چگونه می‌توان در شرایط تحریم و چالش‌های داخلی و بین المللی رقابتی عمل کرد؟
نسخه «تبرک» برای عبور از روزهای سخت تولید
خوداتکایی رمز موفقیت در حوزه رقابت
در زمینه تامین مواد اولیه یکی از ویژگی‌های مجموعه تبرک همپوشانی نزدیک واحدهای این شرکت است؛ به این صورت که در واحد کشاورزی بخش قابل ذکری از مواد اولیه خطوط تولید را راسا ایجاد و برای فرهنگ‌سازی ارتقای میزان برداشت در هکتار محصول کشاورزان طرف قرارداد ایفای نقش می‌کند. واحد تصفیه روغن شرکت، مصرف‌کننده روغن‌خام حاصل از کارخانه‌های روغن‌کشی شرکت است و روغن تصفیه شده اضافه از عرضه به بازار مقداری از نیاز خطوط تولید سس مایونز شرکت را تامین می‌کند. بوستانی با بیان اینکه خود اتکایی در بخش قابل توجهی از زنجیره تولید شکل گرفته و قیمت مصرف‌کننده را برای محصولات تبرک به محدوده غیرقابل رقابتی کاهش می‌دهد، می‌گوید: از این طریق به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم کیفیت محصولات که ناشی از دقت نیروهای مدیریتی و اجرایی و نظارتی و استفاده از مواد اولیه مرغوب است، افزایش می‌یابد. قیمت مصرف‌کننده محصولات از بسیاری محصولات همتراز پایین‌تر بوده و بازارپسندی و مطلوبیت آن رو به افزایش و به بیانی غیرقابل رقابت است. البته نمی‌توانیم بگوییم در زمینه تامین مواد اولیه تولید ابدا با محدودیت مواجه نیستیم، اما باید اذعان کنیم ما مرد روزهای سخت هستیم.
به دلیل سیر صعودی مواداولیه و بسته‌بندی در شرایطی که قدرت خرید داخلی سیر واقعا نزولی دارد و صادرات هم مشکلاتی را در پیش دارد، چالش‌های تولیدکنندگان روز به‌روز شدید و ملموس‌تر می‌شودو نیازمند حمایت‌های بیشتر دولتی است که ما منتظر آن هستیم. صادرات شرکت تبرک نیز به عقیده مدیرعامل این شرکت از محدودیت‌های عملیات بانکی ناشی از تحریم‌های همه جانبه و عوارض ناشی از کرونا تاثیر پذیرفته است. این درحالی است که کشورهای رقیب که در بازار هدف ما حضور دارند با مشکلاتی از این دست روبه‌رو نیستند. از طرفی قیمت محصولات تبرک به دلیل همپوشانی واحدهای مختلف تولیدی شرکت در مقایسه با محصولات همتراز پایین‌تر بوده و رقابت‌پذیری را برای ما آسان‌تر کرده است.در ضمن کیفیت بالای محصول امری هزینه افزاست و وقتی صحبت از قیمت رقابتی می‌کنیم باید به رقابت کیفیتی نیز توجه کنیم. این در حالی است که استفاده از بالاترین سطح تکنولوژی مدرن و روز اروپا در خطوط تولید شرکت امکانی فراهم کرده است که بتوانیم محصولاتمان را با کیفیتی بالا و قیمتی نازل به مصرف‌کنندگان عرضه کنیم.
مزیت‌های طبیعی برای بهبود تولید
رشد تولید در سال گذشته و پیش‌بینی‌های مثبتی که از سال جاری وجود دارد نیز بر بهبود کیفی و کمی تولیدات «تبرک» افزوده است. آن‌طور که آمارهای این شرکت نشان می‌دهند میزان تولید در سال ۹۸ نسبت به سال قبل ازآن به‌علت بارندگی بیشتر بسیار خوب بود. همین‌طور در سال ۹۹ برنامه‌های توسعه‌ای وسیعی توسط این شرکت در دست اجراست که با برنامه‌ریزی‌های انجام شده به بهره‌برداری خواهند رسید. این روند توسعه‌ای که از ابتدای تاسیس تاکنون ادامه داشته مزیت‌های رقابتی را در شرکت افزایش داده است. به عنوان مثال شرکت تبرک تولید رب گوجه فرنگی را از سال ۱۳۷۷ با جذب روزانه ۲۰۰ تن گوجه فرنگی آغاز کرد، اما امروز با ۱۱ واحد تولیدی با جذب روزانه 3هزار تن گوجه فرنگی در شبانه روز رتبه اول کشور را داراست که برای تامین این میزان گوجه با ۱۰۲۲۴ نفر کشاورز قرارداد کشت دارد. اکنون این شرکت پنجاه نوع محصول تولید می‌کند که همگی دارای پروانه و مهر کاربرد علامت استاندارد هستند. همچنین محصولات تبرک به چند کشور همسایه از جمله عراق، افغانستان، پاکستان، ترکمنستان و تاجیکستان صادر می‌شود.
تامین مالی از طریق بورس
یکی از موضوعات مهم در شرکت تبرک حضور این شرکت در بازار سرمایه و استفاده از ظرفیت‌های تامین مالی از طریق این بازار است. تبرک توانسته سهام بخشی از شرکت‌های تابعه خود را در فرابورس عرضه کند که با حسن استقبال سرمایه‌گذاران از عملکرد مجموعه تبرک خریداری سهام در زمان کوتاه و با قیمت‌های افزایشی به شدت جریان دارد. گرچه به گفته مدیران تبرک، این شرکت از این افزایش قیمت سهام نفع مستقیمی نمی‌برد، اما از اینکه سرمایه‌های سرگردان، تورم‌زا و نقدینگی‌های بی‌برنامه موجود نزد مردم در جهت تولید، اشتغال و کارآفرینی مصرف شود، استقبال می‌کند.
چالش‌های تولید در صنایع تبدیلی در ایران
آن‌طور که مدیرعامل این شرکت می‌گوید مشکلات تولید در صنایع تبدیلی جدا از سایر صنایع نیست. وضعیت بازار، محدودیت‌های موجود در زمینه صادرات، نبود دیدگاه عملی و واقعی حمایت از تولید و کارآفرینی، تنگناهای بانکی و امثال اینها مسائل جدید و ناگفته‌ای نیستند. مدیرعامل تبرک در این رابطه در پاسخ به این سوال که اصولا شرکت‌داری در ایران با کشورهای دیگر چه تفاوت‌هایی دارد، می‌گوید: اگر مقصود از شرکت‌داری، داشتن شرکت‌های تولیدی است باید اعتراف کنم که در اینجا اشتغال به تولید یعنی داشتن عشق به وطن و هم‌میهن، سینه چاکی برای مواجهه با انبوه مشکلات، اما شاید در بعضی از نقاط دنیا شرکت‌داری یعنی تمایل به تکاثر ثروت و دارایی و این مهم‌ترین تفاوت بین این دو نگاه است که در شرایط متفاوت خود را بیش از همه نشان می‌دهد.
در ایران تولیدکننده با همه چالش‌هایی که در حوزه‌های داخلی و بین‌المللی با آنها روبه‌رو است اعم از مشکلات تحریم، سیاست‌های آنی، مداخله‌های دولتی در مسائل مختلف مانند قیمت‌گذاری، مالیات‌های ناعادلانه و ... اما به دلیل عشقی که به کشور خود دارد از ادامه تولید مایوس نمی‌شود و همه این ریسک‌ها را به جان می‌خرد؛ اما در همه جای دنیا در شرایط بسیار متفاوت از منظر شاخص‌های اقتصاد کلان و سیاست‌گذاری و شرایط بین‌المللی اصولا فرصتی برای این نوع نگرش وجود ندارد و شرکت‌ها به دنبال افزایش سود به صورت تصاعدی و رونق کسب و کار خود در فضایی آرام هستند. با این بیان اگر چالش را به معنای ناهماهنگی، گره، نقاط کور و ناشناخته ترجمه و معنا کنیم؛ خوشبختانه شرکت تبرک توانسته با مدیریت صحیح و استفاده از اصول علمی و به‌روز در حوزه‌های گوناگون جلوی بروز مشکلات حاد و غیرقابل گشودنی درون‌کارگاهی را بگیرد.
توسعه‌های آتی در فضای کسب‌وکار کنونی
به گفته بوستانی در چنین فضایی مجموعه تبرک دارای 11 شرکت است که در بیشتر موارد این شرکت‌ها دارای سهم بالای بازار و در مواردی جزو سطوح بالای ظرفیتی در خاورمیانه هستند؛ به‌طوری‌که هم‌اینک در تولید رب گوجه فرنگی، انواع سس سرد و گرم، کمپوت میوه و کنسروهای غذایی گوشتی و غیرگوشتی، کیک و کلوچه، روغن‌گیری و تصفیه و بسته‌بندی روغن خوراکی، محصولات سلولزی دامپروری، کشاورزی، خدمات فرهنگی گردشگری و تفریحی و امثال این موارد دارای موقعیت‌های ممتاز داخلی و بین‌المللی است. اما این پایان روند توسعه در این شرکت نیست؛ معمولا در شرایط متعارف هر کارآفرین برنامه‌های توسعه و گسترش اشتغال را تعقیب و برنامه‌ریزی می‌کند، اما به گفته مدیرعامل این شرکت، در مجموعه تبرک تلاش در شرایط غیرمتعارف نیز رفع مشکلات و توفیق برای توسعه، ایجاد تنوع، ارتقای مستمر کیفیت و گوناگونی و بازارپسندی محصولات تبرک است که تکنولوژی و ماشین‌‌آلات موردنیاز این طرح‌های توسعه نیز فراهم شده‌اند.
بر این اساس با توضیحاتی که داده شد مشخص است که موضوع فضای کسب و کار در ایران همان‌طور که همواره فعالان صنایع مختلف بر آن تاکید دارند نیازمند اصلاح و بهبود است. تولید در ایران اگرچه از دو بخش تحریم‌های بین‌المللی و موضوعات داخلی همزمان در حال تحمل فشار است، اما به نظر می‌رسد دولت می‌تواند با اصلاحاتی در فضای کسب و کار سرعت رشد واحدهای تولیدی را در داخل کشور افزایش دهد. بوستانی در این مورد معتقد است: چشم‌انداز صنعت مواد غذایی به طور خاص وابسته به هدف‌گذاری‌هایی است که حاکمیت طراحی و اجرا می‌کند. به عقیده او با توجه به نامگذاری سال به نام جهش تولید و حمایت رهبری معظم انقلاب از عدم واردات محصولاتی که مشابه داخلی دارند، امیدواری به بهبود دور از ذهن نیست. به عنوان مثال تحقق برنامه‌هایی که به‌صورت قانون، آیین‌نامه و ... مصوب شده و نیز عملی شدن و به‌کار گرفتن نظرات مدیران بخش‌های تولیدی و اقتصادی کشور و وعده‌های نمایندگان مجلس شورای اسلامی همگی برای بهبود فضای کسب‌وکار در کشور موثر و ضروری است.
