بررسی سیاست‌های اثرگذار در ساماندهی بازار روغن
کاهش قیمت روغن درپی افت هزینه‌های تولید
رشد ۴ برابری قیمت روغن
به گزارش «دنیای اقتصاد» در حالی که هنوز حتی سه ماه از دستور دولت برای افزایش قیمت روغن نمی‌گذرد، دولت تولیدکنندگان روغن را ملزم به کاهش قیمت کرده است که البته طبیعی است این سیاست، در ابتدا با مخالفت تولیدکنندگان مواجه شود. با این حال طی روزهای اخیر برخی از تولیدکنندگان و واحد‌‌های تولیدی قیمت روی محصولات خود را نزدیک به ۲۰ درصد کاهش دادند. چرا که شواهد موجود حاکی از آن است که هزینه‌های تولید برای آنها کاهش یافته است.
تورم ۵ درصدی روغن مایع در تیر ماه
بر اساس این گزارش، دولت در حالی کاهش قیمت روغن را اجباری کرده است که قیمت این کالای اساسی در تیر ماه سال جاری نسبت به تیر سال گذشته ۳/ ۴ برابر شد. علت عمده تورم این کالا، سیاست اصلاح قیمت کالاهای اساسی و جراحی اقتصادی دولت عنوان شده است که باعث شد قیمت روغن با جهش مواجه شود. البته این افزایش قیمت تنها به این چند قلم ختم نشد و سایر کالاها نیز به دنبال آن جهش قیمت را تجربه کردند. به‌طوری که تورم نقطه به نقطه روغن مایع بالاترین تورم رقم خورده در میان تمامی کالاهای اساسی محسوب می‌شود. تورم در قیمت روغن جامد نیز در جایگاه دوم قرار دارد.
کاهش قیمت روغن با توافق روسیه و اوکراین
اما نرخ بالای تورم در ماه‌های اخیر تنها معلول سیاست حذف ارز نبوده و تحولات جهانی همانند دوران رکودی پسا‌کرونا و جنگ روسیه و اوکراین هم آتش تورم را در کشور شعله‌ورتر ساخت. بررسی‌ها درباره دلایل افزایش چندبرابری قیمت روغن، نشان می‌دهد که از یکسو گرانی روغن ناشی از حذف ارز ترجیحی بوده است و از سوی دیگر با توجه به اینکه اوکراین و روسیه، تامین‌کننده قسمت عمده‌ای از نیاز دانههای روغنی جهان هستند، جنگ میان این دو کشور باعث شد تا تولید روغن با مشکل مواجه شود و قیمت این کالا افزایش یابد.
اما اخیرا با توجه به امضای توافق میان روسیه و اوکراین با میانجی‌‌گری ترکیه و سازمان ملل برای ازسرگیری صادرات غلات، صادرات غلات از بندرهای دریای سیاه از سر گرفته شد. طبق اعلام یک منبع ناشناس سه بندر اوکراین از جمله بزرگ‌ترین هاب صادراتی این کشور در اودسا بازگشایی می‌شوند. در حالی که محاصره بندرهای اوکراین توسط روسیه، باعث کاهش تامین غلات در سراسر جهان و افزایش بهای آن شده بود.بر اساس این گزارش، روسیه و اوکراین دو قطب بزرگ غلات در جهان هستند. به‌طوری که این دو کشور به تنهایی ۳۰ درصد از تجارت جهانی گندم را به خود اختصاص می‌دهند و لذا توافق این دو کشور برای عرضه غلات، منجر به کاهش حدود ۳۰ درصدی قیمت جهانی روغن خام شده است.هرچند که جزئیات بیشتری از توافق روسیه و اوکراین اعلام نشده، اما گفته می‌شود کاهش قیمت روغن در ایران نیز در پی این توافق صورت گرفته است و آن‌طور که منابع نزدیک به دولت می‌گویند، کاهش نرخ جهانی در نهایت منجر به کاهش قیمت روغن در ایران شده و این کاهش قیمت برای انواع روغن‌‌های مایع و نباتی بین ۱۰ تا ۲۵ درصد است.
کاهش ۳۰ درصدی قیمت جهانی روغن خام
در همین راستا دبیرکل اتحادیه بنکداران مواد غذایی نیز معتقد است: کاهش قیمت روغن متاثر از کاهش حدود ۳۰ درصدی قیمت جهانی روغن خام به دلیل تفاهم بر سر عرضه غلات از بندرهای اوکراین است. از سوی دیگر، در پی واردات انبوه این کالا به داخل کشور و رقابت واردکنندگان برای فروش بیشتر، واردات مواد اولیه با قیمت کمتری صورت گرفت.به گفته قاسمعلی حسنی، پیش از این قیمت هر حلب ۱۶ کیلوگرمی برای مصرفکنندگان یک میلیون و ۸۰ هزار تومان بود، اما اکنون قیمت آن در بازار به۹۶۰ هزار تومان می‌رسد.
کاهش قیمت و تخفیفات ۲۰ درصدی
طبق اعلام امیر‌هوشنگ بیرشک، دبیر انجمن صنایع روغن نباتی کشور، در حال حاضر روغن موردنیاز کشور تامین است و کمبودی درباره تولید و توزیع روغن نداریم و همچنین با اصلاح نظام یارانهای، قیمت روغن اصلاح شده است. حال با وفور این کالا در کشور، قیمت روغن خوراکی در فروشگاه‌های زنجیره‌‌ای روند کاهشی به خود گرفته است، به طوری که برخی شرکت‌‌ها اقدام به کاهش قیمت و تخفیفات ۲۰ درصدی روی کالاهای خود کرده‌‌‌اند.
کاهش مالیات ارزش افزوده روغن
اما به گفته کارشناسان علاوه بر توافق روسیه و اوکراین، عامل مهم دیگری که منجر به کاهش قیمت روغن در کشور شده است، کاهش مالیات ارزش افزوده روغن از ۹ درصد به یک درصد است. به گزارش «دنیای اقتصاد» با توجه به ضرورت تامین امنیت غذایی جامعه و کنترل قیمت کالاهای اساسی نظیر روغن و برنج و... که بخش قابل توجهی از آنها وارداتی هستند و پس از حذف ارز ترجیحی یا ارز دولتی، رشد قیمت زیادی را تجربه کردند، تیم اقتصادی دولت تصمیم گرفته تا اخذ مالیات ۹ درصدی از این کالاها در مبادی گمرکات را تعدیل کند. به این ترتیب مالیات ارزش افزوده روغن بر مبنای مصوبات بالادستی از ۹ درصد به یک درصد کاهش یافته است. در همین راستا اخیرا مدیرکل دفتر واردات گمرک، در بخشنامه‌‌‌ای به گمرکات اجرایی سراسر کشور، نرخ اخذ مالیات ارزش افزوده برای واردات کالاهای اساسی از قبیل گندم، برنج، دانههای روغنی، انواع روغن خام، گوشت مرغ، گوشت قرمز و... را معادل یک درصد اعلام و ابلاغ کرده است.
بر اساس این مصوبه شورای عالی هماهنگی اقتصادی دولت، از تاریخ لازم‌‌‌الاجرا شدن قانون مالیات ارزش افزوده تا پایان سال ۱۴۰۱، نرخ اخذ مالیات ارزش افزوده برای واردات گندم، برنج، دانههای روغنی، انواع روغن خام، حبوبات شامل عدس، نخود، لوبیا و ماش، قند، شکر، گوشت مرغ، گوشت قرمز و چای و همچنین نرخ اخذ مالیات ارزش‌‌افزوده قند و شکر تولید داخل معادل یک درصد تعیین شده است.
تعدیل نرخ سود بازرگانی کالاهای اساسی
اما این کاهش قابل توجه نرخ مالیات ارزش افزوده، تنها اقدام دولت برای کنترل و کاهش قیمت اقلام مصرفی مثل روغن نبوده است. بلکه بعد از تغییر نرخ محاسبات ارز در گمرک از ۴۲۰۰ تومان به نرخ آی تی اس، دولت تصمیم گرفت تا نرخ سود بازرگانی کالاهای اساسی را نیز تعدیل کند. بر این اساس در حال حاضر نرخ سود بازرگانی واردات روغن، صفر درصد است. بر این اساس در عین اینکه دولت به صورت مستقیم نرخ سود بازرگانی واردات روغن را به صفر درصد کاهش داده است، برنامه مشخصی را نیز برای کاهش عوارض گمرکی از ۴ درصد به یک درصد در دستور کار خود قرار داده است که این روند در قالب یک لایحه دوفوریتی به مجلس ارسال شده است. بنابراین در کنار افت قیمت در بازارهای جهانی، بدیهی است که با دو اقدام دولت در حوزه گمرکی و مالیاتی، یعنی کاهش مالیات ارزش افزوده و حذف سود بازرگانی، شاهد افت قیمت در بازار روغن هستیم. چرا که با توجه به حجم واردات و ارزبری قابل توجه ناشی از ترخیص روغن از گمرکات کشور، این دو اقدام دولت به‌طور حتم با صرف نظر از درآمدهای گمرکی و مالیاتی، همراه بوده است.
حذف قاچاق روغن با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی
در عین حال حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی اقدام مثبت دیگر دولت برای مقابله با حذف فساد و رانت برای طبقه‌‌ای از جامعه و همچنین مشوقی برای قاچاق کالاهای مشمول این ارز به بازار کشورهای همسایه بوده است. لذا با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی، احتکار روغن، افزایش بی‌‌رویه صادرات محصولات حاوی روغن و خروج غیرقانونی روغن از کشور کاهش پیدا کرد؛ این در حالی است که پیش از این با قاچاق این محصول مواجه بودیم. چرا که با توجه به تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی و پایین بودن قیمت برخی محصولات در کشور ما نسبت به کشورهای منطقه، قاچاق روغن خوراکی افزایش پیدا کرده بود؛ تا جایی که ورود روغن خام به کشور به مرز بیش از ۵/ ۲ میلیون تن در سال رسیده بود و بخش قابل توجهی از این محصول به خارج از کشور قاچاق می‌شد. در واقع به علت ارزان بودن روغن خوراکی در ایران نسبت به کشورهای همسایه، در سال‌های اخیر در کشورهای عراق، افغانستان و پاکستان نیز روغن یارانهای ایران به‌طور قاچاق منتقل می‌شد و منابع ارزی ملت ایران به جیب کشورهای همسایه می‌‌رفت.
کاهش مصرف روغن با اصلاح نظام یارانهای
همچنین با حذف و اصلاح ارز ۴۲۰۰ تومانی و واقعی شدن قیمت‌‌ها علاوه بر کاهش قاچاق، مصرف روغن خوراکی نیز به سمت واقعی شدن حرکت کرد؛ آمارها در کشور نشان می‌دهد که ایران یکی از کشورهای پرمصرف در حوزه روغن خوراکی بوده که با اصلاح نظام یارانهای، مصرف این محصول بیش از ۴۰ درصد در ماه‌های اخیر کاهش یافته است که همین امر در سلامت جامعه نیز اثرگذار خواهد بود.
