نگاهی به وضعیت استخراج مس در ایران و جهان در سال ۲۰۱۹

علی یزدانی مدیر عامل شرکت مدیریت اکتشاف منابع معدنی پایا شرکت مدیریت اکتشاف منابع معدنی پایا، در راستای ماموریت و استراتژی خود و همزمان با تشدید تقاضا برای ذخایر و مواد معدنی استراتژیک در بازارهای داخلی و خارجی در نظر دارد به‌صورت مستمر، تحلیلی از آخرین آمار معادن بزرگ و تولیدات مرتبط در ایران و جهان برای بهره‌برداری تولیدکنندگان و فعالان در بخش معدن و صنایع معدنی ارائه کند. در این گزارش به تولیدات مس در جهان و مقایسه آن با ایران پرداخته می‌شود که انتظار می‌رود بیش‌ازپیش موردتوجه برنامه‌ریزان در این عرصه قرار گیرد.

ایران روی کمربند متالوژنی مس و طلای نئوتتیس و در مرکز آن واقع است. این کمربند که از رشته‌کوه‌های آلپ شروع می‌شود پس از گذر از سرتاسر غرب به شرق ترکیه از شمال غرب وارد ایران می‌شود و در طول کمان ماگمایی ارومیه دختر امتداد یافته و از جنوب شرق کشور وارد پاکستان می‌شود و در نهایت تا هند، تبت، چین و جنوب شرق آسیا امتداد می‌یابد. به عقیده صاحب‌نظران متخصص در اکتشاف مس و طلا موقعیت ایران ازنظر ذخایر شناخته‌شده و اکتشاف نشده این دو ماده با ارزش بسیار حائز اهمیت است و پتانسیل‌های اکتشاف نشده بسیاری در نقاط مختلف ایران‌زمین به‌صورت بکر و دست‌نخورده باقی‌مانده است. در ایران عمده معادن بزرگ مس در اختیار شرکت ملی صنایع مس است و شامل معادن مس پورفیری سونگون اهر در استان آذربایجان شرقی، سرچشمه رفسنجان، میدوک، ایجو، چاه فیروزه و سایر معادن کوچک‌تر است. بر اساس اطلاعات مرکز جهانی آمار، فلزات ایران در سال ۲۰۱۹ به میزان ۳۰۷ هزار تن مس کاتد تولید کرده است که در مقایسه با تولید جهانی ۷/ ۲۰ میلیون تنی حدود ۵/ ۱ درصد تولید جهانی را شامل می‌شود. به گزارش مدیریت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران در سال ۱۳۹۸ شرکت ملی صنایع مس ایران از سه مجتمع سرچشمه، میدوک و سونگون در مجموع بالغ ‌بر ۱۶۸ میلیون تن استخراج ماده معدنی و باطله داشته که بیش از ۵۳ میلیون تن از این میزان، ماده معدنی مس سولفیدی بوده است. محصول به‌دست‌آمده از استخراج ماده معدنی شامل یک‌میلیون و ۱۷۰ هزار تن کنسانتره مس، ۲۵۰ هزار تن کاتد مس و ۳۰۴۰۰۰ تن آند مس و سایر محصولات شامل ۶ هزار تن کنسانتره مولیبدن، ۲ هزار تن مولیبدن و ۱۲۰۰ تن اکسید مولیبدن بوده است. در جهان اما در سال ۲۰۱۹، شرکت بی اچ پی با معدن اسکوندیدا بزرگ‌ترین استخراج‌کننده مس بود. طبق گزارش سایت mines and metals، سال گذشته تقریبا ۲۰ میلیون تن مس در سراسر جهان تولیدشده که این مقدار ۲درصد کمتر از سال ۲۰۱۸ است. در این سال حدود یک‌سوم تولیدات مس جهان از کشور شیلی برترین کشور در استخراج مس در جهان و شرکت بزرگ کودلکو که بزرگ‌ترین تولیدکننده مس در جهان است به‌دست‌آمده است. از میان ۱۰ معدن بزرگ مس جهان، ۵ معدن در شیلی، ۳ معدن در پرو، یک معدن در ایالات‌متحده آمریکا و دیگری در مکزیک واقع‌شده است. این ۱۰ معدن بیش از یک‌چهارم کل مس دنیا را تولید کرده‌اند. معدن اسکوندیدا متعلق به شرکت بی‌اچ‌پی، همچنان به‌عنوان بزرگ‌ترین معدن مس در جهان شناخته می‌شود. این مجتمع معدنی در سال ۲۰۱۹ به میزان یک‌میلیون و ۱۵۸ هزار تن مس تولید کرده که ۴ درصد کمتر از سال گذشته است.

معادن انگلو امریکن و کویااواسی در شیلی، به‌طور مشترک 565 هزار تن مس استخراج کرده‌اند که همین امر باعث شده در مقام دوم قرار بگیرند. سومین معدن بزرگ مس هم در شیلی واقع‌شده است. معدن El Teniete، متعلق به شرکت کودلکو، 460 هزار تن مس تولید کرده است.  معدن چوکویی کاماتا یکی دیگر از معادن کودلکو در شیلی است که میزان تولید مس را به میزان 20 درصد افزایش داد و در جایگاه هشتم به لیست 10 معدن برتر بازگشت. گرسبرگ که سومین معدن بزرگ مس در سال 2018 بود، در سال 2019 از لیست 10 معدن برتر خارج شد. در این معدن مجموع تولید مس به دلیل کاهش میزان استخراج روباز و انتقال به عملیات معدنکاری زیرزمینی کاهش داشته است.

 10 معدن بزرگ مس در دنیا

در حال حاضر بزرگ‌ترین معدن مس جهان اسکوندیدا در شیلی با ظرفیت تولید یک‌میلیون و 158 هزار تن است. اسکوندیدا در صحرای آتاکاما در شمال شیلی واقع‌شده و بزرگ‌ترین معدن مس جهان است. این معدن یکی از عمیق‌ترین معادن روباز جهان است که از سال 1990 افتتاح‌شده است. اکثریت سهام اسکوندیدا متعلق به شرکت (5/ 57درصد)، Rio Tinto (30درصد) و اسکوندیدای ژاپن با (5/ 12درصد) است. این معدن حدود 6درصد از تولید مس جهان را به خود اختصاص داده است. در رده دوم این لیست معدن کویااواسی در شیلی با ظرفیت تولید 565 هزار تن قرار دارد. معدن Collahuasi، دومین معدن بزرگ فعال مس در جهان است که در شیلی واقع است و به‌طور مشترک متعلق به Anglo American (44%)، Glencore (44درصد) و Mitsui (12درصد) است. این معدن در ارتفاع 3 هزار تا 5 هزار متری از سطح دریا قرار دارد و بیشتر کنسانتره تولیدشده در معدن کویااواسی برای فرآوری به کارخانه‌های ذوب در چین صادر می‌شود. سوم معدن El Teniente در شیلی قرار دارد و ظرفیت تولید آن 460 هزار تن است در حال حاضر بزرگ‌ترین معدن مس زیرزمینی جهان است و یکی از بزرگ‌ترین معادن ازلحاظ تناژ مس است. این معدن در حدود 2300 متری از سطح دریا در کوه‌های شیلی مرکزی واقع‌شده است. شرکت کودلکو که صاحب این معدن است طی یک هدف‌گذاری تصمیم دارد که تولید این معدن را تا سال 2025 به 500 هزار تن در سال برساند.

در لیست برترین‌های 2019 معدن مورنسی ایالات‌متحده آمریکا با ظرفیت 460 هزار تن قرار دارد. مورنسی که در 16 کیلومتری سیلور سیتی آریزونا آمریکا واقع‌شده است، بزرگ‌ترین معدن مس در آمریکای شمالی است. در سال گذشته تولید این معدن روباز به 431 هزار تن سقوط کرده و 7 درصد نسبت به سال 2017 افت داشته است.

معدن Cerro-Verde در کشور پرو با ظرفیت تولید 455 هزار تن در رده پنجم این رده‌بندی قرار دارد. این معدن یک مجتمع استخراج مس و مولیبدن روباز است که در جنوب غربی پرو واقع‌ شده است. علاوه بر شرکت Freeport سایر سهامداران این معدن عبارتند از SMM Cerro Verde هلند (21 درصد)،Compañia de Minas Buenaventura (58/ 19 درصد) و مجموعه سهامداران عمومی (86/ 5 درصد).

و اما ششمین معدن در لیست معدن Antamina در کشور پرو است. این معدن ظرفیت تولید 449 هزار تن را دارد و یک معدن روباز است که در شمال پرو واقع‌شده است. این معدن به‌طور مشترک متعلق به BHP، Glencore، TeckResources و میتسوبیشی است. این معدن علاوه بر ذخیره مس حاوی فلزاتی ازجمله بیسموت، مولیبدن و سرب هم است. بر اساس برنامه‌های قبلی قرار بوده است تولید این معدن در سال 2019 متوقف شود.

رتبه هفتم متعلق به معدن Buenavista در کشور مکزیک با ظرفیت تولید 438 هزار تن است. Buenavista یکی از بزرگ‌ترین معادن مس جهان است که با عنوان Cananea شناخته‌شده است. این معدن در حدود 35 کیلومتری جنوب مرز مکزیک و آمریکا در ایالت سونورا واقع ‌شده است، متعلق به Grupo-Mexico است و یکی از قدیمی‌ترین معادن روباز آمریکای شمالی است. همچنین هشتمین معدن در لیست رده‌بندی متعلق به معدن چوکی کاماتا در کشور شیلی با ظرفیت تولید 385 هزار تن است معدن Chuquicamata، یکی از بزرگ‌ترین معادن مس روباز و دومین معدن عمیق روباز در جهان است که در 1650 کیلومتری شمال سانتیاگو واقع‌شده است. این معدن که به Chuqui معروف است از سال 1910 شروع به کارکرده است. معدن قدیمی قرن متعلق به Codelco بوده و بخشی از Codelco Norte را شامل می‌شود که خود شامل معدن Radomino Tomic(Rt) است.

معدن Las Bambas در کشور پرو با ظرفیت تولید 383 هزار تن در رده نهم قرار دارد. معدن Las Bambas یک سرمایه‌گذاری مشترک بین MMG Ltd چین و CITIC Metalco Ltd است. MMG تخمین می‌زند که بیش از 2 میلیون تن کنسانتره در سال‌های آینده از این معدن تولید خواهد شد.

اما رتبه 10 این لیست متعلق به معدن Los pelambres در شیلی با ظرفیت تولید 363 هزار تن است. معدن Los pelambres متعلق به Antofagasta یک معدن مس در منطقه Coquimbo شیلی است. این معدن در 240 کیلومتری شمال شرقی سانتیاگو واقع است و کنسانتره مس (حاوی طلا و نقره) و کنسانتره مولیبدن از طریق فلوتاسیون تولید می‌کند.

 10 شرکت تولیدکننده بزرگ مس جهان در سال 2019

کودلکو با یک میلیون و 706 هزار تن مس استخراج‌شده در سال 2019، بزرگ‌ترین تولیدکننده مس در سراسر جهان است.

Glencore با  یک میلیون و 371 هزار تن مس تولیدشده در جایگاه دوم در سال 2019 قرار دارد. کاهش 71/ 5 درصد تولید در Glencore به دلیل تعلیق موقت Mutanda  و تعطیلی Mopani  به دلیل نوسازی گسترده کارخانه ذوب بوده است.

بی اچ پی با یک میلیون و 258 هزار تن تولید مس در جایگاه سوم قرار دارد. Freeport-Mcmoran در جایگاه چهارم است و به دلیل تکمیل معدن روباز Grasberg و انتقال عملیات استخراج آن به عملیات زیرزمینی از جایگاه سوم جهان در سال قبل به مقام چهارم تنزل پیدا کرد. Southern Copper با افزایش 44/ 12 درصدی تولید مس در معادن Toquepala (افزایش تولید 5/ 51 درصد) و Buenavista (افزایش تولید8/ 5 درصد) نسبت به سال 2018 در رده پنجم قرار دارد. KGHM، 73/ 10درصد  افزایش تولید داشته و در جایگاه ششم قرار دارد. First Quantom در جایگاه هفتم قرار دارد. شرکت Rio Tinto در جایگاه هشتم قرارگرفته است که تولید این شرکت با توجه پایین آمدن عیار ماده معدنی استخراجی نسبت به سال قبل، 1/ 5درصد کاهش‌یافته است. Antofagasta نهم است و از رکورد تولید مس در Centinela خبر داده است. Norilsk Nickel در جایگاه دهم قرار دارد. این شرکت با افزایش تولید 27/ 5 درصد نسبت به سال قبل به رکورد 499 هزار تن رسیده است.