«شرکت پروژه» ابزاری مناسب برای رشد غیر تورمی‌تولید
اما ابرپروژه‌های اقتصادی کشور در حال حاضر شامل چه پروژه‌هایی است و استفاده از ابزار شرکت پروژه برای تامین مالی آن چگونه محقق می‌شود؟ باتوجه به مشکلات اقتصادی کنونی و بحران‌های به وجود آمده در معیشت مردم، می‌توان برخی از این ابرپروژه‌های ضروری را در سه دسته اصلی تقسیم بندی کرد. دسته اول شامل اجرای پروژه‌های کلان در زمینه تولید برق به منظور جبران کسری در کشور می‌شود. برق به صورت مستقیم در افزایش تولید نقش دارد و همان‌گونه که شاهد بودیم در تابستان سال جاری به دلیل رشد تقاضای مصرفی خانوارها از یکسو و کاهش شدید سرمایه‌گذاری بخش دولتی و خصوصی در این صنعت به‌دلیل قیمت‌گذاری دستوری برق، شاهد قطع برق در بخش خانوارها و صنایع خصوصا صنایع فولادی و سیمانی بودیم. پیش‌بینی‌ها حکایت از کسری حدود ۲۰ هزار مگاواتی برق تا دو سال آینده دارد که تامین آن از طریق انواع نیروگاه‌های تولید برق تجدید پذیر و حرارتی به حدود ۱۰میلیارد دلار سرمایه‌گذاری جدید نیاز دارد.
با توجه به بحران‌های شدید آبی پیش‌روی کشور، دسته دوم ابرپروژه‌ها شامل اجرای طرح‌های کلان شیرین‌سازی آب و انتقال آن از خلیج فارس و دریای عمان به نواحی داخلی کشور و تصفیه پساب‌های شهری و استفاده برای مصارف صنعتی، کشاورزی و حتی خانگی است. برای نمونه ابرپروژه طرح انتقال آب خلیج‌فارس به استان اصفهان و شش استان دیگر کشور که عملیات اجرایی آن به دستور رئیس جمهور در اسفند سال ۱۳۹۹ کلید خورد، به منابعی در حدود ۱۳۰هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. فاز نخست این پروژه شامل آبرسانی به استان‌های هرمزگان، کرمان و یزد تاکنون به بهره‌برداری رسیده است.
دسته سوم ابرپروژه‌های ملی را نیز می‌توان در حوزه نگهداشت و افزایش تولید گاز طبیعی عنوان کرد. به گفته وزیر محترم نفت، زمستان امسال کشور با ۲۰۰ میلیون متر مکعب کسری گاز در روز مواجه خواهد شد. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که این کسری ظرف چند سال آینده به دلیل افت فشار طبیعی ناشی از بهره‌برداری در میادین گازی کشور از یکسو و افزایش بی‌رویه مصرف خانگی تا ۵۰۰ میلیون متر مکعب در روز نیز خواهد رسید. تامین گاز خانگی در فصول سرد، سبب قطع گاز صنایع می‌شود که ضرر سنگینی را متوجه تولیدکنندگان بزرگ و اقتصاد کشور می‌کند. جبران این کسری از یکسو نیازمند فرهنگ سازی عمومی در زمینه صرفه‌جویی و مصرف بهینه توسط خانوارها و از سوی دیگر نیازمند اجرای طرح‌های کلان در زمینه عملیات افزایش بهره‌وری و کاهش افت فشار در میادین گازی پارس جنوبی است. برآوردها نشان می‌دهد که اجرای این پروژه‌ها به منابعی در حدود ۲۵ میلیارد دلار نیاز دارد.
پیشنهاد می‌شود منابع ریالی مورد نیاز برای اجرای برخی پروژه‌های مذکور از طریق تاسیس شرکت پروژه سهامی عام تامین مالی شود. شرکت پروژه سهامی عام ابزار جدیدی است که اخیرا از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار برای تامین مالی پروژه‌های تولیدی و عمرانی طراحی شده است. در این حالت یک شرکت سهامی‌عام با مجوز سازمان بورس تاسیس می‌شود، سپس پروژه از طریق موسسان (بخش دولتی یا خصوصی) به عنوان آورده ایشان در شرکت لحاظ و سایر منابع لازم برای تکمیل پروژه از طریق پذیره‌نویسی عمومی سهام در بازار سرمایه تامین می‌شود. سهام این نوع شرکت‌ها پس از تاسیس و طی مراحل ثبتی و قانونی لازم در بازار بورس/ فرابورس قابلیت معامله دارد. با استفاده از این شیوه تامین مالی، سالانه تا مبلغ ۱۰۰ هزار میلیارد تومان می‌توان از منابع بازار سرمایه جهت اجرای پروژه‌های کلان استفاده کرد. دو نمونه موفق از اجرای این ابزار مالی شامل صندوق پروژه آرمان پرند مپنا برای تبدیل نیروگاه گازی پرند به سیکل ترکیبی و شرکت پروژه تجلی توسعه معادن و فلزات برای اجرای پروژه‌های معدنی و فولادی است.
همچنین باتوجه به بدهی هنگفت دولت به صندوق‌های بیمه اجتماعی و بازنشستگی، می‌توان به جای فروش سهام شرکت‌های دولتی، برخی از پروژه‌های کلان را در قالب رد دیون به این صندوق‌ها منتقل کرد. سپس صندوق‌های مذکور از طریق ساز و کار شرکت پروژه، اقدام به تامین مالی و اجرای پروژه‌ها کنند. در این حالت هم بدهی دولت به صندوق‌ها مورد تسویه قرار گرفته و هم امکان اجرای پروژه‌ها از طریق مشارکت عمومی فراهم می‌شود.
باتوجه به مطالب گفته شده و مزایا و کارکردهای شرکت پروژه سهامی‌عام (و صندوق پروژه) در افزایش تولید، ایجاد اشتغال و هدایت نقدینگی به سمت فعالیت‌های مولد اقتصادی، ضروری است دولت (وحتی بخش خصوصی) استفاده از این ابزار را برای نیل به اهداف رونق غیرتورمی در اولویت شیوه‌های تامین منابع مالی قرار دهد.
