجه یکی است. او گفته بود قصد دارد توییتر را بخرد چون اوضاعش آشفته است. اما خودش با پاشیدن بذر بی‌‌اعتمادی، فضای توییتر را آشفته‌‌تر کرد. نویسنده می‌گوید: «درست مثل ترامپ که آمد تا شرایط را درست کند اما خراب‌‌تر کرد. تعجبی ندارد که ماسک از ترامپ متنفر نیست. او خودش، یک پا ترامپ است. اگر برایتان سوال شده که چرا دو نفر با این همه شباهت، درگیر یک نزاع زننده شده‌‌اند، دقت کنید. جواب سوال شما در خودِ سوال نهفته.»