تولید بالا رفت؛ فروش افت کرد
کارنامه ایران‌خودرودیزل در ۱۴۰۰
هرچند کارنامه ایران‌خودرو دیزل در ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که این شرکت توانسته از شوک‌های ابتدایی و سخت تحریم عبور کند، اما آبی‌های جاده ساوه همچنان تولیدی زیر ظرفیت دارند. در واقع با وجود آنکه تیراژ در بزرگ‌ترین تجاری ساز ایران افزایش قابل توجهی در سال گذشته داشته، اما این به معنای بازگشت این شرکت به روزهای اوج و قرار گرفتن در مسیر طبیعی تولید نیست. ایران‌خودرودیزل در انتهای سال ۹۶ به لطف توافق هسته‌ای و برجام توانست تولید خود را تا حد زیادی به سقف ظرفیت اسمی‌اش نزدیک کرده و رونقی چشمگیر را در تیراژ پس از سال‌ها به خود ببیند. با این حال از نیمه‌های سال ۹۷ به دنبال تحریم خودروسازی کشور از سوی آمریکا، تولید در این شرکت در مسیر افت قرار گرفت. شرایط به شکلی پیش رفت که ایران‌خودرودیزل با افت سنگین تولید مواجه شد، به نحوی که در مقاطعی بخشی از کارگران این شرکت عملا کاری برای انجام دادن نداشتند. با این حال مانند دیگر خودروسازان کشور، ایران‌خودرودیزل نیز توانست طی سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰، از شوک‌های نخست تحریم فاصله گرفته و تولید خود را رفته رفته افزایش دهد. این شرکت البته در سال گذشته با شوک از دست دادن وانت آریسان نیز مواجه شد، شوکی البته خودخواسته که گفته می‌شود ناشی از زیان‌دهی این محصول بوده است.
اوج‌گیری تولید در ۱۴۰۰
اما مروری بر اتفاقات سال گذشته ایران‌خودرودیزل، نشان می‌دهد که این شرکت چه روزهای خوش و سختی را در ۱۴۰۰ سپری کرد. طبعا در میان همه اتفاقاتی که برای بزرگ‌ترین تجاری‌سازی ایران در سال گذشته رخ داد، رشد قابل توجه تولید می‌تواند مهم‌ترین رویداد لقب بگیرد. مرور آمارهای ایران‌خودرودیزل در سال گذشته، نشان می‌دهد که این شرکت توانسته بخش قابل توجهی از ظرفیت تولید محصولات سنگین و نیمه سنگینش شامل کامیون، کامیونت و کشنده را احیا کرده و ضمن بهبود تیراژ خود، رونقی نیز به تولید خودروهای تجاری کشور بدهد. این در حالی است که ایران‌خودرو دیزل پس از تحریم‌های آمریکا در تابستان ۹۷، از شراکت با دوست قدیمی و آلمانی خود یعنی بنز محروم مانده است، هرچند البته هنوز هم محصولات این شرکت را مونتاژ می‌کند (این محصولات در واقع همان کامیون‌های زرد رنگ قدیمی هستند که تکنولوژی آنها متعلق به سال‌ها پیش است).
رشد تیراژ در ایران‌خودرو دیزل طی سال ۱۴۰۰ اما مخصوص همه محصولات این شرکت نبوده، چه آنکه این اتفاق مهم را محصولات سنگین و نیمه سنگین تجاری رقم زدند. در واقع با وجود آنکه ایران‌خودرودیزل علاوه بر کامیون، کشنده و کامیونت، در بخش تولید خودروهایی مانند اتوبوس، مینی‌بوس، ون و وانت نیز دارای ظرفیت است، اما این محصولات آمار قابل قبولی در سال گذشته نداشتند. مشکلاتی مانند کمبود مشتری و البته ضعف نقدینگی سبب شدند که ایران‌خودرودیزل نتواند سال گذشته در حوزه تولید خودروهای غیر از کامیون، کشنده و کامیونت، آمار قابل قبولی را از خود به جا بگذارد. به خصوص در بخش اتوبوس و مینی‌بوس با توجه به اینکه مشتریان این خودروها عموما بخش‌های دولتی مانند شهرداری‌ها هستند، ایران‌خودرو به دلیل ضعف تقاضا نتوانست از ظرفیت خود در این حوزه استفاده کامل را ببرد. طبعا اگر برنامه‌ای جامع برای تامین نیاز ناوگان حمل‌ونقل عمومی در حوزه خودروهایی مانند اتوبوس، مینی‌بوس و ون صورت بگیرد و در کنار آن، به اسقاط و جایگزینی خودروهای فرسوده نیز توجه بیشتری شود، ایران‌خودرودیزل قطعا توانایی تامین بخشی از این نیاز را به واسطه ظرفیت تولید خود دارد. در این صورت، علاوه بر نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی، ظرفیت بلااستفاده ایران‌خودرودیزل در بخش تولید خودروهای مربوط به ناوگان حمل‌ونقل عمومی هم فعال خواهد شد که خود می‌تواند ضامن افزایش درآمد و اشتغال در این شرکت نیز باشد. ایران‌خودرودیزلی‌ها اما مانند دیگر بخش‌های اقتصادی و صنعتی کشور امیدوارند که با به سرانجام رسیدن مذاکرات احیای برجام و لغو تحریم‌ها، بتوانند بار دیگر با شرکت‌های خارجی معتبر به خصوص بنز ارتباط برقرار کنند. البته این شرکت در حال حاضر نیز با خودروسازان خارجی در ارتباط است، منتها این شراکت محدود به شرکت‌های چینی است که طبعا از لحاظ سطح کیفی قابل مقایسه با امثال بنز نیستند. در صورت لغو تحریم‌ها، ایران‌خودرودیزل می‌تواند علاوه بر برقراری دوباره ارتباط با بنز با دیگر شرکت‌های خارجی نیز وارد مذاکره و همکاری شود. رخ دادن اتفاق علاوه بر اینکه زمینه‌ساز رشد بیش از پیش تولید در ایران‌خودرودیزل خواهد شد، بهبود کیفیت را نیز نصیب این شرکت خواهد کرد، بنابراین نفع آن به مشتریان نیز خواهد رسید.
ورود ایران‌خودرودیزل به حوزه اتوبوس‌های بین شهری
اما اتفاق مهم دیگری که برای ایران‌خودرودیزل در سال ۱۴۰۰ افتاد، عقد قرارداد با شرکت زرین خودرو بود، شرکتی که گفته می‌شود متعلق به یکی از نهادهای نظامی بوده و از ظرفیت تولید قابل قبولی برخوردار است. تفاهم‌نامه همکاری مشترک ایران‌خودرو دیزل و زرین خودرو، اواسط بهمن سال گذشته امضا شد. اهمیت این قرارداد از آن جهت است که ایران‌خودرودیزل می‌تواند با استفاده از ظرفیت فیزیکی زرین خودرو، در حوزه تولید خودروهای بین شهری فعالیت کند. ایران‌خودرودیزل از سال‌ها پیش در حوزه ساخت اتوبوس فعالیت داشته و هنوز هم فعال است، اما حوزه فعالیتش بیشتر در بخش اتوبوس‌های درون شهری بوده است. این شرکت اما حالا می‌تواند به واسطه همکاری با زرین خودرو، به حوزه تولید خودروهای عمومی بین شهری هم ورود کند. همان‌طور که مسوولان ایران‌خودرو نیز اعلام کرده‌اند، به سرانجام رسیدن این قرارداد می‌تواند کمک بزرگی به پیش بردن پروژه اسقاط و جایگزینی اتوبوس‌های بین شهری فرسوده کشور کند. در حال حاضر بخش قابل توجهی از اتوبوس‌های بین شهری کشور از فرسودگی رنج می‌برند که این موضوع علاوه بر تشدید آلودگی هوا و هدررفت سوخت، نا‌امن کردن جاده‌ها و به تبع آن، بروز حوادث و خسارات جانی و مالی را به دنبال دارد. بنابراین هرچه تولید این محصولات افزایش پیدا کند، پروژه اسقاط و جایگزینی مدل‌های فرسوده نیز سریع‌تر پیش خواهد رفت و این موضوع می‌تواند کمک قابل توجهی به کاهش آلودگی هوا، صرفه‌جویی در مصرف سوخت و امنیت خودروها کند.
وداع با آریسان
دیگر اتفاق مهمی که در سال ۱۴۰۰ برای ایران‌خودرودیزل رخ داد، حذف وانت آریسان بود. این وانت سال‌ها در این شرکت به تولید می‌رسید و سبب شده بود تیراژ کلی ایران‌خودرودیزل بالا برود. از طرفی، با وجود آریسان، ایران‌خودرودیزل پس از سایپایی‌ها دومین تولید‌کننده وانت در کشور به شمار می‌رفت. با حذف آریسان اما علاوه بر اینکه تیراژ کلی ایران‌خودرودیزل کاهش قابل توجهی را به خود دید، این شرکت جایگاه دوم خود در تولید وانت را نیز از دست داد و آن را به گروه بهمن واگذار کرد. وانت آریسان حالا در سایت خراسان ایران‌خودرو به تولید می‌رسد و گفته می‌شود نسبت به مدل قبلی تغییراتی داشته و کیفیت آن بهبود یافته است. مدیرعامل ایران‌خودرودیزل سال گذشته در گفت‌وگویی با «دنیای‌اقتصاد» اعلام کرد که حذف وانت آریسان از خطوط تولید این شرکت، به دلیل زیان‌دهی آن بوده است. در واقع از آنجاکه هزینه‌های تولید آریسان با قیمت فروش آن تناسب لازم را نداشته، مسوولان ایران‌خودرودیزل در راستای کاهش زیان‌دهی شرکت، آن را حذف کرده‌اند.
جزئیات کارنامه ۱۴۰۰ ایران‌خودرو دیزل
اما بررسی کارنامه ایران‌خودرودیزل در سال گذشته نشان می‌دهد این شرکت توانسته تولید خود را در مقایسه با سال ۹۹ افزایش دهد. بیشتر محصولات تولیدی ایران‌خودرودیزل در سال گذشته طبق معمول بنزهای قدیمی بوده است. بنابر آمار منتشره در کدال، این شرکت در سال گذشته هفت هزار و هفت دستگاه انواع محصول را به تولید رسانده است. در مقایسه با سال ۹۹، تولید ایران‌خودرودیزل بیش از ۱۳ درصد بالا رفته است. علاوه بر بنز، ایران‌خودرودیزل در بازه زمانی تحت بررسی، فوتون و سهند را نیز در بخش خودروهای تجاری سنگین به تولید رسانده، هرچند تیراژ آنها در مقایسه با میهمان آلمانی بسیار کمتر بوده است. طبق آمار، طی سال گذشته پنج هزار و ۳۵۷ دستگاه کامیون و کامیونت در ایران‌خودرودیزل به تولید رسیده که نسبت به سال ۹۹ رشد حدودا ۸۰درصدی را نشان می‌دهد.
تجاری‌ساز بزرگ ایران اما آمار ضعیفی در بخش وانت از خود به جا گذاشته که دلیل آن در خلال گزارش توضیح داده شد. ایران‌خودرودیزل البته با وجود خداحافظی با آریسان، در سال گذشته وانت تولید کرده، آن هم مدلی چینی به نام فوتون. در مجموع بیش از ۷۰۰ دستگاه وانت در ایران‌خودرودیزل طی سال گذشته به تولید رسیده است. اما تولید تنها ۷۲ دستگاهی مینی‌بوس در ایران‌خودرودیزل نشان می‌دهد این شرکت همچنان تمایل چندانی به فعالیت در این بخش ندارد یا اگر هم دارد، از توانایی لازم برای تولید در ارقام بالا برخوردار نیست. در مقایسه با سال ۹۹ تولید مینی‌بوس در این شرکت هفت دستگاه بیشتر شده است. اوضاع این شرکت در بخش اتوبوس اما کمی بهتر است، هرچند در این حوزه نیز تیراژ غیر اقتصادی بوده و ضعف تولید مشهود است.
بنابر آمار ارائه شده به کدال، ایران‌خودرودیزل در سال گذشته ۵۴۵ دستگاه اتوبوس به تولید رسانده که در مقایسه با سال ۹۹ رشد حدودا ۱۷۰ درصدی را نشان می‌دهد. اتوبوس‌های تولیدی ایران‌خودرودیزل همه شهری به حساب می‌آیند و در ناوگان حمل‌ونقل عمومی درون‌شهری مورد استفاده قرار می‌گیرند.
از اتوبوس و مینی‌بوس که بگذریم، ایران‌خودرودیزل در بخش ون نیز به عنوان دیگر خودروی مورد استفاده در ناوگان حمل‌ونقل عمومی، آمار قابل قبولی در سال گذشته از خود به جا نگذاشته است. این شرکت هرچند نسبت به سال ۹۹ ون بیشتری تولید کرده، با این حال تیراژش در این بخش بسیار ضعیف بوده است. در آمارهای کدال، تیراژ ون و پیکاپ (وانت غیر آریسان) ایران‌خودرودیزل در سال گذشته هزار و ۳۳ دستگاه بوده که نسبت به سال ۹۹ تقریبا دو برابر بوده است.
تجاری‌ساز بزرگ ایران اما در سال گذشته شش هزار و ۷۶۹ دستگاه محصول را در سال گذشته به فروش رسانده است. در مقایسه با سال ۹۹، فروش این شرکت حدودا دو هزار دستگاه کمتر بوده است. عامل اصلی افت فروش ایران‌خودرودیزل در ۱۴۰۰ نسبت به ۹۹، حذف وانت آریسان بوده است. این شرکت در سال ۹۹ حدود چهار هزار و ۸۰۰ دستگاه وانت آریسان فروخته بود، اما در سال گذشته آریسانی برای فروش نداشت. ایران‌خودرودیزل اما در سال ۱۴۰۰ توانسته رقمی بیش از ۱۱ هزار میلیارد تومان را به عنوان درآمد حاصل از فروش کسب کند، که در مقایسه با سال ۹۹ بیش از شش هزار میلیارد رشد را نشان می‌دهد.
