«دنیای اقتصاد» با «شاهین کاظمی» درباره وضعیت صنعت نساجی به گفت‌‌‌وگو نشسته است. وی  که مدرک دکترای خود را در رشته مهندسی نساجی به صورت مشترک تحت راهنمایی استادانی از دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی تکنیک تهران) و انستیتو تکنولوژی توکیو کسب کرده است، هم‌‌‌اکنون عضو اصلی هیات مدیره انجمن صنایع نساجی ایران، استاد مدعو دانشگاه و همچنین عضو هیات‌‌‌مدیره چندین شرکت بزرگ و معتبر صنعت نساجی در ایران است.

 هر بخش زنجیره تولید نساجی جزیره‌‌‌وار عمل می‌‌‌کنند

این عضو هیات مدیره انجمن صنایع نساجی ایران در گفت‌‌‌وگو با «دنیای اقتصاد» عنوان کرد: یکی از مهم‌ترین مشکلات صنعت نساجی در حال حاضر، تهیه مواد اولیه یا به عبارت دیگر پنبه است. اما موضوع مهم در صنعت نساجی این است که هر یک از بخش‌‌‌های این زنجیره‌‌‌ به صورت مجزا عمل می‌‌‌کنند و هر یک معتقدند که مواد اولیه آنها اجازه واردات داشته باشد، اما واردات محصول آنها ممنوع اعلام شود؛ به عبارتی هر بخش تنها جزیره خویش را می‌‌‌بیند و هر زمانی که قدرت گروهی بیشتر باشد، واردات و آزادسازی را به نفع خود تغییر می‌‌‌دهد. تا زمانی که این بازی در کشور وجود دارد، ما به هیچ‌‌‌جا نمی‌‌‌رسیم، چراکه بهره گرفتن از رانت، از رقابت سالم پیشگیری می‌کند که نمونه بارز آن در خودروسازی کشور نیز آشکار است.  

شاهین کاظمی در ادامه خاطرنشان کرد: اگر کشوری با اقتصاد باز داشتیم، به خوبی پی می‌‌‌بردیم که آیا ریسندگی یا بافندگی در ایران توجیه دارد یا خیر؟ یا مزیت ما در صنعت نساجی در چه بخش‌‌‌هایی است. سپس روی مزیت نسبی خود سرمایه‌‌‌گذاری می‌‌‌کردیم. به‌‌‌صورت مشخص در این حالت تکمیل زنجیره‌‌‌ای از محصولات با بنیان پتروشیمیایی یا پلیمری می‌‌‌توانست مهم‌ترین مزیت نسبی ایران محسوب شود.  کاظمی در پاسخ به این پرسش که آیا تحریم‌ها مانع ارتقای صنعت نساجی شد، گفت: به‌‌‌هرحال صنعت نساجی در کشور می‌‌‌چرخد، اما موضوع آن است که با چند برند خوب البسه در داخل چندان حرفی برای گفتن نداریم و صنعت نساجی و پوشاک ما به هیچ عنوان در مقیاس جهانی نیست.

 بنگلادش چگونه در صنعت نساجی، مزیت ایجاد می‌‌‌کند

وی در ادامه تاکید کرد: کشوری مانند بنگلادش که کوچک با جمعیت بسیار زیاد است، پنبه ندارد، اما پنبه را از تمام دنیا وارد می‌‌‌کند، می‌‌‌ریسد و می‌‌‌بافد. آلاینده‌‌‌ترین بخش صنعت نساجی، رنگرزی پارچه جین است، این کشور ریسک آلودگی محیط‌‌‌زیست را به جان می‌‌‌خرد، اما بیشترین جین دنیا را رنگرزی می‌‌‌کند. در حقیقت محیط‌زیست کشورش را فدای تامین معاش جمعیت کشورش کرده است، چراکه نفت، معدن و کشاورزی ندارد، از این‌‌‌رو بزرگ‌‌‌ترین تامین‌‌‌کننده جین در جهان می‌‌‌شود. رقم فروش پارچه لی‌ وجین این کشور حتی می‌‌‌تواند از فروش نفت ما بیشتر باشد. بدون شک به مرور این کشور از طریق این درآمد ارتقا پیدا می‌‌‌کند و مانند چین این کار را کنار می‌‌‌گذارد و با برنامه‌‌‌ریزی حتی محیط زیست خود را احیا می‌‌‌کند.

 فرش ماشینی ایرانی به کدام سو می‌‌‌رود؟

این عضو هیات مدیره انجمن صنایع نساجی ایران با تاکید بر این موضوع که در گذشته فرش ماشینی ایرانی با تکیه بر جایگاه والای فرش دستباف ایرانی در جهان معروف بوده است، خاطرنشان کرد: یکی از الیاف مورد نیاز تولید فرش ماشینی، الیاف اکریلیک است. کارخانه پلی‌‌‌اکریل اصفهان در دهه ۱۳۵۰ پیش از انقلاب در ایران و با مشارکت شرکت دوپونت آمریکا ساخته شد تا این الیاف بسیار مهم را در داخل تامین کند. مواد اولیه اصلی این کارخانه، ماده‌‌‌ای به نام اکریلونیتریل است که از خارج وارد می‌‌‌شود، این در حالی است ‌‌‌که مواد اولیه تولید همین ماده وارداتی، در خود ایران تولید می‌‌‌شود.

کاظمی ادامه داد:‌‌‌ هم‌‌‌اکنون در شرایط تحریمی، کشورهای تولیدکننده اکریلونیتریل به ایران فروش ندارند، در نتیجه آن کارخانه پلی‌‌‌اکریل به دلیل کمبود مواد اولیه و بحران‌‌‌های مدیریتی خوابیده و تمام کارخانه‌‌‌های ریسندگی نخ فرش ماشینی مجبور می‌‌‌شوند الیاف اکریلیک مورد نیاز خود را از کشورهای ترکیه، هند و ... وارد ‌‌‌کنند و موضوع آن است که این کشورها خود به نوعی رقیب محصولات ایرانی هستند و به همین دلیل قیمت‌‌‌های اعلامی از سوی آنها برای بازار صادراتی ایران چندان معقول و مناسب نیست.

وی در ادامه یادآور شد: در چنین حالتی شاید بزرگ‌ترین مشکل شرکت‌‌‌های فرش ماشینی ترکیه‌‌‌ای برای گسترش در بازار جهانی، موضوع طرح و نقش اصیل ایرانی باشد که این را نیز این شرکت‌‌‌ها با جذب طراحان ایرانی و استفاده از طرح‌‌‌های اصیل قالی ایرانی حل کرده‌‌‌اند. بنابراین در چنین شرایطی دیگر فرش ایرانی قادر به رقابت در سطح جهان نیست، صنعتی که حرف نخست را در بین قسمت‌‌‌های مختلف صنعت نساجی ایران می‌‌‌زند و محصولات ایرانی در این بخش از بازار جهانی به‌‌‌دلیل برخورداری از ذوق و سلیقه مشهور بوده‌‌‌اند، قدرت رقابت خود را از دست می‌‌‌دهد. هم‌‌‌اکنون صادرات فرش ماشینی ایران تنها به بعضی از کشورهای منطقه‌‌‌ای نظیر افغانستان و عراق محدود شده، درحالی‌‌‌که روزی به آمریکا، کانادا، ژاپن آلمان و ... صادر می‌‌‌شد. البته مسائل و مشکلات عمومی حاکم بر صنعت نظیر تحریم‌‌‌ها، مشکلات مراودات بانکی، نداشتن ارتباط موثر و مفید تجاری با بازار کشورهای مرفه نظیر اروپا، ژاپن و ...، سختی فراوان در خرید ماشین‌‌‌آلات به‌‌‌روز جهانی و ... نیز همگی بر رکود فعلی این صنعت تاثیر دارند.

 چالش‌‌‌های صنعت نساجی با پتروشیمی

این عضو هیات مدیره انجمن صنایع نساجی ایران همچنین در ادامه به چالش‌‌‌های صنعت نساجی با صنعت پتروشیمی پرداخت و گفت: در حال حاضر صنعت نساجی زیر نظر وزارت صنعت، معدن و تجارت است و صنعت پتروشیمی تحت کنترل وزارت نفت بوده و موضوعات مربوط به تامین پنبه تحت برنامه‌‌‌ریزی وزارت جهاد کشاورزی است. این تعدد مراکز تصمیم‌‌‌گیری و نبود نظارت واحد بر آن منجر به ایجاد مشکلات بسیاری در این صنعت به‌‌‌خصوص در حوزه تامین مواد اولیه شده است. صنعت نساجی جهت تامین مواد اولیه خود در ارتباط مستقیم با صنعت پتروشیمی است، به‌‌‌گونه‌‌‌ای که صنعت نساجی بزرگ‌ترین مصرف‌‌‌کننده مواد پلیمری نظیر پلی‌‌‌پروپیلن و پلی‌‌‌استر است. بدنه مدیریتی حاکم در این بخش هرچند در حرف عنوان می‌‌‌کنند که تمایل به ایجاد ارزش‌‌‌افزوده داخلی و جلوگیری از خام‌‌‌فروشی دارند، ولی در عمل مشاهده می‌‌‌شود برنامه‌‌‌ریزی خاصی برای آن ندارند و در صورت داشتن فرصت تمایل دارند به بهانه‌‌‌های مختلف صادرات داشته باشند و تمایل ندارند محصولات خود را به صنایع داخلی برای ایجاد ارزش‌‌‌افزوده بیشتر بدهند،‌‌‌ درحالی‌‌‌که محصولات پتروشیمی در صنعت نساجی می‌‌‌تواند مزیت نسبی کشور ما به‌‌‌شمار آید.

کاظمی ادامه داد: این موضوع از نحوه مدیریت بر بازار بورس کالا که محل عرضه محصولات پلیمری و شیمیایی تولیدی شرکت‌‌‌های پتروشیمیایی داخلی است به خوبی مشخص است، به‌‌‌گونه‌‌‌ای که هم‌‌‌اکنون شرکت‌‌‌های پتروشیمی با کم کردن عرضه خود در بازار با ایجاد رقابت بین خریداران منجر به افزایش قیمت شده و از این موضوع منافع مالی کلانی به دست می‌‌‌آورند، درحالی‌‌‌که در حقیقت این پول از جیب طبقه عام مصرف‌‌‌کننده جامعه که مشتری نهایی این محصولات است، خارج می‌‌‌شود و دولت باید با ایجاد یک ساختار مدیریتی مناسب با بهره‌‌‌گیری از نظرات کارشناسی تشکل‌‌‌های صنفی در این حوزه از بازار، وضعیت آن را ساماندهی کند.

وی در پایان تاکید کرد: اگر اقتصاد کشور آزاد بود بسیاری از صنایع در جایگاه واقعی خود قرار می‌‌‌گرفتند و شاید بسیاری از صنایع ما محو شده و مابقی صنایع قدرت دوچندانی پیدا می‌‌‌کردند.