رئیس گروه طرح‌های توسعه‌ای دبیرخانه شورای توسعه سواحل مکران اعلام کرد
چشم‌انداز مکران بدون توسعه پایانه‌های نفتی
آنچه در سوابق طرح‌های توسعه‌ای کشور قابل مشاهده است بیانگر این است که نظام برنامه‌ریزی کشور طی سه دهه گذشته توسعه اقتصادی به خصوص در حوزه صنایع سنگین و به ویژه حوزه نفت و گاز و پتروشیمی را در اولویت برنامه‌ها قرار داده است. با همین رویکرد در تدوین برنامه‌های اجرایی طرح عظیم توسعه منطقه مکران در سواحل جنوب شرقی کشور نیز احداث قطب جدید پتروشیمی در منطقه چابهار و انتقال نفت به جاسک بوده است.
اجرای مگا‌پروژه‌های صنعتی در منطقه ساحلی مکران با نگاهی به ظرفیت‌های منابع طبیعی کشور و همچنین بهره‌گیری حداکثری از دسترسی به آب‌های آزاد مورد توجه قرار گرفته و همین امر بیانگر این است که یکی از مهم‌ترین مناطق کشور طی دو دهه آینده خواهد بود.
در همین زمینه وحید رازافزون، رئیس گروه طرح‌های توسعه‌ای دبیرخانه شورای توسعه سواحل مکران در گفت‌وگویی با «دنیای‌اقتصاد» به تشریح اقدامات صورت گرفته در حوزه صنایع نفت، گاز و پتروشیمی پرداخت.
قرار بود چابهار هاب سوم پتروشیمی شود
به گفته وی یکی از مهم‌ترین طرح‌هایی که در سواحل مکران از ابتدای دهه ۹۰ شروع شد احداث هاب سوم پتروشیمی کشور در منطقه چابهار بود. این پروژه عظیم علاوه بر اینکه می‌تواند بخشی از نیاز تولید کشور را تامین کند، زمینه‌ساز اشتغال‌زایی و انتفاع جامعه محلی نیز خواهد بود.
وی در همین حال مهم‌ترین مساله در اجرای این طرح را عدم تکمیل خطوط گازرسانی به چابهار می‌داند که نه تنها مشکلات تامین انرژی مورد نیاز برای مردم منطقه را حل نکرده، بلکه مانعی برای پیشرفت صنعتی نیز بوده که بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده به موازات احداث سایت پتروشیمی، خط ۵۶ اینچی انتقال گاز از ایرانشهر به چابهار نیز در دست اجراست که تاکنون حدود ۶۰ درصد پیشرفت داشته است.
وی می‌گوید: طی چند سال اخیر که کشور درگیر جنگ اقتصادی و تحریم‌های ظالمانه بود، طرح‌های عمرانی به خصوص طرح‌های توسعه صنایع وابسته به نفت و گاز تحت تاثیر قرار گرفت، اما احداث پتروشیمی در مکران با وجود موانع بسیار به کار خود ادامه داد و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۰۳ با رسیدن همزمان گاز به چابهار و تکمیل پلنت‌های پتروشیمی تولید در این سایت آغاز و خروجی آن وارد چرخه صنعتی و همچنین سبد محصولات صادرات غیرنفتی کشور شود.
رازافزون می‌گوید: اما طرح‌های صنایع این حوزه صرفا این پروژه نیست و خط انتقال گاز به میناب، سیریک و جاسک هم در فاز اجرایی است و تاکنون حدود ۳۵درصد پیشرفت داشته و خط انتقال نفت به جاسک نیز در مرحله احداث مخازن نفتی است که با بهره‌برداری کامل از این دو پروژه ملی، امکان تامین خوراک برای صنایع حوزه پتروشیمی و پتروپالایش و پالایشگاه‌ها فراهم خواهد شد. به گفته وی در این زمینه مطالعات اولیه انجام شده و اراضی مورد نیاز برای احداث صنایع مربوطه در سایت نفت در کوه مبارک و شهرک صنعتی جاسک جانمایی شده و بعضی وارد فاز اجرایی و تامین زیرساختها شده است. در برنامه‌ریزی‌های انجام شده بر اساس سند توسعه منطقه مکران، شرق هرمزگان به عنوان هاب صنایع وابسته به نفت پیش‌بینی شده است.
وی با اشاره به اهمیت اجرای این نوع طرح‌ها از سه منظر می‌گوید: در مرحله اول این طرح‌ها فرصت مناسب برای جذب سرمایه‌گذاری را که طی چند سال اخیر صرفا توسط بنگاه‌های بزرگ اقتصادی داخلی انجام شد و به دلیل تحریم‌ها شرایط جذب سرمایه‌های خارجی وجود نداشت فراهم می‌کند. وی ادامه می‌دهد: در مرحله بعدی به نیاز صنایع داخلی به محصولات پتروشیمی که در چشم‌انداز توسعه صنعتی کشور حائز اهمیت است اشاره می‌کند و در نهایت افزایش سهم محصولات پتروشیمی در سبد صادرات غیر نفتی را در این زمینه بااهمیت می‌داند.
چشم‌انداز توسعه‌ای مکران بدون احداث پایانه‌های نفتی ابتر است
وی در ادامه می‌افزاید: اما آنچه در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی در منطقه مکران مورد توجه قرار می‌گیرد این است که بدانیم چشم‌انداز آتی طرح توسعه سواحل مکران در این حوزه‌ها آیا صرفا معطوف به احداث پتروشیمی و پایانه نفتی است؟ و اینکه اهمیت به صنایع پایین‌دستی تا چه حد دیده شده و چه برنامه‌ای برای آن پیش‌بینی شده است.
رازافزون در این رابطه معتقد است: مواردی که در رابطه با اقدامات انجام شده در حوزه نفت و گاز و پتروشیمی به آن اشاره کردم هدف نهایی توسعه صنعتی در منطقه مکران نیست و تصریح می‌کند: اکنون آنچه در دست اقدام است به عنوان حداقلِ ظرفیت‌ها و نیازهاست. به بیانی دیگر نقطه پایان این پروژه‌ها، در اصل آغازی است برای فعال شدن صنایع وابسته و پایین‌دستی. صنایعی که امروز به واسطه اینکه تاکنون چشم‌انداز روشنی از وضعیت پیش‌نیازها نداشته اشتیاقی برای ورود به منطقه مکران از خود نشان نداده‌اند. این موضوع چه در منطقه چابهار و چه در منطقه جاسک صدق می‌کند.
وی می‌گوید: ما برای تحقق برنامه‌های توسعه‌ای و تکمیل زنجیره زیرساختها به ویژه در حوزه ترانزیت زمینی و دریایی به موازات وارد فاز عملیاتی شدیم. وی با اشاره به ظرفیت ۸ میلیون تنی بار بندر شهید بهشتی چابهار که در حال حاضر می‌تواند نیازهای صادراتی پتروشیمی را مرتفع کند تصریح می‌کند: از دیگر پروژه‌های اولویت‌دار احداث بندر چند‌منظوره در کوه مبارک جاسک است که در مرحله طراحی قرار دارد.
وی معتقد است: زمانی که زیرساختها تکمیل شود، خطوط انتقال گاز به مقاصد پیش‌بینی شده برسد و انتقال روزانه یک میلیون بشکه نفت خام به جاسک عملیاتی شود، صاحبان صنایع با انگیزه بیشتری در منطقه حضور پیدا می‌کنند.
رازافزون در پاسخ به این سوال که پارادایم توسعه منطقه مکران چه تفاوتی با طرح‌هایی از این دست دارد و پیوند این پروژه‌ها با توسعه پایدار چگونه رقم خواهد خورد می‌گوید: آنچه گفته شد صرفا معطوف به توسعه صنایع وابسته به حوزه نفت و گاز و انرژی می‌شد، اما دیدگاه راهبری توسعه منطقه‌ای متمرکز و منفصل نیست، برای برقراری پیوند میان وجوه متنوع توسعه در یک منطقه باید همه‌جانبه به موضوع نگاه کنیم. وی ادامه می‌دهد: تجربه کشور در امر توسعه موجب شده تا نقاط قوت و ضعف را شناسایی کنیم و بر اساس آن از ابتدا با برنامه‌ریزی حرکت کنیم. کارشناسان، سرمایه‌گذاران، افکار عمومی به خصوص جامعه محلی توقع تکرار مدل آزمون و خطایی ندارد و در این زمینه اگر از ابتدا همه جوانب رصد نشود ممکن است به همان میزانی که انتظار رونق اقتصادی و تولید داریم، دچار تبعات غیرقابل جبران به واسطه عدم توازن توسعه شویم. به گفته وی شناخت درست مزیت‌ها و استفاده از آن در تامین نیازهای پیش رو در چارچوب یک برنامه‌ریزی دقیق، به موازات اجرای عملیات عمرانی این صنایع می‌تواند این زمینه را فراهم کند که احداث مگا‌پروژه‌های این چنینی نقش موتور محرک توسعه همه‌جانبه در یک منطقه را داشته باشند.
وی در ادامه یادآوری می‌کند: البته از این موضوع نباید غافل شد که رقبای منطقه‌ای ما به سرعت در حال سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مشابه هستند و تعلل ما موجب خواهد شد تا نقش‌مان در تجارت بین‌الملل و بازارهای جهانی تحت‌الشعاع قرار گیرد. ما مزیت‌های طبیعی بالقوه فراوانی در قیاس با این کشورها داریم، اما اگر از آن در زمان مناسب بهره نگیریم، قطعا دچار مشکل خواهیم شد. وی ادامه می‌دهد: سواحل مکران به واسطه مزیت‌هایی که دارد می‌تواند زمینه‌ساز فرصت‌های نوین در بهره‌گیری از ظرفیت‌های کشور در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی باشد که به واسطه آن بنیان اقتصاد ملی را تقویت کرده و آسیب‌پذیری کشور را در مقابله با اقدامات خصمانه جامعه بین‌الملل به ویژه جنگ اقتصادی که طی یک دهه اخیر موجب بروز مشکل شده به حداقل رساند. از این نکته هم نباید غافل شد که اجرای پروژه‌های عظیم در این منطقه طی چند سال گذشته، با وجود تحریم‌ها موجب شد تا با تکیه بر دانش و توانایی متخصصان و صنعتگران داخلی و با دستیابی و ارتقای دانش فنی در حوزه ساخت و راه‌اندازی تجهیزات مورد نیاز اقدامات موثری صورت پذیرد.
رئیس گروه طرح‌های توسعه‌ای دبیرخانه شورای توسعه سواحل مکران در پایان می‌افزاید: اجرای برنامه‌های توسعه منطقه‌ای در کشور با رویکرد رشد اقتصاد ملی و انتفاع جامعه محلی می‌تواند گام بلندی برای تحقق اهداف کلان کشور در حوزه آمایش سرزمین باشد. این نکته ضروری است که ما از ظرفیت‌های دریایی کشور به میزان مناسب بهره نگرفتیم و از طرفی با بحران کم‌آبی در فلات مرکزی ایران که محل تجمع صنایع بزرگ هستند، مواجه هستیم. بنابراین برای برون‌رفت و علاج قطعی این بحران، باید اولویت تمامی ارکان کشور اعم از دولتی و خصوصی اجرای این برنامه‌ها باشد و البته نقش دولت در ایجاد هم‌افزایی بین دستگاه‌های اجرایی و بخش‌های غیر دولتی حائز اهمیت است.
