در گفت‌و گو با رئیس پژوهشکده توسعه و بهینه‌سازی فناوری انرژی پژوهشگاه صنعت نفت مطرح شد
بومی‌سازی تجهیزات در «کوچک‌مقیاس‌ها» نیازمند سرمایه‌گذاری
این کشورها همچنین استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و جدید را نیز در برنامه‌های خود قرار داده‌اند تا بتوانند در کنار کاهش هزینه‌ها و استفاده از انرژی ارزان‌قیمت به محیط‌زیست هم کمک کنند. ایران که خود از بزرگ‌ترین دارندگان منابع هیدروکربوری جهان است از نظر سرانه مصرف انرژی سهم بالایی دارد. درواقع بسیاری از کشورهای پرمصرف جهان مانند ایران تولیدکنندگان اصلی نفت و گاز هستند و یکی از دلایل مصرف زیاد آنها را می‌توان در پایین بودن قیمت انرژی دانست.
رئیس پژوهشکده توسعه و بهینه‌سازی فناوری انرژی پژوهشگاه صنعت نفت در گفت‌وگویی با «دنیای‌اقتصاد» ضمن انتقاد به پایین بودن قیمت انرژی در ایران گفت: قیمت حامل‌های انرژی باید معقول شود.
ارزانی سوخت بلای جان انرژی
محمدرضا حبیبی گفت: تا وقتی قیمت انرژی ارزان است مصرف‌کنندگان اعم از مردم عادی و صنایع دنبال بهینه‌سازی نیستند چون این مبالغ سهم زیادی در هزینه‌های آنها ندارد. حبیبی با اشاره به بالابودن قیمت سوخت در دنیا گفت: در دیگر کشورها علاوه بر بالابودن قیمت انرژی در صورت مصرف بالا جریمه به مصرف‌کنندگان تعلق می‌گیرد.
وی در ادامه با تاکید بر اینکه اکثر کشورهای بزرگ دنیا به بحث استفاده از انرژی‌های نو وارد شده‌اند، افزود: وزارت نفت می‌تواند به این حوزه وارد شده و سرمایه‌گذاری‌های جدیدی را در راستای تولید تجهیزات بومی آغاز کند. این سرمایه‌گذاری در درازمدت اثر عمده‌ای در کاهش مصرف انرژی فسیلی در خود وزارت نفت خواهد داشت. در بخش مسکونی، اداری و تجاری، مصرف انرژی نسبت به کشورهای اروپایی به‌شدت بالا است و هرساله در فصل زمستان حدود ۱۰درصد بر میزان مصرف اضافه می‌شود. اگر با این میزان رشد مصرف انرژی ادامه دهیم زمانی باید وارد کننده گاز در فصل زمستان شویم. در بخش صنعتی نیز مشکل اصلی قدیمی بودن تجهیزات و خطوط تولید است که طی سال‌های گذشته به دلایل مختلف نتوانستیم تجهیزات جدید و باراندمان بالا را جایگزین کنیم.
وی یکی از مهم‌ترین تجهیزات عمده انرژی‌بر را توربین‌های مورداستفاده در سایزهای مختلف در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی دانست که اکثر آنها راندمان‌های بسیار پایینی داشته و فناوری استفاده شده در این توربین‌ها متعلق به ۴۰ الی ۶۰ سال قبل است. به‌عنوان مثال در ممیزی انرژی در بخش صنعتی برخی از این توربین‌ها دارای راندمان کلی ۹درصد بودند که این محدوده در بخش انرژی فاجعه و بسیار پایین است. در بخش تجهیزات ثابت (مانند بویلرها، برج‌های خنک‌کن و ...) وضعیت مقداری بهتر است زیرا جزو تجهیزات با فناوری بسیار بالا نیستند و برخی شرکت‌های داخلی تجهیزات تقریبا خوبی در این بخش تولید و به بازار عرضه کرده‌اند.
فعالیت ابتر بومی‌سازی تجهیزات در کوچک‌مقیاس‌ها
حبیبی افزود: خوشبختانه در زمینه تجهیزات نیروگاهی شرکت‌هایی مثل مپنا گام بزرگی در تحقیق بومی‌سازی توربین‌ها باکلاس جهانی برداشته‌اند، ولی در کوچک مقیاس‌ها (مانند انواع محرک‌های زیر ۱۰ مگاوات که در اکثر صنایع نفت، گاز و پتروشیمی استفاده می‌شود) هنوز شرکت‌های مشابه مپنا به دلیل پراکندگی و وجود قدرت‌های مختلف وارد نشده‌اند. در این راستا برخی اقدامات توسط شرکت‌های کوچک انجام شده که پژوهشگاه صنعت نفت نیز با استفاده از نیروهای متخصص خود و با کمک شرکت‌های مذکور پیشنهادهایی را برای ارتقای راندمان و افزایش کلاس برخی تجهیزات دوار به شرکت‌های اصلی نفت و گاز ارائه کرده است. این پروژه‌ها در صورت کسب دانش فنی و ساخت داخل منجر به کاهش مصرف انرژی و پایداری در بخش عملیات خواهد شد.حبیبی در ادامه پیشنهاد کرد: بهتر است وزارت نفت با برنامه‌ریزی بلندمدت و هدف‌گذاری صحیح در بخش خانگی و تجاری مصرف را کاهش دهد.
این هدف‌گذاری در دو بخش بهبود ساخت (رعایت اصول بهینه‌سازی انرژی) و بومی‌سازی تولید تجهیزات گرمایشی و سرمایشی است. در بخش بهبود ساخت یکی از نمونه‌های موفق، حمایت وزارت نفت از تولید پنجره‌های دوجداره در سال‌های قبل با کمک شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت بود این سیاست در درازمدت منجر به اجباری شدن استفاده از این تجهیزات در بخش ساختمان شد که کمک زیادی در کاهش مصرف انرژی و بهبود آسایش ساکنان به وجود آورد.
لزوم ایجاد سیاست‌های صحیح در کاهش مصرف سوخت
وی با تاکید بر اینکه متاسفانه در بخش ساخت، سیاست‌های صحیحی در راستای کاهش مصرف انرژی توسط سایر وزارت خانه‌ها و شهرداری‌ها اعمال نشده است افزود: به‌عنوان‌مثال ضرورت اجرای مبحث ۱۹ فقط برای ساختمان‌های بالای ۲۰۰۰ مترمربع زیربنا اجباری است درصورتی‌که بخش زیادی از ساختمان‌های در حال ساخت زیر ۲ هزار مترمربع هستند و عملا برای ساختمان‌های نوساز نیز هنوز به فکر کاهش مصرف انرژی نیستیم. در بخش حمایت از بومی‌سازی دستگاه‌های تولید گرمایش و سرمایش در بخش مسکونی، تجاری واداری در سال‌های گذشته چند پروژه کاربردی توسط شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت تعریف شد، ولی متاسفانه تنها تعداد محدودی از آنها به مرحله اجرا رسید. یکی از پروژه‌های موفق طراحی و تولید سامانه تولید همزمان برق و حرارت بر پایه موتور گازسوز داخلی بود. این سامانه با راندمان کلی ۹۱درصد توان تولید ۱۲ کیلووات برق ۳ فاز و حدود ۲۵ کیلووات حرارت را دارد و در مرحله تولید نیمه انبوه قرار دارد. (در این نوع پروژه‌ها نیاز است حمایت‌های تشویقی توسط دولت در راستای بومی‌سازی و نفوذ در بازار انجام شود.) وی گفت: مهم‌ترین مزیت این سامانه بومی‌سازی موتور صنعتی و خدمات مناسب، خدمات پس از فروش توسط شرکت‌های معتبر است (در مقایسه با تجهیزات وارداتی که در صورت نیاز به تعمیرات، هزینه و زمان زیادی نیاز دارد).
حبیبی در ادامه گفت: یکی دیگر از پروژه‌های اجراشده در زمینه تجهیزات تولید سرمایش و گرمایش بومی‌سازی تولید بخاری‌های گازسوز با راندمان بالا بود که متاسفانه به دلیل عدم‌حمایت دولت در ابتدای تولید این محصول به‌صورت مناسب موردتوجه قرار نگرفت. (هزینه اولیه این محصول در مقایسه با محصولات مشابه با راندمان پایین جذابیتی برای مصرف‌کنندگان نداشت.) براساس اطلاعات ترازنامه انرژی، سهم بخش خانگی و تجاری در مصرف گاز طبیعی حدود ۳۰درصد است و هرگونه اصلاح در مدیریت مصرف یا افزایش راندمان تجهیزات اثر زیادی در میزان مصرف گاز در کشور خواهد داشت. در بخش مصرف برق نیز بخش خانگی و تجاری حدود ۳۵درصد کل تولید برق را در یک سال مصرف می‌کنند که بخش زیادی از آن توسط سیستم‌های سرمایشی در تابستان مصرف می‌شود. (اطلاعات از ترازنامه انرژی سال ۱۳۹۷ استخراج شده است)
وی افزود: یکی دیگر از سیاست‌های کشور برای کاهش مصرف برق در فصل تابستان استفاده از تجهیزات سرمایشی گازسوز بوده است. در این راستا وزارت نفت در سال‌های گذشته مشوق‌هایی برای استفاده‌کنندگان از این تجهیزات در نظر گرفت ولی متاسفانه با افزایش شدید قیمت ارز استفاده از این تجهیزات برای اکثر استفاده‌کنندگان توجیهی نداشت. در این شرایط و با توجه به قطع ارتباط اکثر شرکت‌های بزرگ به دلیل تحریم‌ها بهترین روش حمایت از بومی‌سازی برخی از این تجهیزات و تولید داخلی است. بر این اساس باید طراحی و تولید پمپ حرارتی گازسوز (GHP) مورد توجه مسوولان ذی‌ربط قرار گیرد.
رئیس پژوهشکده توسعه و بهینه‌سازی فناوری انرژی پژوهشگاه صنعت نفت در پایان یادآوری کرد: در سطح کلان مصرف انرژی، نیاز است سیاست‌های کلی توسط هیات عالی تصویب و اجرا شود تا با تغییرات در وزارتخانه‌ها و مدیران، پروژه‌های بزرگ دچار مشکل نشوند.
