مدیرعامل شرکت ماشین‌سازی اراک در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» مطرح کرد
صنعت؛ الفبای توسعه اقتصاد در دوران تحریم
آیا عملکرد فعلی شرکت ماشین‌سازی اراک در راستای اهداف ترسیم‌شده بوده‌است؟
شرکت ماشین‌سازی اراک بزرگ‌ترین کارخانه ساخت تجهیزات صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، صنایع معدنی و فولاد، تاسیسات حرارتی و دیگ‌های بخار، ریخته‌گری آلیاژی و آهنگری، نیروگاه‌ها و انرژی‌های تجدیدپذیر، پل، سازه‌های فلزی و تاسیسات بندری با تولید ۷۷ نوع محصول متنوع در خاورمیانه است و به عبارت بهتر این شرکت از سال ۱۳۴۶ آغاز به کار کرده و وظیفه کارخانه‌سازی را بر عهده دارد. با وجود اینکه در سال‌های اخیر صنعت با فراز و نشیب‌های بسیار مواجه بوده، همچنان شرکت ماشین‌سازی اراک رتبه و تراز خود را در سطح خاورمیانه حفظ کرده است. ازدیرباز استان مرکزی در حوزه کشاورزی بسیار فعال بوده و با تاسیس این شرکت در استان آن را در بخش صنعت نیز پویا کرده است، به طوری‌که اغلب صنعتگران، اراک را به عنوان پایتخت صنعتی کشور می‌شناسند.
اکنون حدود ۵ هزار واحد صنعتی در شهرک صنعتی استان مرکزی وجود دارد که سه هزار واحد در حال فعالیتند و بیش از دو هزار مجموعه دیگر در حال دریافت پروانه بهره‌برداری برای شروع کار هستند و می‌توان گفت ۸۵درصد این واحدهای صنعتی به صورت مستقیم و غیر‌مستقیم به شرکت ماشین‌سازی اراک وابسته‌اند. در سال‌های ابتدایی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی توجه زیادی به شرکت ماشین‌سازی نمی‌شد و چه‌بسا اگر سرمایه‌گذاری و اهمیت در راستای توسعه شرکت انجام می‌شد اکنون استان مرکزی به اولین استان صنعتی کشور بدل شده بود.
در دورانی که آموزش‌های صنعتی در ایران مفهومی نداشت شرکت ماشین‌سازی اراک یکی از بنیان‌گذاران آموزش‌های صنعتی بوده است. توسعه همه‌جانبه هدف هر کشوری است و این اتفاق با توسعه صنعتی محقق می‌شود. یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که جامعه با آن مواجه بوده مساله اقتصاد است و هر دولتی که بر سر کار می‌آید با این موضوع روبه‌رو بوده و باید درصدد حل آن برآید تا بتوان در راستای توسعه اقتصادی کشور گام برداشت. اقتصاد و اشتغال پاشنه آشیل دولت هستند و مساله اشتغال فقط با تولید امکان‌پذیر است. تولید نیز دو سرشاخه کشاورزی و صنعت را شامل می‌شود. درآمدهای بخش سنتی کشاورزی در کشور کم است و افرادی که در این حوزه فعالیت می‌کنند از نظر مالی تامین نمی‌شوند و اغلب شاغلان در این حوزه تمایل به خروج از بخش کشاورزی دارند. تولید، بخش کشاورزی را به دلیل سنتی بودن از دست داده و در حال حاضر تولید فقط از طریق صنعت امکان‌پذیر بوده و این به سود اقتصاد کشور است، بنابراین توسعه بدون اقتصاد حاصل نمی‌شود.
درخصوص دلایل تبدیل شدن شرکت ماشین‌سازی اراک به یک شرکت مادر صنعتی توضیحاتی را ارائه دهید؟
شرکت ماشین‌سازی اراک مادرِ صنعت کشور به حساب می‌آید و دارای پنج واحد مجزا است که فقط یکی از بخش‌های آن در حوزه نفت، گاز، پتروشیمی و سیمان و به عبارت بهتر کارخانه‌سازی فعال است. واحد دیگر در حوزه پل و سازه فعال بوده و پتانسیل طراحی تا ساخت انواع پل در شرکت وجود دارد. ساخت سازه‌های فلزی همچون ساخت آشیانه هواپیما و سالن نمایشگاه‌های بزرگ در واحد دیگر شرکت ماشین‌سازی فعال هستند و می‌توان گفت به نوعی این واحد حرف اول را در خاورمیانه می‌زند.
از دیگر واحدهای شرکت، گروه تولیدی دیگ بخار است که از ۵۰ سال گذشته تحت لیسانس شرکت «جان تامسون» انگلستان فعالیت خود را آغاز کرده و دیگ‌های فایرتیوپ تولید می‌کند. ابتدا عملیات مونتاژ دیگ‌ها در شرکت انجام می‌شد و در ادامه مجهز به پتانسیل طراحی و ساخت دیگ‌های بخار شدند و در حال حاضر بیش از ۸۵درصد دیگ‌های موردنظر صنایع نساجی، غذایی، قند و دارویی توسط شرکت ماشین‌سازی اراک طراحی و ساخته می‌شود. حداکثر عمر مفید دیگ بخار ۱۵ سال است در صورتی که برخی از دیگ‌های تولید شده در شرکت عمری بیش از ۵۰ سال با حفظ کیفیت دارند و این نشانگر قدرت و دانش مهندسان مجموعه است. واحد متالورژی و ذوب فلزات از جمله دیگر مجموعه‌های شرکت به حساب می‌آید و اگر در کشور چند شرکت فولادی آلیاژی فعال باشد، ماشین‌سازی اراک جزو شرکت‌های اول و دوم است و تولید تمام آلیاژها در ایران مقدور است. گروه پنجم گروه تولیدی ماشین مونتاژ بوده و در حوزه تولید جرثقال‌های ساختمانی، بندری، پشت کامیونی و انواع مکنده‌‌‌‌های غلات، انواع گیربکس‌ها، خط نورد گرم، انواع ولو‌های سرچاهی مانند ایکس مستری با فشارهای بالا فعالیت دارد. در مجموع برخی از ولو‌هایی که در گذشته از طریق واردات تامین می‌شد در حال حاضر توسط شرکت ماشین‌سازی اراک و به کمک بخش خصوصی به طور کامل بومی‌سازی شده است. محصول جدید این شرکت بال ولو و چکش‌های هیدرولیک و بزرگ‌ترین شیر دروازه‌ای با سایز ۴۲ اینچ است که این تجهیز در ماشین‌سازی اراک برای اولین بار در ایران ساخته شده است. واحد گلوله‌زنی یکی از واحدهای فعال و پویا است که از طریق خط نورد، گلوله تولید می‌کند و به مصرف کارخانه‌های سیمان، مس و سرامیک درمی‌آید.
ظرفیت تولید شرکت چقدر است؟
ظرفیت تولید شرکت ماشین‌سازی اراک در دوره‌ای که با حداکثر توان مشغول به فعالیت بودیم چیزی حدود ۱۱۰هزار تن ارزیابی شده بود و در شرایط فعلی با ۳۰درصد ظرفیت سابق تولید داریم و در حال افزایش این میزان ظرفیت تولید هستیم.
علت کاهش تعداد نیروی انسانی در شرکت چه بوده است؟
پیش‌تر بیش از پنج هزار نفر در شرکت ماشین‌سازی اراک مشغول به کار بودند و اکنون این تعداد نیرو به دو هزار نفر کاهش یافته است. حال فرض کنیم سرمایه کافی را در اختیار داشتیم قطعا سود و اشتغال مطلوبی در این شرکت مادر صنعتی حاصل می‌شد. دولت در مدت ۱۱ سال گذشته در مجموع توانسته حدود سه میلیون اشتغال خالص را ایجاد کند، در صورتی که با وجود نقدینگی می‌توان در شرکت ماشین‌سازی اراک حدود سه‌هزار نفر را مشغول به کار کرد. در حال حاضر مردم برای سرمایه‌گذاری طلا و ارز را انتخاب می‌کنند و کمتر به بخش تولید متمایل می‌شوند و در این صورت ما حمایت مردم را از دست داده‌ایم.
در راستای توسعه صنعت کشور چه راهکارهایی را ارائه می‌دهید؟
به طور کلی برنامه‌های شرکت ماشین‌سازی اراک در راستای توسعه است و توانستیم قراردادها را بیش از ۴۰ برابر از نظر حجمی و قیمتی افزایش دهیم و در تلاش هستیم تا پایان سال جاری به ۸۰ برابر برسانیم. در ۵۰ سال گذشته عملیات نوسازی و بازسازی در کارخانه انجام نشده است، بنابراین مبلغ ۳۰۰میلیارد تومان را برای بازسازی ماشین‌آلات کارخانه تخصیص داده‌ایم و در تلاش هستیم سالانه این میزان سرمایه‌گذاری را افزایش دهیم تا تغییر مثبتی در وضعیت فعلی شرکت ایجاد کنیم. در مجموع نگاه ما در شرکت ماشین‌سازی اراک توسعه‌ای است. تغییرات و نوسازی که در گذشته انجام می‌شد در رابطه با امور داخلی بوده و با نگاه توسعه فرا‌مرزی پیش نمی‌رفتند.
در صنعت باید بازارهای هدف بین‌المللی را ترسیم و با توجه به نیازهای آنها محصول تولید کرد و به تقاضاهای داخلی نیز می‌توان پاسخ داد. ماشین‌سازی اراک باید به یک برند تبدیل شود و با توجه به بازسازی، بهسازی و نوسازی صنایع ایران کارخانه‌سازی انجام شود و وارد بازارهای جهانی شود. بنابراین یکی از برنامه‌های توسعه‌ای ما نگاه به بیرون است و در نظر داریم ۳۰درصد از ظرفیت تولید را به صادرات اختصاص دهیم و در بازارهای منطقه مانند عراق، سوریه، قطر، عربستان، پاکستان و کشورهای اوراسیا در مجموع بیش از ۸۰۰ میلیون نفر جمعیت دارند که به نوعی مصرف‌کننده به حساب می‌آیند و می‌توانند بازار هدفی برای تولیدکنندگان ایرانی باشند، به عبارت بهتر پتانسیل و بازارهای هدف خوبی در دنیا وجود دارد اما نیاز به شناسایی و بررسی دارند. در سال جاری ایران می‌تواند میزان صادرات را به سوریه تا ۹۰درصد افزایش دهد و در این میان تمام صنایع داخلی در توسعه این بازار می‌توانند ذی‌نفع باشند. یکی از برنامه‌های توسعه‌ای ما موضوع صادرات است و در تلاش هستیم با وجود تمام مشکلات بتوانیم در این عرصه خوش بدرخشیم، چرا که ورود به کشوری همچون سوریه با حضور داعش کار بسیار سختی تلقی می‌شود، اما با برنامه و استراتژی درست می‌توان در این برنامه نیز موفق ظاهر شد.
وضعیت اقتصادی کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
وضعیت پرچالشی که در حال حاضر کشور با آن دست و پنجه نرم می‌کند نیاز به برنامه و زمینه‌های اقتصادی دارد که به اجرا درآید و فقط در حد حرف و برنامه باقی نماند. در حال حاضر جامعه ایران جوان است که باید از این پتانسیل تازه‌نفس استفاده کرد اما متاسفانه در چند سال اخیر فرصت‌ها را از دست داده‌ایم و فقط کمتر از ۱۰ سال زمان برای بهره‌گیری از دانش و انرژی این نیروهای جوان فرصت باقی است و در صورت از دست دادن آن دیگر فرصتی برای توسعه نخواهیم داشت. بنابراین هر دولتی با هر خط مشی باید به فکر توسعه اقتصادی کشور که آن نیز در گرو توسعه صنعت است باشد، به عنوان مثال اگر سهم صادرات حدود ۳۰درصد در تمام حوزه‌های صنعتی افزایش یابد قطعا شرایط اقتصادی شاهد تحول بزرگی خواهد بود.
اگر راندمان کاری را بدون هیچ کار دیگری فقط ۱۰درصد افزایش دهیم و به نیروهای انسانی آموزش داده شود که چگونه بهره‌وری یک نیروی کار افزایش می‌یابد، GDP چیزی حدود ۵۰ میلیارد دلار تغییر خواهد کرد. حال اگر این اعداد و ارقام را در خصوص صادرات اعمال کنیم متوجه بزرگی حجم سرمایه‌ای که وارد کشور خواهد شد می‌شویم. یکی از برنامه‌های شرکت ماشین‌سازی اراک تغییر نگرش است و باید همزمان با رشد تکنولوژی و همگام با دنیا پیش برویم و آموزش را همواره در دستور کار داشته باشیم و در این راستا همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان یکی از برنامه‌هایی بوده که به مرحله اجرا رسیده است و می‌تواند گره‌گشای مشکلات اقتصادی کشور باشد.
در حال حاضر استراتژی اصلی بر پایه نفت نمی‌چرخد و در آینده‌ای نزدیک ۹۰درصد انرژی‌های مصرفی ماشین‌آلات در دنیا از انرژی‌های تجدیدپذیر تامین خواهد شد و بنابراین اولویت اقتصادی کشوری همچون ایران حول محور معادن می‌چرخد و در این راستا صنایع مختلف همچون ماشین‌سازی اراک برای توسعه اقتصادی وارد حوزه معادن نیز می‌شود و اگر در این خصوص صاحب نام و تکنولوژی شویم می‌توانیم در حوزه معادن سایر کشورها همچون افغانستان وارد شویم و برای درآمدزایی و توسعه کشور تلاش کنیم. در این راستا شرکت‌های چون ماشین‌سازی اراک نیز نقش مثبت و موثری خواهند داشت. به طور کلی ورود به بازار کشورهایی همچون سوریه، عراق، ارمنستان و افغانستان را در برنامه کوتاه‌مدت خود داریم.
طی سال‌های اخیر تحریم فعالیت صنایع مختلف را تحت تاثیر قرار داده‌است، با این وجود شما با چه چالش‌هایی مواجه هستید؟
در حال حاضر مهم‌ترین چالش صنعت موضوع تحریم است که ضرر زیادی برای مجموعه‌های تولیدی به همراه داشته و مساله بعدی روابط بانکی و گشایش LC و انتقال ارز و پول است. بر خلاف روند دنیا بانک‌های داخلی اعتبارات خود را صرف امور تولیدی نمی‌کنند. نوسانات قیمت دلار و وضعیت بورس به صورت روزانه در حال تغییر است و با وجود تمام این مشکلات مراحل تامین مواد اولیه نیز طولانی بوده و معضلات جداگانه‌ای را برای صنعت به وجود آورده است. تامین نقدینگی چالش بعدی به حساب می‌آید، چراکه در صورت وجود سرمایه کافی می‌توان میزان ظرفیت تولید را به صورت صددرصدی افزایش داد. عدم وصول مطالبات از دیگر چالش‌ها به حساب می‌آید، چراکه بیش از ۶۰درصد طلب‌های شرکت از جانب بخش‌های دولتی است که چند سال است که یک ریال از این ارگان‌ها دریافت نکرده‌ایم و ارزش پول ما چندین برابر افت کرده است.
عدم امکان دانش فنی یکی دیگر از چالش‌های ما محسوب می‌شود، چراکه اکنون حمایت و ارتباط با شرکت‌های خارجی را از دست داده‌ایم و این موضوع به شدت فعالیت‌های تولیدی را تحت تاثیر قرار داده است. شیوع ویروس کرونا نیز یکی دیگر از معضلات جدید به حساب می‌آید که تمام کسب و کارها را تحت تاثیر قرار داده است.
