تشدید بحران جمعیتی ژاپن
ژاپنی‌‌ها کشورشان را «نیپون کوکو» خطاب می‌کنند که به‌‌معنی خاستگاه خورشید است؛ اما این سرزمین باستانی اکنون با چالش جمعیتی بزرگی مواجه است. داده‌های دولت ژاپن نشان می‌دهد که جمعیت ۶۵ساله و بیشتر ژاپن به بالاترین حد خود یعنی ۳۶.۲۵میلیون نفر رسیده‌است. براساس گزارش اداره آمار وزارت امور داخله و ارتباطات، درحالی‌که جمعیت کل کشور رو به کاهش بوده، جمعیت افراد ۶۵ساله و بالاتر به ۲۹.۳درصد از جمعیت افزایش یافته است که بالاترین سهم درمیان کشورهای جهان به‌شمار می‌رود. به گفته اقتصاددانان مورگان‌استنلی، این داده‌ها نگرانی‌های بیشتری را در مورد تغییرات جمعیتی و بحران نیروی کار در این کشور ایجاد می‌کند. نتیجه نظرسنجی از بانک داده Teikoku در ماه گذشته نشان‌داد که ۵۱درصد شرکت‌ها در سراسر بخش‌ها در ژاپن احساس می‌کنند کمبود کارمندان تمام‌‌وقت وجود دارد.
در همین حال، داده‌های اداره آمار نشان می‌دهد که در سال۲۰۲۳ تعداد کارگران ۶۵ساله و بالاتر ژاپن برای بیستمین سال‌متوالی افزایش یافت و به رکورد ۹.۱۴میلیون نفر رسید. اقتصاددانان هشدار می‌دهند که با شروع بازنشستگی کارگران سالخورده، تعداد کارگران جوانی که جایگزین آنها خواهند شد، کافی نخواهد بود. براساس روندهای اخیر، طبق گزارش موسسه ملی تحقیقات جمعیت و تامین اجتماعی، انتظار می‌رود که نسبت افراد مسن ژاپن همچنان در حال افزایش باشد و در سال۲۰۴۰ به ۳۴.۸درصد از کل جمعیت برسد. در همین حال، تحقیقات اخیر مورگان‌استنلی تخمین‌زده است که براساس روندهای جمعیتی گذشته، کل نیروی کار می‌تواند از حدود ۶۹.۳میلیون در سال۲۰۲۳ به حدود ۴۹.۱میلیون در سال۲۰۵۰ کاهش یابد. دولت ژاپن آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی ناشی از این روندها را تشخیص داده و اقداماتی را برای مقابله با آنها انجام داده‌است.
اقدامات متعددی با هدف معکوس‌کردن نرخ کاهش زاد و ولد در این کشور انجام شده‌است. هم‌‌زمان دفتر نخست‌‌وزیر فومیو کیشیدا سیاست‌هایی مانند تامین بودجه‌بیشتر برای تربیت کودکان و حمایت از تسهیلات بیشتر مراقبت از کودکان در کشور را در دستور کار خود قرارداده‌است. دولت‌های محلی حتی اقداماتی را برای حمایت از برنامه‌های دوست‌‌یابی عمومی انجام داده‌اند که هدفشان جلب مشارکت ژاپنی‌‌ها، افزایش ازدواج و فرزندآوری است. بااین‌حال، افزایش نرخ زاد و ولد کمک چندانی به رفع کمبود نیروی کار در کوتاه‌مدت نخواهد کرد. براساس گزارش رسانه‌های محلی، مرزهای ژاپن در سال‌های اخیر به‌‌طور پیوسته به روی مهاجران بیشتر باز شده و در سال۲۰۲۴ به رکورد ۲میلیون کارگر خارجی رسیده‌است و طبق گزارش‌های رسانه‌های محلی، انتظار می‌رود تا پنج‌سال آینده ۸۰۰هزار نفر دیگر افزایش پیدا کند.
به گفته اقتصاددانان، جایگزینی خسارت‌‌های جمعیتی که طی چند دهه‌آینده رخ خواهد داد، ژاپن را ملزم می‌کند تا با سرعتی بالا ده‌‌ها‌میلیون نفر به‌کارگران خارجی خود بیفزاید، اما عده‌ای بر این باورند که چنین اقدامی رخ نخواهد داد و ژاپن باید با افزایش بهره‌‌وری نیروهای کار باقی‌‌مانده، کمبود خود را جبران کند. در اوایل سال‌جاری، کارلوس کازانووا، اقتصاددان ارشد آسیا در شرکت UBP گفت که فناوری هوش‌مصنوعی اغلب به‌عنوان راه‌‌حل بحران جمعیتی ژاپن ذکر شده؛ اما تاکنون برای بهبود این بحران اقدام قابل‌توجهی انجام نشده‌است. به گفته کازانووا، ژاپن جامعه‌‌ای مصرف‌کننده‌محور دارد، بنابراین به نیروی کار بزرگی نیاز دارد که پول درمی‌‌آورد و برای حفظ حرکت اقتصادی پول خرج می‌کند. هوش‌مصنوعی می‌تواند بخشی از راه‌‌حل باشد؛ اما چیزهای دیگری نیز وجود دارد که باید انجام شوند.
