وضعیت وامهای خوداشتغالی در بانک‌ها بررسی شد
چتر حمایتی بانک‌ها از مشاغل خرد
وام خوداشتغالی چیست؟
وام خوداشتغالی نوعی تسهیلات برای تمام افرادی است که خوداشتغالی یا خویش‌‌فرمایی را به عنوان منبع کسب درآمد خود انتخاب کرده‌‌اند. همواره اصلی‌‌ترین چالش راه‌اندازی یک ایده اقتصادی تامین سرمایه اولیه است و وام خوداشتغالی که دولت در سال‌های اخیر توجه ویژه‌‌ای به آن داشته می‌تواند کمک اساسی در ابتدای شروع کسب و کار باشد. این وام که تحت عناوین وام کارآفرینی یا وام اشتغالزایی نیز شناخته می‌شود، به افراد کمک می‌کند تا با بهره پایین، سرمایه موردنیاز خود را به صورت تسهیلات دریافت کنند.
وام ویژه خوداشتغالی بسته به اینکه طرح کسب‌‌وکار ارائه‌شده چه باشد و درخواست فرد به کدام بانک یا موسسه مالی و اعتباری داده شده باشد، دارای بهره متفاوتی (4 تا 10 درصد)خواهد بود. بازپرداخت این نوع تسهیلات نیز برای آن دسته از مشاغلی که دارای درآمد ماهانه هستند به صورت اقساط ماهانه و برای دسته دیگر که درآمد سالانه دارند به شکل اقساط سالانه در نظر گرفته می‌شود. بازپرداخت اغلب وامهای خوداشتغالی معمولا چیزی حدود ۴ تا 7 سال است. سقف وام خوداشتغالی هم به نوع بانک و شعبه‌‌ای که به آن درخواست داده شده بستگی دارد. به‌طور کلی وام خوداشتغالی برای دو گروه مشاغل خانگی و اشتغال روستایی تخصیص پیدا می‌کند.
وام خوداشتغالی برای مشاغل خانگی
ستاد ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرده است که به متقاضیان واجد شرایط که قصد راه‌اندازی کسب و کار خانگی دارند، تسهیلات خوداشتغالی با سقف 100 میلیون تومان پرداخت می‌شود. مشاغل خانگی مورد تایید وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی که می‌توانند وام خوداشتغالی دریافت کنند، عبارتند از: -تولید پوشاک، قالی‌‌بافی، فرش‌‌بافی، گلیم‌‌بافی و گلیم‌‌دوزی، گیوه‌‌بافی و گیوه‌‌دوزی، حوله‌‌بافی، تولیدات چرمی، تولید مصنوعات نمدی، گبه، پارچه‌‌بافی، چیت‌‌بافی، تابلو فرش و نخ‌‌ریسی سنتی.-زیورآلات، خاتم‌‌کاری، تراش سنگ‌‌های نیمه قیمتی، حکاکی روی فلزات، قلم‌‌زنی، احجام چوبی و منبت و معرق‌‌کاری.- پرورش قارچ، پرورش گل و گیاه، تولید و فرآوری گیاهان دارویی، تکثیر و پرورش زالوی طبی، پرورش عقرب، تولید عرقیات گیاهی، پرورش کرم ابریشم و تولید میوه خشک.-انواع بسته‌‌بندی.-مجسمه‌‌سازی.-کسب و کارهای الکترونیکی، پشتیبانی سایت، برنامه‌نویسی و ساخت انیمیشن.
افراد می‌توانند با مراجعه به سایت www.kara.mcls.gov.ir درخواست خود برای دریافت وام خوداشتغالی را ثبت کنند. این سامانه تحت عنوان سامانه کارا، از سال ۱۳۹۸ کار خود را آغاز کرده و کسانی که متقاضی دریافت تسهیلات وام خوداشتغالی هستند با مراجعه به این سامانه می‌توانند درخواست وام خود را ثبت کنند. برای ثبت نام باید اطلاعاتی نظیر مشخصات فردی، تحصیلات، شغل مورد تقاضا، مهارت‌‌ها و مجوزهای دریافتی را وارد کرد. پس از تکمیل اطلاعات، کد رهگیری در اختیار متقاضی قرار می‌گیرد. پس از ثبت‌‌نام در سامانه مشاغل خانگی، ابتدا طرح توسط دستگاه اجرایی مرتبط بررسی و در صورت تایید، برای صدور مجوز به ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان ارسال می‌شود. در صورت نیاز به اصلاح طرح، مراتب از طریق ارسال پیامک و پیام در سامانه، به متقاضی اعلام می‌شود. گفته می‌شود که پس از گذشت شش ماه از ثبت نام اگر به فرد متقاضی برای ادامه فرآیند اطلاع‌رسانی نشد، فرد می‌تواند این موضوع را به معنی عدم موافقت با طرح پیشنهادی قلمداد کند.
وام خوداشتغالی روستایی
وام خوداشتغالی روستایی در پنج بانک عامل کشاورزی، رفاه، ملت، ملی و صادرات به صورت قرضالحسنه و با سود بانکی ۴ درصدی به روستاییان داده می‌شود. این تسهیلات بانکی فقط به افرادی داده می‌شود که ساکن روستا هستند و با اینکه به مبلغ این وام نیاز دارند، از کمیته امداد در این زمینه کمکی دریافت نکرده‌اند. برای دریافت این وام به یک ضامن قابل پرداخت نیاز است و معمولا روند کاری این‌گونه است که دهیاری‌‌ها افراد متقاضی را به فرمانداری‌‌ها معرفی می‌کنند تا در نهایت درخواست وام خود را به بانک مورد نظر خود بدهند. برای مشاغل خرد روستایی وام قرضالحسنه ۵۰ تا ۲۰۰ میلیون تومانی با بازپرداخت ۳۶ تا ۶۰ ماهه در نظر گرفته شده است. مشاغل روستایی شامل کسب و کارهایی مانند کشاورزی، صنایع‌‌دستی، کشت محصولات گلخانه‌‌ای، شیلات، زنبورداری و دامداری می‌شوند.
همچنین ثبت نام وام خوداشتغالی برای مشاغل روستایی از طریق صندوق کارآفرینی امید نیز انجام می‌شود. برای دریافت وام از صندوق کارآفرین امید برای مشاغل روستایی ابتدا لازم است در این صندوق ثبت‌‌نام و شماره رهگیری دریافت کنند. در گام بعدی باید یک طرح توجیهی برای معرفی کسب‌‌وکار خود آماده کنند تا وام‌‌دهنده متقاعد شود که ایده کسب‌‌وکار متقاضی کاربردی و اجرایی است. پس از بررسی مدارک، بازرسی یا مصاحبه انجام می‌شود. چنانچه شرایط متقاضی مساعد باشد وام به او تعلق می‌گیرد. نکته مهم آن است که اگر افراد مبلغ وام خوداشتغالی را در امور دیگری غیر از هدفی که برای آن درخواست داده شده مصرف کنند، مجبور به پرداخت مبلغ وام به همراه جریمه‌‌ای سنگین خواهند بود.
شرایط دریافت وام خوداشتغالی
برای دریافت وام خوداشتغالی لازم است فرد متقاضی شرایط ویژه این نوع وام را داشته باشد. نخستین شرط بیکار بودن متقاضی و نداشتن بیمه اشتغال است و به عبارت دیگر فرد در هیچ یک از دستگاه‌های دولتی و غیر دولتی مشغول به کار نباشد. میانگین سنی فرد باید بین ۱۸ تا ۵۰ سال باشد و متقاضیان آقا باید کارت پایان خدمت یا معافیت نظام وظیفه را در اختیار داشته باشند. همچنین فرد نباید حقوق بازنشستگی دریافت کند. لازم به گفتن نیست که فرد تنها می‌تواند از یک نهاد درخواست وام خوداشتغالی کند و در صورت ارائه درخواست به نهادهای مختلف شرایط دریافت وام را از دست خواهد داد. و درباره آخرین شرط باید گفت متقاضی باید مجوزهای لازم از نهادهای مربوطه و در صورت نیاز معرفینامه نیز داشته باشد.
متقاضیان مشاغل خانگی لازم است برای اخذ مجوز به سایت www.mashaghelkhanegi.mcls.gov.ir/ مراجعه کنند و متناسب با نوع فعالیت مورد نظر خود یکی از فرم‌‌های ثبت نام (مستقل- تحت پوشش - پشتیبان) را تکمیل کنند. فرم‌‌های تکمیلی توسط دستگاه اجرایی ذی‌ربط بررسی شده و در صورت تایید طرح در دستگاه اجرایی، مجوز مربوطه صادر خواهد شد. لازم به توضیح است که تمامی اطلاعات مورد نیاز برای ثبت نام، فهرست رشته فعالیت‌های مشاغل خانگی و اطلاعات تعدادی از رشته‌های مشاغل خانگی در سایت مذکور به تفصیل توضیح داده شده است. درباره نیاز به معرفینامه نیز باید گفت متقاضیان این نوع وام باید بدانند بانک مدنظرشان با چه نهادهایی همکاری می‌کند تا از سوی آن نهاد معرفینامه دریافت کنند. معرفینامه باید توسط یکی از سه نهاد کمیته امداد امام خمینی، بهزیستی و بنیاد شهید صادر شده باشد.
کدام بانک‌ها وام خوداشتغالی ارائه می‌دهند؟
در حال حاضر بانک‌هایی که به متقاضیان واجد شرایط وام خوداشتغالی می‌دهند عبارتند از: بانک ملی، بانک صادرات، بانک ملت، بانک سپه، بانک کشاورزی، بانک مسکن، بانک رفاه کارگران و پست بانک. هر یک از این بانک‌ها شرایط خاص خود را برای وام‌‌دهی دارند و سقف تسهیلات آنها هم به شعبه موردنظر و شرایط درخواست‌‌کننده بستگی دارد که در جدول برخی از آنها به اختصار ذکر شده است. در ادامه به بررسی برخی دیگر از بانک‌هایی که وام خوداشتغالی پرداخت می‌کنند پرداخته شده است. اطلاعات مربوط به بانک‌ها یا از سایت بانک‌ها یا بر اساس اطلاعات مندرج در سایت www.rade.ir جمع‌آوری شده است. بانک مسکن برای مشاغل خانگی و خوداشتغالی وامی در نظر گرفته است که برای دریافت آن ابتدا باید از کمیته امداد، سازمان بهزیستی یا بنیاد شهید و امور ایثارگران معرفینامه دریافت شود. همچنین بانک مسکن سقف تسهیلات خوداشتغالی خود را برای مشاغل خانگی ۵۰ میلیون تومان و برای طرح کارفرمایی ۲ میلیارد تومان تعیین کرده است.
بانک سپه برای ارائه تسهیلات خوداشتغالی معرفینامه کمیته امداد می‌خواهد. این بانک برای تسهیلات خوداشتغالی خود سقف ۱۰۰ میلیون تومان را در نظر گرفته است. بانک کشاورزی تنها بانکی است که بدون ارائه معرفینامه هم درخواست وام خوداشتغالی را می‌‌پذیرد. برای بر خورداری از تسهیلات خوداشتغالی بانک کشاورزی، لازم است متقاضی به نزدیک‌ترین شعبه مکانی که می‌خواهد کسب‌‌وکار خود را راه بیندازد، درخواست وام بدهد. بانک ملی با همکاری کمیته امداد امام خمینی (ره)، سازمان بهزیستی، بنیاد شهید و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی وام خوداشتغالی اعطا می‌کند. از همین رو به همراه داشتن معرفینامه یکی از این ارگان‌ها برای درخواست تسهیلات جزو شروط ضروری به حساب می‌‌آید. بانک سینا برای اشتغالزایی برای مددجویان تحت پوشش کمیته امداد و سازمان بهزیستی کشور امکان دریافت تسهیلات حداکثر به مبلغ 100 میلیون تومان برای مددجویان و 2 میلیارد تومان برای کارفرمایان را به صورت قرضالحسنه فراهم کرده است. افراد باید حداکثر یک سال پس از دریافت تسهیلات، پرداخت اقساط را شروع کنند. بازپرداخت این تسهیلات به‌‌صورت اقساطی و ماهانه ظرف مدت 7 سال است.
بانک ملت کف پرداخت وام خوداشتغالی را ۵ میلیون تومان درنظر گرفته است. تسهیلات خوداشتغالی این بانک با سود ۴ درصد ارائه می‌شود و افراد برای دریافت وام خوداشتغالی این بانک باید از سازمان بهزیستی معرفینامه داشته باشند. نبود سابقه چک برگشتی و تسهیلات پرداخت نشده و ارائه ضامن معتبر از دیگر شروط ضروری اخذ این وام است. تسهیلات خوداشتغالی این بانک تا سقف ۵ میلیون، ۲۰ میلیون و ۱۰۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است. بانک صادرات با ارائه معرفینامه از کمیته امداد و سایر مدارک مورد نیاز وام خوداشتغالی با سود ۴ درصد به متقاضیان می‌دهد. این طرح با عنوان طرح طراوت توسعه بانک صادرات نام‌گذاری شده است. پست بانک به‌‌منظور حمایت مالی از طرح‌های خوداشتغالی، تسهیلات قرضالحسنه برای مددجویان و کارفرمایان معرفی‌‌شده توسط کمیته امداد، سازمان بهزیستی و بنیاد شهید در نظر گرفته است. در ابتدا لازم است متقاضی وام به ارگان ذی‌ربط (کمیته امداد امام خمینی، سازمان بهزیستی و بنیاد شهید) مراجعه کند و پس از ثبت موافقت آن اداره با تخصیص وام در سامانه کارا، معرفینامه را نیز از ارگان مربوطه اخذ کرده و به شعبه بانک برای دریافت این تسهیلات تحویل دهد. بانک رفاه کارگران جامعه هدف خود برای پرداخت تسهیلات خوداشتغالی را طرح‌های مددجویی کمیته امداد امام خمینی (ره)، سازمان بهزیستی کشور و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در نظر گرفته است. بانک قرضالحسنه مهر ایران با اعلام توافق با معاونت توسعه روستایی ریاست‌جمهوری، وام قرضالحسنه خوداشتغالی با مبالغ ۵۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان به مشاغل خرد روستایی پرداخت می‌کند که بازپرداخت این تسهیلات ۳۶ تا ۶۰ ماهه است.
