جهان چگونه شوک ترامپ را هضم کرد؟
تابآوری جهان در ۲۰۲۵
اوجگیری هوش مصنوعی
مدیران اوپنایآی، اوراکل و سافتبانک اندکی پس از مراسم تحلیف ترامپ در کاخ سفید حاضر شدند تا آغاز پروژه «استارگیت» را در راستای سرمایهگذاری ۵۰۰میلیارد دلاری در زیرساختهای هوش مصنوعی اعلام کنند. سیاست صنعتی تازهای برای هوش مصنوعی در آمریکا شکل گرفت و دولت ۱۰درصد از سهام اینتل را در اختیار گرفت. سرعت و اندازه معاملات هوش مصنوعی در ۲۰۲۵ به ۳۵۰میلیارد دلار رسید و به همین دلیل، سهام شرکتهای مرتبط با AI سر به فلک کشید. در این سال، انویدیا به نخستین شرکت ۴تریلیون دلاری جهان تبدیل شد و تنها چند ماه بعد (هرچند بهطور موقت) از مرز ۵تریلیون دلار هم گذشت. با این حال، سرمایهگذاران درباره سودآوری این حجم عظیم هزینهکرد تردیدهایی دارند. در ژانویه، وقتی شرکت چینی «دیپسیک» مدلی از هوش مصنوعی را با کسری از هزینه چتجیپیتی توسعه داد، بازار سهام دچار افت شد.
در این سال، سرانجام در غزه آتشبس برقرار شد؛ این آتشبس تا حد زیادی بهدلیل فشار ترامپ بر اسرائیل و حماس و دیپلماسی فعال فرستادگان او رخ داد. آمریکا طرح صلح بلندپروازانهای برای منطقه ارائه کرد که با استقبالی محتاطانه از سوی بازیگران بینالمللی روبهرو شد. گروگانهای باقیمانده اسرائیلی توسط حماس آزاد شدند و اسرائیل اجازه ورود مقداری کمک به ساکنان گرسنه و آسیبدیده غزه را داد. درگیریهای پراکنده ادامه دارد و صلح همچنان شکننده است. اسرائیل ایران را بمباران کرد و شماری از مقامات ارشد نظامی را به همراه دانشمندان هستهای و بیش از هزار غیر نظامی ایرانی به شهادت رساند.
در جریان این کارزار ۱۲روزه، آمریکا بمبهای سنگرشکن را بر تاسیسات غنیسازی اورانیوم ایران فرو ریخت. ایران در واکنش، با پرتاب موشک، مراکز حساس اسرائیل و پایگاه نظامی آمریکا در قطر را هدف قرار داد. در ماه دسامبر، دو فرد مسلح دستکم ۱۵نفر را در یک مراسم یهودیان در ساحل بوندی سیدنی به قتل رساندند. آنها از پیروان داعش بودند و مدتی را در محل فعالیت این گروه در جنوب فیلیپین، گذرانده بودند. در همین سال، مردی سوریتبار به یک کنیسه در منچستر حمله کرد، یک نفر را با چاقو کشت و پلیس بهطور تصادفی فرد دیگری را به قتل رساند. همچنین، یک فعال فلسطینی دو کارمند سفارت اسرائیل را بیرون از یک موزه یهودی در واشنگتن به ضرب گلوله کشت.
مواجهه با کارتلها در آمریکای لاتین
راهبرد جدید امنیت ملی آمریکا بر سلطه این کشور در نیمکره غربی تاکید داشت. برای نخستین بار، نیروهای مسلح آمریکا به قایقهای مظنون به قاچاق مواد مخدر در کارائیب و شرق اقیانوس آرام حمله کردند. ترامپ تهدید کرد که برای برکناری نیکلاس مادورو حتی ونزوئلا را بمباران یا اشغال خواهد کرد. کلمبیا بهعنوان شریک مبارزه با مواد مخدر، «بیاعتبار» اعلام شد و ترامپ رئیسجمهور چپگرای آن را «رهبر کارتلهای غیرقانونی مواد مخدر» نامید. خشونت در این کشور افزایش یافت و میگل اوریبه توربای، نامزد محافظهکار ریاستجمهوری کلمبیا، در یک گردهمایی ترور شد. ترامپ همچنین از احتمال استفاده از زور برای بهدست گرفتن کنترل کانال پاناما سخن گفت. البته همه کشورهای آمریکای لاتین با او دچار تنش نشدند؛ السالوادور پذیرفت مجرمان مواد مخدر اخراجشده از آمریکا را در زندانهایش نگهداری کند.
در سال ۲۰۲۵ ژائیر بولسونارو، رئیسجمهور پیشین برزیل، از سوی دیوان عالی این کشور به اتهام توطئه برای کودتا پس از شکست در انتخابات۲۰۲۲ مجرم شناخته شد و به ۲۷سال زندان محکوم شد. در پایان سال، کنگره برزیل لایحهای تصویب کرد که میتواند این حکم را تا حد ۲سال کاهش دهد؛ هرچند اجرای آن منوط به تایید دادگاه است.
ماشین نجاتبخش
ایلان ماسک ریاست وزارت تازهتاسیس «کارآیی دولت» را بر عهده گرفت؛ نهادی که اخراج گسترده کارکنان فدرال را توصیه کرد. در این دوران ۳۱۷هزار نفر به دلایل مختلف شغل خود را ترک کردند. اما ماسک بر سر لایحه بزرگ کاهش مالیات ترامپ که کسری بودجه را افزایش داد، با او دچار اختلاف شد. کشمکش در کنگره بر سر خدمات درمانی باعث تاخیر در تمدید بودجه فدرال و طولانیترین تعطیلی دولت در تاریخ آمریکا شد.
در سال۲۰۲۵ شدیدترین درگیری نظامی دهههای اخیر میان هند و پاکستان آغاز شد؛ جرقه آن حملهای تروریستی در جامو و کشمیر بود که ۲۶کشته برجای گذاشت. هند پاکستان را به حمایت از مهاجمان متهم کرد و به پایگاههای ادعایی تروریستها در خاک پاکستان موشک شلیک کرد. پاکستان با حملات پهپادی و موشکی پاسخ داد. تنشها همچنان بالاست و حوادثی مانند انفجار مرگبار خودروی بمبگذاریشده نزدیک قلعه سرخ دهلی به اوضاع کمکی نکرده است.
۲۰۲۵ شاهد این بود که جنگ اوکراین ادامه یافت و روسیه تنها دستاوردهای ارضی بسیار محدودی داشت. دولت ترامپ در حمایت از اوکراین دچار نوسان بود. سفر ولودیمیر زلنسکی به کاخ سفید در فوریه فاجعهبار شد؛ او در رویارویی علنی و بیسابقهای از سوی ترامپ و جیدی ونس، معاون رئیسجمهور، مورد توبیخ قرار گرفت. اواخر سال، اوکراین با حملات پهپادی به پایگاههای هوایی و پالایشگاهها در عمق خاک روسیه این کشور را غافلگیر کرد. نشست پرهیاهوی ترامپ و ولادیمیر پوتین در آلاسکا در ماه اوت بینتیجه ماند و سال با تلاش آمریکا برای پیشبرد یک طرح صلح پایان یافت.
جنگ داخلی سودان در سال۲۰۲۵ روندی بدتر را طی کرد؛ الفاشر، واقع در پایتخت محاصرهشده دارفور، به دست نیروهای پشتیبانی سریع (RSF) افتاد. این نیروها که برآمده از شبهنظامیان عمدتا عرب جانجاوید بودند دست به کشتار زدند. آمریکا آنها را به نسلکشی متهم کرد و دادستان دیوان کیفری بینالمللی «نگرانی عمیق» خود را از احتمال جنایات جنگی ابراز داشت. در شرق جمهوری دموکراتیک کنگو نیز درگیریها شدت گرفت و شهر گوما به دست شورشیان مورد حمایت رواندا یعنی گروه M۲۳ سقوط کرد. روسایجمهور کنگو و رواندا سرانجام در واشنگتن توافق صلحی امضا کردند؛ هرچند جنگ در میدان همچنان ادامه داشت.
گزارش اقلیت
در ۲۰۲۵، مارک کارنی پس از استعفای جاستین ترودو نخستوزیر کانادا شد. انتخابات آوریل، لیبرالها را بار دیگر با دولتی متکی بر اقلیت به قدرت بازگرداند. کارنی وعده داد در برابر آمریکا بایستد و در دیدار با ترامپ در کاخ سفید گفت کانادا برای فروش نیست. لسآنجلس سال سختی را پشت سر گذاشت. آتشسوزیهای جنگلی در ژانویه محله ثروتمند پاسیفیک پالیسیدز را نابود کرد؛ ۱۲ نفر کشته و ۶۸۳۷ ساختمان ویران شد. در اکتبر فردی به اتهام آتشافروزی متهم شد و نخستین خانه بازسازیشده در نوامبر تکمیل شد. تابستان نیز در پی سرکوب مهاجران، شورشهایی در شهر رخ داد. در ساحل شرقی، نیویورک زهران ممدانی، یک سوسیالیست دموکرات را بهعنوان شهردار برگزید؛ او وعده داده مسکن مقرونبهصرفه را در مرکز برنامههایش قرار دهد. پس از درگذشت پاپ فرانسیس، مجمع انتخاب پاپ در واتیکان کاردینال رابرت پرووست را بهعنوان پاپ برگزید. او نخستین پاپ اهل ایالات متحده است. پاپ لئوی چهاردهم نخستین سفرهای خارجی خود را به ترکیه و لبنان انجام داد. کشورهایی که مسیحیان در هر دوی آنها اقلیت محسوب میشوند.
ترکیه سالی پرآشوب داشت. پس از بازداشت اکرم اماماوغلو، چهره اصلی مخالف اردوغان و شهردار استانبول به اتهاماتی که هوادارانش سیاسی میدانند، اعتراضات گستردهای شکل گرفت و بازارها سقوط کردند. در تصمیمی تاریخی، حزب کارگران کردستان (PKK) که از سوی ترکیه، آمریکا و اتحادیه اروپا تروریستی شناخته میشود، پس از چهار دهه اعلام کرد سلاح را زمین میگذارد و منحل میشود.
در سال۲۰۲۵ اقتصاد آمریکا قدرتمند باقی ماند. ترامپ در طول سال بر فدرالرزرو برای کاهش نرخ بهره فشار آورد و کوشید لیزا کوک را از شورای حکام این نهاد برکنار کند؛ دیوان عالی قرار است در ژانویه درباره اختیارات ترامپ رسیدگی کند. فدرالرزرو سرانجام در سپتامبر کاهش نرخ بهره را آغاز کرد و بسیاری از بانکهای مرکزی دیگر، از جمله بانک مرکزی اروپا و بانک انگلستان، نیز نرخها را پایین آوردند.
من، ربات
در بریتانیا، نظرسنجیها نشان دادند سر کر استارمر یکی از نامحبوبترین نخستوزیران تاریخ است و ریچل ریوز، وزیر دارایی او، نامحبوبترین فرد در این سمت محسوب میشود. آنجلا راینر وزیر مسکن نیز بهدلیل نپرداختن مالیات ملکی از معاونت نخستوزیری کنارهگیری کرد. محبوبیت حزب راستپوپولیست Reform UK در نظرسنجیها با جهش روبهرو شد و حتی سبزها همسطح حزب کارگر قرار گرفتند. با این حال، دلخوشی کریسمسی استارمر این بود که محافظهکاران نیز وضع بهتری ندارند.
وارن بافت تصمیم گرفت از مدیرعاملی برکشایر هاتاوی کنارهگیری کند؛ شرکتی که ۶دهه هدایت آن را بر عهده داشت؛ «پیشگوی اوماها» در ۹۵سالگی در جایگاه رئیس هیاتمدیره باقی میماند و از ژانویه ۲۰۲۶، گرِگ ایبل مدیرعامل بعدی این شرکت خواهد بود. سهام برکشایر از سال ۱۹۶۵ تاکنون ۶میلیون درصد رشد کرده است، درحالیکه S&P۵۰۰ در همین دوره تنها ۴۶ هزار درصد افزایش یافته است. ۲۰۲۵ سالی سرشار از تنش، تحول و اتفاقات جدید بود؛ اما در نهایت، اقتصاد جهان از تمام این تحولات عبور کرد و موفق شد تا رشد مناسبی را در این سال از خود به جای بگذارد. با این حال، مشخص نیست میراث ۲۰۲۵، در سال ۲۰۲۶ با چه سرنوشتی روبهرو باشد.
