آمارگیری لوازم خانگی در بوته نقد کارشناسان
بررسی گزارش مرکز آمار ایران
این آمار که به استناد اظهارات فروشندگان تهیه شده است، نشان می‌دهد که شش دلیل اصلی برای عرضه لوازم خانگی وجود دارد که در آن سهم تقاضا از طرف مشتریان ۳۴ درصد، کیفیت بهتر کالا ۲۲ درصد، فروش آسان‌تر ۲۰ درصد، سود بیشتر ۱۰ درصد، رقابت ۵ درصد است و حدود ۴ درصد هم به سایر اختصاص دارد. همچنین دلایلی برای با کیفیت بودن لوازم خانگی خارجی از نگاه فروشندگان مطرح شده که بیشترین سهم به تکنولوژی پیشرفته‌تر با ۲۶ درصد اختصاص دارد. خلاقیت در طراحی مناسب‌تر ۹/ ۱۹ درصد، دوام بالا ۹/ ۱۷ درصد، اطمینان از کیفیت قطعات به‌کار رفته در کالا ۸/ ۱۷ درصد، مصرف پایین انرژی ۳/ ۷درصد، سیاست حمایتی کشورهای خارجی ۱/ ۵ درصد، توجه به نیازهای کشور مقصد ۹/ ۲ درصد، بازار رقابتی در کشور صادرکننده ۶/ ۲ درصد و سایر هم ۵ درصد را به خود اختصاص داده است. در بخش دیگری از آمار مرکز آمار ایران، چرایی ضعف کیفیت لوازم خانگی داخلی از نگاه فروشندگان مطرح شده است. در این بخش دو دلیل سهم برابر دارند که شامل عدم به‌کارگیری تکنولوژی و نوآوری و همچنین بالا بودن هزینه‌های تولید و کاهش کیفیت هر یک با ۲۶درصد می توان اشاره کرد. عدم اطمینان از کیفیت قطعات به‌کار رفته در کالا با ۲۳ درصد، عدم خلاقیت در طراحی ۱۸ درصد، بازار غیررقابتی داخلی ۷ درصد سایر نقاط ضعف لوازم خانگی ایرانی عنوان شده است.
مرکز آمار ایران در زمین چه کسی بازی می‌کند؟!
ارائه این آمار باعث شد تا کامران معصومی، کارشناس صنعت لوازم خانگی در یادداشتی با انتقاد از شیوه ارزیابی مرکز آمار بنویسد: خوب است مرکز آمار ایران درباره نحوه طراحی پرسشنامه و ابعاد آماری گزارش خود پیرامون صنعت لوازم خانگی شفاف‌سازی کند. مهم‌ترین خطای این برآورد که مرکز آمار ایران مطالعه آن را به سیاستگذاران صنعتی پیشنهاد کرده این است که نظر فروشندگان درباره لوازم خانگی ایرانی و خارجی را به عموم مردم تعمیم داده است. برای نمونه در یکی از سوالات مهم این گزارش به «دلایل عدم توجه مشتریان داخلی به لوازم‌خانگی ایرانی» از نگاه فروشندگان اشاره شده که نکته عجیبی است. لازم است این سوال را به روشنی مرکز آمار ایران پاسخ دهد که از کی و برای مبنای کدام روش علمی، نظر خریداران خرد را از فروشندگان عمده می‌پرسند؟ از آنجا که واردات و قاچاق محصولات لوازم خانگی سود بالایی برای بسیاری از فروشندگان دارد، طبیعتا ممکن است به واسطه این تعارض منافع و سهولت کار با شرکت‌های خارجی، نقد عملکرد صنایع داخلی لوازم خانگی دور از ذهن نیست. از آنجا تولیدکنندگان خارجی و واردکنندگان کمتر با مسائلی نظیر قیمت‌گذاری یا مصائب تنظیم بازار روبه‌رو هستند، برای فروشندگان لوازم خانگی خوشایندتر است که شرکت‌های خارجی دوباره به کشور بازگردند و واردات نیز آزاد شود. بنابراین، استناد به این قبیل از افراد که ذی‌نفع بازگشت محصولات خارجی هستند، دور از متدولوژی علمی افکارسنجی و خارج از دایره انصاف است. تولیدکنندگان داخلی که با مصائب تحریم و مشکلات ناشی از تامین ماشین‌‍‌آلات، مواد اولیه و تجهیزات تولید روبه‌رو هستند، به دلیل خطای نظری قیمت‌گذاری دستوری که هر روز در دولت سیزدهم ابعاد جدیدی به خود می‌گیرد (یکی از آنها گنجاندن محصولات لوازم خانگی اصلی هم‌ردیف نوشابه و پودرشوینده برای درج قیمت تولیدکننده است)، برای همکاری و معامله گزینه‌های جذابی نیستند. بنابراین طبیعی است که برای فروشنده داخلی همکاری با تولیدکننده ایرانی و حضور در شبکه فروش او سخت و زجرآور باشد و سود پایین‌تری نیز به همراه داشته باشد. نکته‌ای که از قضا در سوال «چرایی عدم عرضه لوازم خانگی ایرانی در فروشگاه‌ها» بازتاب یافته و فروشنده علنا از سود بالاتر فروش کالای خارجی گفته است. البته این پرسشنامه انواع و اقسامی از خطاهای آماری نظیر ابعاد ۱۰۱ درصدی «دلایل ضعف در کیفیت لوازم خانگی ایرانی از نگاه فروشندگان» یا دلایل باکیفیت‌تر بودن لوازم خانگی خارجی که نه ابعاد ریاضی به سامانی دارد و نه می‌توان به آن با توجه به ترجیحات فروشندگان و سودآوری بیشتر کالاهای خارجی هم دارد. مواردی که لزوم تشکیک در صحت و سقم ارقام و آمار این سازمان دولتی را بیشتر می‌کند.
توضیح مرکز آمار درباره نتایج آمارگیری خریداران لوازم خانگی
در ادامه مرکز آمار ایران در توضیحی به جریان نتایج آمارگیری لوازم خانگی و پاسخ به شبهه‌های ایجاد شده در این رابطه پرداخته که در ادامه آمده است: هدف از اجرای طرح آمارگیری مذکور، جمع‌آوری آمار و اطلاعات مورد نیاز به منظور محاسبه ارزش تولید، ارزش مصارف واسطه، ارزش افزوده، ارزش تشکیل سرمایه ثابت ناخالص، وضعیت فروش کالاها از نظر تولید داخلی و خارجی و راه‌های بهبود وضعیت فروش تولیدات داخلی و استفاده بیشتر از آنها در فعالیت‌های مورد نظر است. در این طرح، اطلاعات از طریق مراجعه مستقیم آمارگیران به کارگاه‌های دارای فعالیت فروشگاه‌های کالاهای خانگی و به صورت مصاحبه حضوری با مسوول یا مدیر کارگاه (واحد آماری) گردآوری و تکمیل پرسشنامه انجام شده است. برآورد پارامترهای مورد نظر در سطح استان و کل کشور و برای پارامترهای نظرسنجی نیز در سطح کل کشور قابل ارائه و تعداد کارگاه‌های پاسخگو به نظرسنجی‌ها، ۵۷۳۱۰ کارگاه بوده است. اطلاع نگاشت‌ها نتایج اختصاری را نشان می‌دهند که می‌توان از آنجا به گزارش و نشریات اصلی هدایت شد.
در نتایج این طرح آماری برآورد می‌شود فقط ۷ درصد از فروشندگان اقدام به خرید و فروش لوازم خانگی خارجی کرده بودند و ۴۸ درصد خرید و فروش کالای داخلی داشتند و ۴۵ درصد خریدوفروششان هم داخلی و هم خارجی بوده است» مرکز آمار ایران در بخشی دیگر به اعلام نقد کارشناس مبنی بر «استناد به این قبیل از افراد که ذی‌نفع بازگشت محصولات خارجی هستند، دور از متدولوژی علمی افکارسنجی و خارج از دایره انصاف است» پاسخ داده و اعلام کرده که «حتی اگر جمله نویسنده پذیرفته شود، دانستن نظرات فروشندگان در زمان پیشین، نفی دانستن از نظرات دیگر اقشار نبوده و آگاهی است که می‌تواند برای سیاستگذاری کارگاه تولیدکننده و مقایسه با حال مفید تلقی شود» اینکه ۲۲ درصد فروشندگان براساس این نظرسنجی، دلیل توجه مشتریان به لوازم خانگی خارجی را به جهت کیفیت بالاتر و ۷۰ درصد، قیمت مناسب‌تر عنوان کرده‌اند و ۲۲ درصد کیفیت بهتر کالای خارجی را به دلیل تکنولوزی و نوآوری، و همچنین از طرف دیگر ۲۰ درصد فروشندگان، عوامل موثر برای افزایش تمایل به خرید لوازم خانگی داخلی را افزایش کیفیت و ۲۲ درصد کاهش قیمت عنوان کرده‌اند، تولیدکنندگان این کالاها را به تاکید بر کیفیت بیشتر و تجهیز برای افزایش کیفیت حساس خواهد کرد.
