مدیرعامل «نان‌آوران» از ویژ‌گی‌های نان صنعتی می‌گوید
مدرنیزاسیون «نان»
به‌رغم اتخاذ سیاست‌های حمایتی مختلف و تخصیص اعتبارات کلان، تولید نان به روش مکانیزه (تولید نان صنعتی) از توسعه مطلوبی برخوردار نبوده است.در این بین حضور بخش خصوصی در توسعه نان‌های صنعتی نقش پررنگی دارد؛ هرچند هنوز این بخش نتوانسته به جایگاه مطلوب خود دست یابد، اما تلاش کرده تا بتواند در سفره اقشار مختلف جامعه سهم داشته باشد. در حال حاضر حدود ۱۰ درصد از سرانه مصرف نان در کشور متعلق به محصولات حجیم و نیمه حجیم است که ۴ یا ۵ شرکت در سطح کشوری این محصولات را تولید و توزیع می‌کنند. مجموعه نان‌آوران از جمله شرکت‌های فعال در این گروه است. این شرکت سعی کرده تا حتی ماشین‌های تولید نان را خودش طراحی کند.
آغاز کار با پنج کارگر
نان صنعتی نان‌آوران نیمه شعبان سال ۱۳۷۹ با شراکت ۵ شخص حقیقی و در قالبی تقریبا خانوادگی آغاز به کار کرد؛ این فعالیت تداوم مسیری شد که در دوره جنگ تحمیلی آغاز شده بود. در آن زمان تولید نان‌های سنتی خشک در دستور کار قرار گرفت و خطوط تولید این نوع نان در کشور ایجاد شد، اما با پایان یافتن جنگ، موسسان نان‌آوران تصمیم گرفتند این نوع تولید را در کشور ادامه دهند. این شرکت با حدود ۵۰۰ میلیون تومان سرمایه اولیه و ۵ کارگر کار خود را آغاز کرد و روزانه ۱۵۰ تا ۱۷۰ نان باگت تولید کرده و به فروش می‌رساند، اما اکنون حدود هزار و ۲۰۰ پرسنل به طور مستقیم در کارخانه‌های نان‌آوران فعالیت می‌کنند. نان‌آوران تنها شرکت تولیدکننده نان است که یک شرکت پخش به نام نان آوران ایرانیان را در اختیار دارد و به صورت مویرگی محصولات خود را پخش می‌کند. یک شرکت ماشین‌سازی نیز در اختیار نان‌آوران است و باید گفت که این شرکت تولید ماشین‌آلات خاص تولید نان را بر عهده دارد. نان‌آوران همچنین یک شرکت دانش بنیان به نام پارسیان آنزیم را در اختیار دارد که خمیر ترش و سبوس‌های تخمیری نان را تولید می‌کند. شرکت‌های نان سازه، هدیه لادن، پادنا آسیا، نان مدیترانه و شرکت پخش نان‌آوران ایرانیان نیز از شرکت‌های این مجموعه هستند؛ به علاوه فروشگاه‌های زنجیره‌ای کلانا که میان وعده‌های سلامت و ارزان قیمت را توزیع می‌کنند در کلیه فروشگاه‌های خود محصولات شرکت‌های نان‌آوران را به عنوان همکار تجاری عرضه می‌کند. در حال حاضر سبد محصولات این شرکت به عنوان یک شرکت تولید و توزیع‌کننده نان به روش صنعتی در ایران به همراه کلانا شامل حدود ۱۵۰ محصول است که در ۲۰ استان شعبه و نمایندگی دارد و محصولات خود را توزیع می‌کند.
به گفته علیرضا مروت‌پور، مدیرعامل این گروه صنعتی، سبد نان‌آوران یکی از قوی‌ترین سهم‌ها را در تولید نان صنعتی کشور در اختیار دارد. همچنین این شرکت در نان‌های سنتی محصول «لواش روستا» را تولید می‌کند که سهم بزرگی از این بازار را هم در اختیار دارد. وی انتظار دارد در سال ۹۹ ماهانه ۸۰۰ تن محصول تولید کند که این رقم سال قبل ۶۰۰ تا ۶۳۰ تن به صورت ماهانه بوده است. نان‌آوران شاید اولین واحد تولیدی است که در فروشگاه‌های زنجیره‌ای حضور پیدا کرد و حدود ۱۲ سال و حتی بیشتر است که در فروشگاه‌های زنجیره‌ای محصول خود را عرضه می‌کند که هم از منظر قیمت، هم عرضه یک‌جای محصول و هم راحتی خرید، عرضه محصول در این فروشگاه‌ها مقرون به صرفه است.
دولت برنامه‌ریزی کند
مدیرعامل این شرکت می‌گوید: دولت اگر امروز برای مشکلات حوزه تولید برنامه ریزی کند خیلی بهتر از فرداست، زیرا تولیدکنندگان کلان را دولت می‌تواند به خوبی رصد کند. مروت‌پور معتقد است دولت به خوبی میزان نیاز این بنگاه‌ها به مواد اولیه و میزان خرید و میزان تولید این تولیدکنندگان را می‌داند و قادر است با برنامه‌ریزی دقیق مواد اولیه سرگردان به خصوص آرد مورد نیاز را شناسایی، جمع‌آوری و توزیع مجدد کند، زیرا نشت آرد به واحدهایی برمی‌گردد که مجبور به تولید هستند، اما به قیمت آزاد و این به معنای انحراف منابع است. به همین دلیل دولت باید در این حوزه برنامه‌ریزی کند.
وی با اشاره به اینکه تولیدکننده‌های نان به روش صنعتی به هیچ وجه به دنبال آن نیستند که نان سنتی و تولید آن در کشور متوقف شود، می‌گوید: نباید فراموش کنیم که همان‌طور که دنیا به سمت پیشرفت حرکت می‌کند و با انتقال تکنولوژی‌ها محصولات غذایی هم تغییر می‌کند، این تغییر در سایر حوزه‌های محصولات غذایی نیز به خوبی دیده شده و در جهان نیز در حوزه تولید نان این تغییر اتفاق افتاده است.
اگر اکنون تولید نان به روش صنعتی در حال پیدا کردن جایگاه خود است به دلیل ارزش غذایی این نوع نان است که در مورد نان سنتی این ارزش غذایی دیده نمی‌شود. نان صنعتی دورریز کمتری دارد و هزینه تولید کمتری نیز در صورت تولید انبوه در اختیار دارد و می‌بینیم که از چند وجه دارای مزیت‌های مهمی است، اما این به معنای آن نیست که باید به دنبال جایگزینی نان صنعتی و سنتی بود، بلکه تغییر نسل و تغییر ذائقه مردم و موارد دیگر باعث شده تا به تدریج اقبال به نان‌های صنعتی در کشور افزایش یابد با این حال به دلیل آنکه نوع غذا در کشور ما نسبت به کشورهای دیگر متفاوت است و مردم این کشورها نیز ذائقه‌ای متفاوت از ما دارند و از سوی دیگر غذای بومی در مناطق مختلف کشور ما با هم متفاوت است، بنابراین نان‌های سنتی همچنان جایگاه خاصی در مقایسه با این کشورها دارند.
مهندسی معکوس در حوزه ماشین‌آلات
این شرکت دارای یک شرکت ماشین‌سازی و تولید دستگاه‌های تولیدی در حوزه نان صنعتی است که البته یکی از منحصر به فردترین ماشین‌آلات مورد نیاز در این صنعت را تولید می‌کند. به گفته مدیرعامل گروه صنعتی نان‌آوران، این شرکت به شیوه‌ای متفاوت و مطلوب‌تر، با استفاده از روش مهندسی معکوس، ماشین‌آلات خارجی را بازتولید کرده که اکنون حتی کمپانی آلمانی قرار است دانش تولید این ماشین‌آلات را از آنها خریداری کند. برخی ماشین‌آلات در این شرکت اکنون به صورت انحصاری در ایران تولید می‌شوند. این شرکت همچنین در برخی ماشین‌آلات تولیدی صادرکننده است، اما باز هم بخشی از نگرانی‌ها به مشکلات داخلی برمی‌گردد. به گفته مروت پور، از بس روز به روز قیمت مواد اولیه در ایران رو به افزایش است که این موضوع در حال از بین بردن مزیت‌های ما در تولید ماشین‌آلات است با این حال هنوز نسبت به ماشین‌آلات وارداتی استفاده از ماشین‌آلات داخلی مقرون به صرفه است. به گفته وی دستگاه‌های ما به سوئد و ایتالیا هم صادر شده است که همه این موارد مزیت‌های رقابتی ما را در این حوزه نشان می‌دهد.
مشکلات صنعت نان در ایران
برای عبور از مشکلات تولید در این حوزه باید به مشکلات موجود در کل صنعت غذا دقت کنیم. تحریم و مشکلات سیاسی که ناجوانمردانه در مسیر اقتصادی قرار گرفت چالش‌های زیادی ایجاد کرد، اما آن‌قدر که تولیدکننده از تحریم‌های داخلی ضربه خورده - اعم از کارشناسی‌های غلط، حضور افراد غیرمتخصص، سیاست‌گذاری‌های نادرست در حوزه‌های مختلف و مواردی دیگر - از تحریم‌های خارجی آسیب ندیده است.
این در حالی است که سیاست‌ها و سختگیری‌ها ابدا متوازن نیست؛ به عنوان مثال نوع برخورد دولت در صنعت خودرو یا فولاد یا صنایع دیگر که روزبه‌روز قیمت آنها در بازار با افزایش‌های نجومی روبه‌رو است با افزایش‌های بسیار محدود و ناچیز در صنعت غذا قابل مقایسه نیست. معلوم نیست، چرا دولت از صنایعی که بعضا از نظر کیفیت ابدا قابل مقایسه با نمونه‌های خارجی نیستند حمایت‌های آنچنانی می‌کند، اما در حوزه برخی صنایع مانند صنعت غذا که موفقیت‌های چشمگیری در آن به وجود آمده انواع و اقسام محدودیت‌ها را به وجود می‌آورد.
به گفته مدیرعامل نان‌آوران به عنوان نمونه مالیات ارزش افزوده‌ای که دولت روی صنعت غذا و مایحتاج مردم وضع و دریافت می‌کند تهدیدی مهم در برابر سلامت جامعه است و دولت فقط به دنبال دریافت مالیات از صاحبان آدرس (تولیدکننده‌ها) است و بسیاری از فعالان زیرزمینی و دلالان و ... که تولیدکننده نیستند به راحتی و بدون آنکه مالیاتی به دولت بپردازند در حال لطمه زدن به اقتصاد کشور هستند و عایدی هم به همراه ندارند و دولت نیز سیاستی برای مهار آنها در نظر نمی‌گیرد. بنابراین سیاست‌های دولت و عدم برنامه‌ریزی تولید توسط بخش خصوصی و حاکمیت دولت در حوزه اقتصاد باعث شده تا تولیدکننده با رنج و سختی تولید کند و این در حالی است که در دوره‌های بحرانی، این تولیدکننده‌ها هستند که مشکلات اقتصادی را به دوش می‌گیرند؛ به عنوان مثال در بحران کرونا، این تولیدکننده‌های صنایع مختلف بودند که اجازه ندادند کشور با کمبود مایحتاج عمومی روبه‌رو شود. به عنوان مثالی دیگر اخذ تسهیلات بانکی در ایران برای تامین سرمایه در گردش به حدی سخت و همراه با نگرانی است که باید گفت اولین گرفتاری تولیدکننده امین مالی از بانک‌ها است و اگر واحدها توان آن را داشته باشند که سرمایه در گردش خود را با توان تولید خود متناسب کنند و از منابع مالی بانکی استفاده نکنند، بیشتر سود خواهند کرد.
تولید گام به گام
مدیرعامل نان‌آوران در پایان با اشاره به اینکه این شرکت در بحث تولید تا سال ۱۴۰۴ برنامه‌ریزی کرده گفت: تقریبا همه برنامه‌ریزی‌ها تاکنون محقق شده‌اند و براساس برنامه تولیدی که بسته شده هر ساله تجهیزات و توسعه نیز در نظر گرفته شده و انجام می‌شود و در نتیجه از بودجه‌ای که برای خرید مواد اولیه گرفته تا انبارها و ناوگان توزیع و ... همگی متناسب با این برنامه‌های سالانه با توسعه روبه‌رو می‌شوند. در سال‌جاری نیز قرار است ۳۰ درصد در رابطه با تولید و توزیع محصولات تولیدی توسعه داشته باشیم که همه مولفه‌های دیگر متناسب با آن تغییر خواهند کرد.
