چالش‌های توزیع کالا در گفت‌وگو با مدیرعامل شرکت پرنیان مهیار بررسی شد
ضرورت توزیع تخصصی کالا در کشور
پرنیان مهیار ۲۱۰ میلیارد ریال سرمایه دارد که براساس تصویب اخیر مجمع سهامداران مبنی بر ضرورت تامین نقدینگی موردنیاز برای طرح‌های توسعه‌ای مقرر شده تا شرکت افزایش سرمایه دهد. این شرکت علاوه بر محصولات شرکت مهرام به منظور تامین یک سبد توزیع خوارباری محصولات سایر شرکت‌ها مانند دستکش حریر ایران، شرکت بین‌المللی پارس، شرکت بهپاک، ایران گلاب و چند شرکت دیگر را نیز در سبد توزیع خود قرار داده است.
به گفته وفا تقی‌پوریان، رئیس هیات‌مدیره و مدیرعامل این شرکت توسعه مرکز توزیع در آذربایجان، مرکز توزیع خوزستان و توسعه فضا و امکانات توزیع و خودروهای توزیع درکلیه مراکز و احداث ملک جدید مرکز توزیع در استان کرمان تا پایان سال سه طرح توسعه‌ای شرکت پخش پرنیان مهیار است؛ از سوی دیگر تکمیل ناوگان خودروهای توزیع نیز با تمام سختی‌هایی که وجود دارد از اواخر سال گذشته شروع و ۲۵ خودرو به مجموعه شرکت اضافه شده که تا یک ماه آینده ۹ دستگاه باقی می‌ماند.
ضرورت توسعه نرم‌افزاری در پخش
مدیرعامل پخش پرنیان مهیار در تشریح عملکرد شرکت در حوزه نرم‌افزارهای مربوطه می‌گوید: طی یک دهه گذشته نرم‌افزارهایی که در حوزه پخش ایجاد شده اصولا توسط کشورهای اروپایی طراحی شده‌اند و با بومی‌سازی‌های مختصری که در آنها ایجاد شده در کشور ما به کار گرفته شده‌اند، اما اخیرا نوآوری خاصی در آنها ایجاد نشده و حداقل نیازمندی‌های شرکت‌های استفاده‌کننده در آنها لحاظ شده که البته از کارآیی مورد انتظار دور هستند. با این حال برخی شرکت‌های پخش تیم برنامه‌نویس خود را استخدام و تلاش کرده‌اند ساختار مدل کسب‌وکار خود را به کار گیرند.
به گفته وی از زمانی که فروشگاه‌های زنجیره‌ای کار خود را آغاز کرده و فعالیت خود را ارتقا داده‌اند از سرمایه در گردش شرکت‌های طرف قرارداد خود بهره‌برداری کرده‌اند و این باعث شد تعهدات پرداختی این فروشگاه‌ها به تامین‌کننده‌ها به تعویق بیفتد، اما برخی از این فروشگاه‌ها ساختار مالی خود را براساس سرمایه‌گذاری‌های درون‌سازمانی اصلاح کرده‌اند که از منظر بدهی به شرکت‌های پخش دارای شرایط بهتری هستند؛ با این حال یکی از دلایلی که شرکت‌های پخش تمایل به ادامه همکاری با همین شرایط را دارند شاید به موضوعاتی مانند مزیت‌های ساختاری فروشگاه‌های مذکور برمی‌گردد؛ از جمله این مزیت‌ها می‌توان به نمایش کالاها، نمایش قیمت‌ها، معرفی محصولات جدید تولیدی و شرایط خاص فروشگاه‌ها برای این کالاها و... اشاره کرد. با این حال به لحاظ تعهدات پرداختی این فروشگاه‌ها از گذشته دارای مشکلاتی بوده و هستند و معمولا این موضوع روی حجم مبادلات شرکت‌های بزرگ با این فروشگاه‌ها اثرات منفی بر جای می‌گذارد.
رشد هزینه‌ها و نقصان سیستم حمل
افزایش قیمت ارز و نبود قطعات و در نتیجه خارج شدن خودرو از چرخه فعالیت پخش و مسائلی از این دست همگی باعث شده‌اند تا مشکلات حوزه لجستیک و حمل روزبه‌روز افزایش یابند؛ این در حالی است که در سال ۹۰ قوانینی برای توسعه و نوسازی خودروها در حوزه حمل‌ونقل تصویب شد که خودروهای پخش را نیز در بر می‌گرفت، اما چون همیشه متولی این قبیل فعالیت‌ها به طور مشخص معلوم نیست، این قوانین‌ها نیز عملیاتی نشدند. این در حالی است که اگر آن دستورالعمل اجرایی می‌شد شاید اکنون یکی از بهترین سیستم‌های حمل و نقل را در اختیار داشتیم.
بیشتر شرکت‌های خصوصی سعی می‌کنند از خودروهای خود به نحو مطلوب محافظت کنند و حتی در مورد گزینش راننده‌های خودروها سختگیری‌های جدی وجود دارد، اما با توجه به مشکلات موجود کنترل در این موارد به شدت سخت است و در نتیجه پوشش توزیع در مورد کالاهای مختلف به خوبی صورت نمی‌گیرد که یکی از این موارد را اخیرا در مورد روغن نباتی در کشور شاهد بودیم.
برای نوسازی ناوگان توزیع دو شرکت سازنده خودرو وارد فعالیت‌هایی شدند، اما افزایش نرخ ارز و تحریم‌ها باعث شد نه تنها تولید خودرو که خدمات پس از فروش آنها نیز دچار مشکل شود و در حال حاضر تامین قطعه هم به سختی و از طریق بازار آزاد صورت می‌گیرد که این موضوعات باعث شده به روزرسانی و تجهیز ناوگان پخش بسیار سخت باشد.
انجمن پخش و نهادهای اثرگذار
به گفته تقی‌پوریان خوشبختانه صنعت پخش دارای یک انجمن قوی با انسجام و همگرایی بین اعضا است که تلاش می‌کند نیازمندی‌های اعضای انجمن را شناسایی و برطرف کند، بنابراین همگرایی بین ارگان‌های دولتی با انجمن می‌تواند سطح عملکردی را در شرکت‌های پخش ارتقا دهد، اما در واقع انجمن فارغ از هر فعالیت اقتصادی و مالی که البته از اهمیت بالایی برخوردار است از قدرت چانه‌زنی نیز برخوردار است و همین موضوع نیز در رفع چالش‌های حوزه پخش تا حدی اثرگذار است.
این در شرایطی است که متولی توزیع کشور وزارت صمت است منتها نظارت‌های موازی و دستورالعمل‌های موازی باعث اختلال در نظام توزیع و نظارتی شده و اکنون چند ارگان به‌صورت موازی در حال فعالیت در این حوزه هستند. البته در سال‌های اخیر سامانه‌ای به طریق برون‌سپاری به انجمن ملی صنعت پخش ایران واگذار شده و انجمن برای آنکه بتواند اطلاعات کافی و کامل را جمع‌آوری کند نظارت کافی از طریق این سامانه را عهده‌دار شد؛ قرار است ۹ آذر امسال از سامانه جامع تجارت رونمایی شود که البته دیتاهای بسیاری توسط این سامانه جمع‌آوری شده که برخی ارگان‌های نظارتی کشور قرار است از طریق این سامانه نیازهای اطلاعاتی خود را تامین کنند. در واقع دسترسی به اطلاعات شرکت‌های پخش توسط ارگان‌های نظارتی به سهولت انجام می‌شود و در نتیجه شفافیت در حوزه توزیع افزایش خواهد یافت.
مدیرعامل پخش پرنیان مهیار می‌گوید: متاسفانه وزارتخانه‌ها در شرایط کنونی برای بارگذاری داده‌ها با یکدیگر در اختلاف هستند و این امر با توجه به ساختارهای ضعیف اینترنتی در کشور زمان زیادی را از شرکت‌های پخش تلف می‌کند؛ دولت همیشه در شرایطی که کمبود کالا در کشور رخ می‌دهد سراغ شرکت‌های پخش می‌رود، درحالی‌که شرکت پخش در زمینه تامین کالا ضمانتی ندارد و تنها پلی بین تولید و عرضه است، ولی دولت رسوب کالا را گردن شرکت‌های پخش می‌اندازد ولی خود دولت حاضر نیست موانع موجود در حوزه توزیع و پخش را برطرف کند.
پخش؛ سیبل مشکلات زنجیره کالا
به گفته تقی‌پوریان شرکت‌های پخش مطلقا در زمینه قیمت‌گذاری مداخله‌ای ندارند و قیمت‌هایی که از طرف تامین‌کننده اعلام می‌شود با توجه به مارجین مشخص شرکت‌های پخش به مصرف‌کننده منتقل می‌شود، بنابراین هر نوع شائبه‌ای در حوزه قیمت‌گذاری نیز متوجه شرکت‌های پخش نیست. به گفته او اولین متهم، ارز و نرخ ارز در بازار است که باعث شده تامین‌کنندگان داخلی و خارجی فارغ از تحریم‌ها دچار مشکلات زیادی شوند.
برخی تامین‌کنندگان مواد اولیه تولیدات نیز برای سودجویی با افزایش نرخ ارز قیمت‌های خود را افزایش می‌دهند، اما زمانی که قیمت ارز کاهش می‌یابد قیمت‌های خود را کاهش نمی‌دهند و این در حالی است که باید این نقیصه برای حمایت از مصرف‌کننده نهایی برطرف شود. با این حال نظارت جدی یا راهکاری مناسب برای رفع این مشکل وجود ندارد و به نظر می‌رسد دولت یا نهادهای نظارتی برای آنکه تولید ادامه یابد و متوقف نشود با این شرایط کنار آمده‌اند. اما سوالی که مدیرعامل پرنیان مهیار مطرح می‌کند آن است که این شرایط تا کجا می‌تواند ادامه یابد؟ به گفته او قدرت خرید مصرف‌کننده در نهایت تعیین‌کننده است و از جایی یا مصرف‌کننده کالا را از سبد مصرف خارج می‌کند یا به کالای جایگزین روی می‌آورد، بنابراین نمی‌توان فشارهای قیمتی را تا هر کجا ادامه داد و در نهایت تولید از این وضعیت متاثر می‌شود.
ضرورت توزیع تخصصی در کشور
مدیرعامل پخش پرنیان مهیار در ادامه تاکید می‌کند: امروز ناوگان توزیع کشوری با توجه به حجم حمل و نقل بالا تکاپوی نیاز کشور را فراهم کرده، اما به طور عادی مشکلاتی مانند افزایش کرایه‌های حمل که در ماه‌های اخیر دو تا دو و نیم برابر شده وجود دارد.
موضوع اختصاصی که شاید از طرف وزارت بهداشت این روزها مطرح می‌شود ضرورت تفکیک کالاهای سلامت محور است، زیرا شرکت‌های پخش این کالاها امکانات توزیع مورد نیاز خود را مانند خودروهای یخچال‌دار فراهم کرده‌اند.
بنابراین این تجهیزات از چند سال گذشته عرضه شده، ولی در دو سه سال اخیر مشکلات ارزی باعث توقف در توسعه نسبی در تامین این تجهیزات شده است؛ با این حال در کل زنجیره توزیع، امکانات لازم برای میزان بالای توزیع کالاهای سلامت‌محور در سراسر کشور مهیا نیست و تعداد خودروهایی که اکنون نیز فعالیت می‌کنند دارای هزینه‌های حمل بالاتری است و کرایه‌ها نیز توافقی شده و در نتیجه عملا هزینه مبادله کالا بین تولیدکننده و تا نقطه عرضه به مصرف‌کنندگان افزایش شدیدی یافته و این باعث فشار به مصرف‌کننده نهایی شده است.
دولت چه باید بکند؟
تقی‌پوریان معتقد است: تنها انتظار ما از دولت همراهی و پذیرفتن مسوولیت شرکت‌های پخش بدون هرگونه اتهام و با مثبت‌اندیشی است. به گفته وی شرکت‌های پخش فرآیند محور هستند و نمی‌توانند فعالیت مغایرانجام دهند و نباید ما را به عنوان یک متخلف تلقی کنند بنابراین آشنایی کافی به کل فرآیندهای صنعت پخش این نوع نگاه را برطرف خواهد کرد.
علاوه بر این از شرکت‌های پخش انتظار می‌رود خواسته‌های خود را به صورت متمرکز مشخص کنند و طبق قانون وزارت صمت همچنان متولی فعالیت این شرکت‌ها باشد و قوانین جدی و دستورالعمل‌های موازی که موجب کندی توزیع کالا در کشور شده برطرف شوند و ادامه این نوع دستورالعمل‌ها باعث می‌شود شرکت‌های پخش با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو شوند.
هرچند باید گفت به لحاظ زیرساختی بسیاری از شرکت‌های پخش نقایصی دارند، اما رفع این مشکلات خواهد توانست بسیاری از نیازمندی‌ها را در این حوزه‌ها برطرف و چالش‌های موجود را مرتفع کند و نیازی نیز به حمایت خاصی توسط دولت‌ها جدا از این موارد وجود ندارد.
