آیا افزایش نرخ بهره در دوره جدید سیاست پولی اثرگذار می‌شود؟‌

تاکتیک پولی مهار تورم

دنیای اقتصاد -فاطمه نصیری : آمارهای رسمی نشان می‌دهد نرخ تورم سالانه ترکیه در ماه اکتبر با کاهش ۰.۱۵واحد درصدی نسبت به ماه گذشته، به ۶۱.۳۵درصد رسیده است. تیم اقتصادی این کشور به منظور مهار تورم، از ماه ژوئیه سال جاری نرخ بهره را طی ۵ مرحله افزایش داده و از ۸.۵درصد به ۳۵درصد رساندند. در چنین شرایطی پرسشی که به وجود می‌آید این است که کاهش فعلی نرخ تورم ترکیه، واکنشی به سیاست‌های انقباضی در ماه‌های اخیر است؟

 بسیاری از کارشناسان اقتصادی و همچنین سیاستگذاران این کشور معقتدند کاهش نرخ تورم در ماه اکتبر زودگذر بوده و کاهش اصلی تورم ترکیه به نیمه دوم سال 2024 موکول خواهد شد. تخمین زده می‌شود که ترکیه سال جاری را با تورم سالانه 65درصدی به پایان رسانده، تورم در نیمه ابتدایی سال آینده قله 75درصد را فتح کند و سپس روند کاهشی آن آغاز شود. یکی دیگر از نکات قابل توجه در مورد تورم ماه اکتبر ترکیه، افزایش تورم هسته این کشور است. در ماه اکتبر تورم نقطه‌به‌نقطه هسته ترکیه معادل 69.7درصد بوده که نسبت به ماه سپتامبر افزایش 0.77درصدی را تجربه کرده است.

واکنش به افزایش نرخ بهره؟

 روز گذشته آخرین آمار مربوط به تورم ترکیه منتشر شد. بر این اساس نرخ تورم سالانه این کشور در ماه اکتبر با کاهش 0.15درصدی نسبت به ماه سپتامبر به 61.35درصد رسیده است. تورم ماهانه اکتبر نیز 3.4درصد بوده که نسبت به ماه سپتامبر کاهش 1.3درصدی را تجربه کرده است.  برخی از کارشناسان معتقدند کاهش تورم به مقدار ناچیزی رخ داده و احتمال آن وجود دارد که چنین کاهشی زودگذر باشد. با‌این‌حال برخی دیگر کاهشی شدن تورم سالانه این کشور را ناشی از سیاست‌های افزایش نرخ بهره دولت جدید رجب ‌طیب اردوغان، رئیس‌جمهور این کشور، می‌دانند. با روی کار آمدن تیم جدید اقتصادی اردوغان، نرخ تورم این کشور طی 5 مرحله افزایش یافت.

 اولین افزایش نرخ بهره در ماه ژوئیه سال جاری رخ داد. پیش از این نرخ بهره معادل 8.5درصد بود و بانک مرکزی ترکیه آن را به 15درصد افزایش داد و در 4 مرحله بعدی افزایش، نرخ بهره ترکیه به 35درصد رسید. یکی از نکات جالب و قابل‌توجه در این زمینه واکنش‌های منفی نرخ تورم به افزایش نرخ بهره بود. به عبارت دیگر درحالی‌که بسیاری از افراد توقع داشتند که با هر مرحله از افزایش نرخ بهره، تورم نیز کاهش یابد، با‌این‌حال عکس این مساله رخ می‌داد و ارزش لیر در برابر دلار آمریکا نیز با ریزش مواجه می‌شد. نرخ تورم سالانه ترکیه در ژوئن سال جاری معادل 38.2درصد بود.

البته بسیاری معتقد بودند که کاهش یافتن تورم تا این سطح به دلیل مسائل مربوط به انتخابات ریاست‌جمهوری در این کشور است. درهرحال در ماه ژوئیه هم‌زمان با افزایش نرخ بهره، تورم به 47.8درصد و در ماه سپتامبر به قله خود در این سال، یعنی 61.5 درصد، رسید. بسیاری از کارشناسان اقتصادی در چنین شرایطی معتقد بودند که ایجاد نااطمینانی در فضای اقتصاد کلان، چه به صورت مثبت و چه به صورت منفی، در ابتدا نتایج این‌چنین را در پی خواهد داشت. با‌این‌حال آنها اطمینان می‌دادند که افزایش نرخ بهره تنها راه‌حل عبور ترکیه از بحران تورم فعلی است.

کاهش تورم در نیمه دوم 2024

با وجود آنکه نرخ تورم ترکیه اندکی کاهش یافته، با‌این‌حال سیاستگذاران معتقد نیستند که روند اصلی کاهش نرخ تورم در این کشور آغاز شده است. به عبارت دیگر تورم فعلی واکنشی به سیاست‌های انقباضی بانک مرکزی ترکیه نیست. برخی از سیاستگذاران اقتصادی این کشور مانند حفیظه غایه ارکان، رئیس بانک مرکزی، معتقد هستند که کاهش اصلی نرخ تورم این کشور در نیمه دوم سال 2024 رخ خواهد داد. برخی از کارشناسان تخمین می‌زنند که تورم ترکیه تا پایان سال با نرخ 65درصد به کار خود پایان دهد، در ماه مه سال آینده قله 75درصد را تجربه کند و پس از آن یک روند نزولی بادوام را تجربه کند. تحلیل بلومبرگ نیز بر چنین تخمینی تاکید می‌کند.

 بر این اساس نزول تورم ترکیه در ماه اکتبر تنها یک ضربه موقت بر پیکره تورم است؛ به گونه‌ای که نرخ همچنان در 3ماهه دوم سال آینده افزایش خواهد یافت و از 70درصد نیز فراتر خواهد رفت. این در حالی است که انتظار می‌رود تیم اقتصادی ترکیه به سیاست‌های سختگیرانه خود برای مهار تورم ترکیه تداوم ببخشند و مسیر فعلی را ادامه دهند. می‌توان گفت تحولات اقتصاد کلان ترکیه از نیمه دوم سال 2021 آغاز شد. در سپتامبر این سال نرخ بهره ترکیه معادل 19درصد بود. با‌این‌حال اردوغان بدون توجه به شرایط اقتصاد کلان ترکیه اقدام به کاهش نرخ بهره این کشور کرد. او در این مسیر با اعمال قدرت در بانک مرکزی، نرخ بهره را طی مراحل مختلفی کاهش داد؛ به طوری که نرخ بهره این کشور در ماه مارس سال 2023 به 8.5درصد رسید.

 این نوع سیاستگذاری موجب شد نااطمینانی بر اقتصاد ترکیه سایه افکند و نرخ تورم به صورت افسارگسیخته‌ای افزایش یابد. نرخ تورم سالانه این کشور در اکتبر سال گذشته به قله 85.5درصد نیز رسید. با‌این‌حال انتخابات ریاست‌جمهوری سال جاری ترکیه موجب شد اردوغان با نتایج سیاست‌هایش مواجه شود. در این انتخابات اردوغان به همراه کمال قلیچ‌دار اوغلو به مرحله دوم رفتند و این اولین باری بود که اردوغان قاطعانه پیروز میدان انتخابات نشد. دموکراسی در این کشور موجب شد او از مواضع خود کوتاه بیاید و و سیاستگذاری‌های متعارف به اقتصاد این کشور بازگشت.

پایداری صعود تورم هسته

با وجود آنکه تورم سالانه ترکیه در ماه اکتبر با کاهش مواجه بوده، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که تورم هسته این کشور همچنان صعودی است. تورم هسته یکی از معیارهای اندازه‌گیری تورم است که تغییرات قیمت برخی از اقلام پرنوسان مانند سوخت و مواد غذایی در آن محاسبه نمی‌شود.  در حال حاضر نه‌تنها تورم هسته در این کشور با کاهش مواجه نشده، بلکه در قله خود از ابتدای سال 2023 قرار داد. در ماه اکتبر، تورم هسته نقطه به نقطه به 69.7درصد رسیده است. با این حال نگاهی به روند تورم هسته از ابتدای سال نشان می‌دهد در یک ماه گذشته از سرعت افزایش آن کاسته شده است.