الگوی ارزیابی ریسک پالایشگاه‌ها
شرکت‌های نفت و گاز در فعالیت‌های خود در معرض عدم اطمینان بسیاری از منابع قرار دارند. خرید بیمه یک عمل معمول برای محافظت از خود در برابر خسارات زیاد احتمالی است. برای خرید یک بیمه‌نامه مناسب (با پوشش کافی)، شرکت باید میزان اکسپوژر ریسک را تخمین زده و پارامترهای مناسب قرارداد را تعریف کند. هرچند، برآورد خسارت همچنان کار سختی است. برای این منظور یک راهکار مهم برای توصیف مناسب ریسک حوادث، مطالعه ایمنی فرآیند است.
ارزیابی و مدیریت ریسک در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی در ایران، باتوجه به ماهیت خطر‌آفرین این صنعت و ارزش‌های بالای سرمایه‌ای موجود در آن از اهمیت بالایی برخوردار است. لزوم بیمه کردن تمام بخش‌های این صنعت در تمامی مراحل ساخت، اجرا، آزمایش و بهره‌برداری به شدت احساس میشود. بررسی آمار و گذشته حوادث در هر صنعتی همواره راه‌گشای مسیر آینده آن صنعت خواهد بود. آمار نشان می‌دهد که تعداد حوادث و خسارات ناشی از آنها در بخش صنایع انرژی شامل بخش‌های مختلف صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و نیروگاه‌ها همواره با شدت و تواتر بالایی همراه بوده‌اند.
از آنجا که وقوع حوادث در صنایع مزبور، موجب ایجاد آسیب و خسارت به تولید، نیروی انسانی، مواد شیمیایی، تجهیزات و در نتیجه از بین رفتن بخش بزرگی از سرمایه‌های ملی میشود، شناسایی ریسک‌ها و ارزیابی آنها، اولین گام در توسعه ایمنی و بهداشت در صنایع فرآیندی خواهد بود. از سوی دیگر برای پوشش ریسک صنایع نفت، گاز و پتروشیمی مانند هر صنعت دیگری، بیمه به عنوان یک ابزار، نقش مهمی در انتقال ریسک از این صنایع به عهده دارد که از آن طریق امکان توزیع ریسک میان بیمه‌گران و بیمه‌گذاران یا بیمه‌گران و بیمه‌گران اتکایی فراهم میشود؛ بنابراین یکی از اهداف اصلی که شرکت‌های بیمه باید دنبال کنند، ارزیابی ریسک حوزه مورد مطالعه آنهاست.
ارزیابی ریسک‌های موجود در پالایشگاه‌ها به صورت کیفی و پس از مشاهده میدانی، بررسی مدارک، مصاحبه با پرسنل و برگزاری جلسات با مدیران بخش‌های مختلف پالایشگاه نظیر مدیریت پالایش، ابزار دقیق، مدیریت دفتر خدمات فنی، نگهداری و تعمیرات، مدیریت یکپارچه سیستم‌ها، HSE و... توسط ارزیاب ریسک انجام و گزارش تهیه شده در اختیار بیمه‌گر قرار می‌گیرد.
پیش از ارزیابی ریسک‌های یک سیستم، احتمال وقوع و شدت وقوع ریسک‌های آن سیستم باید اندازه‌گیری شوند. روش‌های بسیار زیادی برای اندازه‌گیری این دو کمیت وجود دارد. در حوزه ریسک‌های مرتبط با نفت و گاز روش‌های مختلفی توسط محققان توصیه شده است.
هدف گزارش ارزیابی ریسک، بررسی ریسک و شناسایی ویژگی‌های غیرمعمول که می‌تواند بر صدور بیمه‌نامه تاثیر بگذارد و ارائه توصیه‌هایی برای بهبود ریسک است. اگر گزارشی نشان‌دهنده بی‌کیفیت بودن ریسک باشد باعث میشود تا بیمه‌گر از ارائه شرایط خودداری کند، حق‌بیمه بالاتری دریافت کند، یا پوشش را محدود کند.
یک ارزیاب ریسک با دانش و تجربه فناوری خاص باید بتواند موضوع ریسک را به روشنی توضیح و توصیه‌های مناسبی ارائه دهد.
شرکت‌های بزرگ بیمه، بیمه‌گران اتکایی و کارگزاران دارای تیم‌هایی از ارزیابان ریسک هستند که معمولا به روشی کاملا استاندارد و با روال مشخص و فرمت‌های گزارش از جمله مقرراتی برای کنترل آنچه در گزارش ارائه میشود و نحوه تفسیر آن کار می‌کنند.
با ورود به عصر کلان داده‌ها و تحلیل، داده‌های خسارت یک منبع ارزشمند است که می‌تواند ارتباط بین علل خسارت‌ها، شیوه‌های مدیریت ریسک و نتایج احتمالی را نشان دهد. بررسی حوادث گذشته نشان می‌دهد که حوادث جزئی به صورت غیرقابل کنترل افزایش یافته و منجر به وقوع حوادث بزرگ شده است. پیامدهای آن رویدادها منجر به آسیب‌های عمده فیزیکی و سایر آثار مهم شده است. بنابراین در این تحقیق مروری بر حوادث گذشته و درس‌آموزی از آنها مورد توجه قرار گرفت. مطالعه این بخش می‌تواند انگیزه‌ای برای سازمان‌ها باشد تا اطلاعات مربوط به خسارت‌های صنعت را جمع‌آوری و به اشتراک بگذارند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد تقریبا ۴۳ درصد از خسارت‌ها ناشی از خرابی یکپارچگی مکانیکی بوده و این درصد برای خسارت‌های ناشی از پالایشگاه نفت بیشتر بود. از بین این خرابی‌های مکانیکی، ۷۰ درصد در نتیجه خوردگی لوله‌های فرآیند، عمدتا به دلیل خوردگی داخلی تشخیص داده شد. در مواردی که خوردگی خارجی علت آن بود، علت خوردگی عایق بود. نسبت قابل توجهی از این خرابی‌های مکانیکی در نتیجه بازرسی ناکافی یا ناقص یا عدم مدیریت مصالح ساختمانی و تضمین کیفیت تشخیص داده شد. سایر موضوعاتی که به عنوان عوامل مهم شناخته شدند عبارتند از: شناسایی ناکافی مخاطرات، ارزیابی ناکافی ریسک وظایف مهم ایمنی (به عنوان مثال، ارزیابی راه‌اندازی کارخانه برای توسعه فرآیند)، تکیه به جداسازی ایمن شیرهای کنترل از راه دور، عدم شناسایی دستگاه‌های حیاتی ایمنی. مرور درس‌های ناشی از حوادث و اطمینان از کفایت اقدامات موجود، جزء مهمی از هر سیستم مدیریت ایمنی فرآیند یکپارچه است.
