در گفت‌وگو با مدیر عامل دیجی‌نکست مطرح شد
چرا تسهیل‌گری برای استارت‌آپ‌ها مهم است؟
زیرا اسمی که از طرف صاحبان کسبوکار انتخاب می‌شود باید به اداره ثبت شرکت‌ها تحویل داده شود تا پس از بررسی دستی و سنتی یک کارشناس و گذشت چند هفته، خبر بیاید که نام انتخابی مورد قبول نیست و همه این فرآیند دوباره تکرار شود. روندی که در بیشتر کشورهای دنیا با سیستم‌های به صورت آنلاین، به کلی حذف شده و به جای اینکه یک کارشناس انرژی صرف کند و پشت سیستم بنشیند و چنین کاری انجام دهد، هوش مصنوعی اختیار را در دست گرفته است. البته این فقط یکی از ابتدایی‌ترین مسائلی است که استارت‌آپ‌ها با آن مواجه می‌شوند. از طرفی گاهی شرکت‌های واسطه‌ای در این میان سر بر می‌آورند و وعدههای عجیبی مثل ثبت یک روزه شرکت می‌دهند که این سوال را در ذهن مشاوران حقوقی مراکز نوآوری و صاحبان کسب و کار ایجاد می‌کند که چه اتفاقی در مراحل اداری ثبت شرکت می‌افتد؟
امیر صالحی، مدیر عامل «دیجی‌نکست» بازوی نوآوری دیجی‌کالا در این خصوص به دنیای اقتصاد می‌گوید: مفهوم استارت‌آپ در دنیا با سرعت عمل گره خورده اما قوانین در ایران از این سرعت جلوگیری می‌کنند.
ثبت شرکت یکی از زیر گروه‌های شاخص سهولت آغاز به کار است که با توسعه کشورها گره می‌خورد. فرآیندهای ثبت شرکت و آغاز به کار مستقیما نشان‌دهنده فضای کسبوکار یک کشور است. براساس گزارش ۲۰۲۰ بانک جهانی فرآیندهای ثبت شرکت، ایران را در جایگاه ۷۰ بین ۱۹۰ کشور قرار داد. البته کشورهایی که بهترین عملکرد را در این رابطه داشتند در یک روز کارآفرینان را صاحب شرکت و کشورهایی که بدترین عملکرد را داشتند طی ۲۱۰ روز اجازه ثبت شرکت می‌دهند. این فرآیندها برای ایران تا ۳۱ روز برای ثبت شرکت و دارایی اعلام شده است.
مدیر عامل این مجموعه در رابطه با مساله تسهیل‌گری برای استارت‌آپ‌ها چنین توضیح می‌دهد: هر چند تسهیل‌گری یکی از اقداماتی است که یک مرکز نوآوری وظیفه دارد برای استارت‌آپ‌ها انجام دهد؛ بخشی از آن در حدود اختیارات این مراکز نیست. چرا که مفهوم استارت‌آپ در دنیا با سرعت عمل گره خورده، اما قانون ایران از این سرعت جلوگیری می‌کند. قوانین و مقررات در ایران به نحوی است که سرعت عمل این کسب و کارهای نوآور را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. هر چند ما همواره کنار این استارت‌آپ‌ها می‌ایستیم، اما حمایت‌های ما باعث نمی‌شود که سرعت ثبت شرکت بالا برود، زیرا این فرآیند در ایران به شدت کند است. کندی فرآیندهای از جنس بوروکراسی دولتی و قوانینی است که مناسب ماهیت و رشد و شرایط استارت‌آپ‌ها نیستند. قوانین موجود با ماهیت کسب و کارهای نوپا و سرعت تغییر آنها هماهنگی ندارند. این در حالی است که فضای کسب و کاری ما به طور مداوم در حال تغییر است، اما قوانین همواره از این تغییرات عقب‌ترند. ما امیدواریم تنظیم قوانین در خصوص ثبت شرکت، بیمه و مالیات اتفاق‌های خوبی بیفتد و تسهیل‌گری از سوی قانون‌گذاران برای اکوسیستم نوآوری رخ دهد.
وی همچنین اضافه می‌کند: زمانی نه چندان دور، دریافت ای-نماد یا نماد اعتماد الکترونیک برای کسب و کارها، تنها حکم اعتبار داشت، ولی حالا نه تنها اجبار است، بلکه به جز ای-نماد (e-namad)، یک کسب و کار اینترنتی نیاز به مجوزهای متعددی دارد که از سرعت عمل کسب و کارهای استارت‌آپی به شدت می‌کاهد و آنها را متحمل هزینه می‌کند. به علاوه کشمکش‌های سازمان‌ها و متولیان متعدد بر سر یک حوزه استارت‌آپی برای ارائه نماد از جمله مسائلی است که کسب و کارها را قربانی بوروکراسی ناکارآمد می‌کند؛ به طور مثال استارت‌آپ‌های حوزه سلامت و فروش دارو، در گیر و دار چنین مشکلی هستند. بین سازمان‌های دولتی متولی بر سر اینکه این کسب و کارهای اینترنتی بتوانند داروهای بدون نسخه‌ای را که در داروخانه‌ها به فروش می‌رسد به شکل آنلاین به دست مردم برسانند، بحث است و دود چنین جدل‌هایی تنها به چشم کسب و کارهای اینترنتی می‌رود. این دست مشکلات و مقاومت‌ها، در حوزه هوش مصنوعی بیشتر است و اکثر شرکت‌ها علاوه بر دولت، مایل به انتشار داده‌های خود ندارند. دولت، حاکمیت و قوه قضائیه هر کدام به نحوی چنین مشکلاتی را برای استارت‌آپ‌ها ایجاد می‌کنند و همین دست مسائل هم هست که از رشد استارت‌آپ‌ها جلوگیری می‌کند. این در حالی است اگر در مسیر رشد و فعالیت کسب و کارهای نو پا سنگ‌اندازی نمی‌شد ما با همین نرخ دلار فعلی که منجر به افت ارزش ریال هم شده، می‌توانستیم یونیکورن یا استارت‌آپ‌هایی با ارزش بیش از یک میلیارد دلار، داشته باشیم.
صنایع سنتی، راهی به جز پیوستن به موج نوآوری ندارند
این فعال عرصه نوآوری و شتاب‌دهی استارت‌آپ‌ها، همراهی صنایع سنتی با انقلاب نوآوری را ناگزیر می‌داند و می‌افزاید: در ابتدا و شروع به کار اسنپ، هایپرمارکت‌ها و هر کسب و کار نوآوری اغلب با حجمی از هجمه‌ها و اعتراضات اصناف سنتی همراه بوده‌اند؛ چرا که استارت‌آپ‌ها خیلی از فضاهای کسب و کاری را دگرگون کرده و می‌کنند. این واقعیت جامعه و اقتصاد آینده و صنایع سنتی است. این صنایع یا باید خودشان همراه این موج شوند یا اینکه از بین بروند. نیاز اقتصاد امروز، افزایش بهره‌وری است و این نیاز را تنها استارت‌آپ‌ها می‌توانند برطرف کنند، اما ذهنیت سنتی اجازه رشد را به کسب و کارهای نوآور نمی‌دهد. در واقع لازمه تغییر، گذر از این طرز فکر است. به طور مثال دیجی‌نکست درباره هوش مصنوعی و تکنولوژی آینده صحبت می‌کند. فناوری که شاید امروز چندان در بازار مطرح نباشد، اما در آینده نزدیک، فرمان تغییرات را به دست می‌گیرد. وجود یک دید رو به جلو و آینده‌نگرانه در مجموعه دیجی‌کالا، به دلیل ماهیت استارت‌آپی این مجموعه، سبب شده که جایی مثل دیجی‌نکست پا بگیرد و بستر فعالیت ما فراهم شود. داستان هوش مصنوعی نیز داستان نگاه بلندمدت است. ۱۰ سال دیگر زندگی ما بدون وجود این فناوری‌ها غیرممکن خواهد بود. فرض کنید یک شرکت ارائه‌دهنده کالای تند مصرف که از قابلیت پیش‌بینی تقاضای هوش مصنوعی استفاده می‌کند، چطور می‌تواند با شرکتی که خود را از این فناوری محروم کرده وارد رقابت شود؟ استفاده از چنین فناوری‌هایی به شدت روی سوددهی کسب و کارها اثر داشته و نبود آنها آثار سوئی برای فعالان اقتصادی به همراه دارد.
دولت باید قوانین را استارت‌آپی تنظیم کند
مدیر عامل دیجی نکست درباره اقدامات دولت در از میان برداشتن موانع اکوسیستم استارت‌آپی، چنین تشریح می‌کند: هر چند که معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نتوانسته چندان کمک مالی به اکوسیستم کند، اما در سایر موارد، نهایت حمایت و همکاری از سوی این نهاد دولتی انجام می شود ؛ البته گاهی نیز کشمکش‌هایی از جنس رقابت بر سر مالکیت استارت‌آپ‌ها بین نهاد‌های دولتی، فرآیند رو به رشد این کسب‌وکارهای نوآور را کند می‌کند. با این وجود معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری همواره تلاش کرده پا به پای فناوری روز حرکت کند و با ایجاد پارک‌های فناوری شرایط را برای فعالان اکوسیستم استارت‌آپی تسهیل کند. به طور کلی این نهاد دولتی برخلاف سایر ارگان‌ها، تلاش خوبی در این زمینه کرده است، اما هنوز کافی نیست، چرا که هنوز قوانین موجود، مناسب فضای استارت‌آپی نیست و قانونی مثل قانون تجارت ایران باید برای فضای فعلی مناسب‌سازی و به روز شود. ثبت شرکت در کشور ما یک فرآیند پر پیچ و خم است در حالی که در کشوری مثل سوئد با چند کلیک ساده و امضای کارآفرین می‌تواند صاحب شرکت شود. درحالی که در ایران گاهی فرآیندهای ثبت شرکت تا ۳ ماه درگیری در اداره ثبت شرکت‌ها می‌انجامد. ما امیدواریم این شرایط تسهیل شود و تضاد منافعی که در این بین موانعی برای فعالیت کارآفرینان ایجاد می‌کند، به مرور زمان از میان برداشته شود. اگر فرآیند ثبت شرکت به صورت آنلاین انجام شود و از امکانات در لحظه هوش مصنوعی در این زمینه استفاده شود، نیمی از مصائب استارت‌آپ‌ها حل می‌شود. این مشکلات بارها از سوی ما فعالان اکوسیستم استارت‌آپی با معاونت علمی، مطرح شده و ما انتظار داریم که دولت با انعکاس این چالش‌ها نزد قوه‌قضائیه شرایط فعالیت را برای شرکت‌های نوآور تسهیل و قوانین را متناسب این فضا، تنظیم کند.
