کالابرگ الکترونیکی در ایستگاه پایانی
یارانه نقدی بهتر است یا اعتبار خرید؟
با حذف ارز ترجیحی در اردیبهشت‌ماه امسال، دولت تصمیم گرفت یارانه نقدی ۴۵هزارتومانی را افزایش دهد و بر این اساس به ۹ دهک درآمدی جامعه یارانه ۴۰۰ و ۳۰۰هزارتومانی را پرداخت کند. بعد از آن اعلام شد یارانه نقدی جای خود را به کالابرگ الکترونیک خواهد داد، اما نه مانند کوپن دهه۶۰؛ بلکه به شکل اعتبار خرید در کارت بانکی افراد. حالا پس از بررسی‌ها و کار کارشناسی در دولت، اجرای طرح کالابرگ الکترونیک به ایستگاه پایانی رسیده و پیگیری‌های تازه از وزارت رفاه هم نشان می‌دهد هم‌اکنون طرح جدید کالابرگ الکترونیک در استان هرمزگان آغاز شده است و در صورتی که نتایج آن موفقیت‌آمیز باشد به‌زودی در سراسر کشور پیاده‌سازی خواهد شد.
بر اساس آخرین اخبار منتشر‌شده، در طرح کالابرگ الکترونیکی، پرداخت نقدی یارانه و کالایی به‌صورت همزمان عملیاتی می‌شود؛ یعنی اگر اعتبار لحاظ‌شده تا پایان ماه استفاده نشود، امکان برداشت نقدی برای سرپرست خانوار فراهم است. بهترین تصمیم دولت در این‌باره نیز قدرت انتخاب دادن به مردم است، چرا که به گفته وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی و استفاده از کالابرگ الکترونیکی اختیاری است. در اجرای طرح کالابرگ الکترونیک، زمان استفاده از آن جلوتر از یارانه نقدی است؛ ضمن اینکه ممکن است کالا‌های مشمول این طرح با تخفیف‌هایی همراه باشد، چرا که در سطح گسترده زیر نظر دولت توزیع خواهند شد. اما به‌هر‌حال برخی هم معتقدند یارانه نقدی بهتر از کالابرگ است و این فرصت را به مصرف‌کننده می‌دهد که خودش کالای مورد نیاز خود را با هر قیمت و کیفیتی تهیه کند.
استفاده از کالابرگ چه مزایایی دارد؟
حسین محمودی اصل، کارشناس مسائل اقتصادی، گفت: کالابرگ در شرایط کنونی اقتصاد و معیشتی مردم باعث می‌شود قیمت کالا در زمان رسیدن به دست مردم متعادل‌تر باشد و از سوی دیگر فروش شرکت‌ها نیز بهتر شود. او افزود: مردم با استفاده از کالابرگ می‌توانند اقلام اساسی خود را تهیه کنند که در این صورت ویتامین و کالری مورد‌نیاز آن‌ها هم تامین می‌شود. محمودی اصل ادامه داد: در پرداخت نقدی، مردم به دلیل داشتن مشکلات اقتصادی فراوان، ممکن است در اولویت‌بندی، به میزان دریافت ارزش بالای غذایی بدن خود توجه نکنند و حتی به‌جز داشتن مسائل اجتماعی از نظر اقتصادی چالش‌هایی را ایجاد می‌کند؛ به این صورت که افراد با بدن‌های ضعیف زود مریض می‌شوند، چون ممکن است فرد مبلغ به‌دست‌آورده را صرف خرید کالا‌های اساسی نکند. کالابرگ می‌تواند مدیریت تغذیه را بر عهده بگیرد. در‌نهایت تهیه سبد کالایی برای دریافت یارانه چه به صورت کالابرگ چه به صورت نقدی اقدامی مفید است. محمدصادق مفتح، قائم‌مقام وزیر صمت در امور بازرگانی، نیز معتقد است: کالابرگ ممکن است مشکلات نظام توزیع
دهه ۶۰ را تداعی کند، اما اینکه سبد کالایی داشته باشیم که به جامعه هدفی در زمان‌های مشخصی برسانیم، یک روش مرسوم در دنیاست که حتی در آمریکا هم به عنوان لیبرال‌ترین اقتصاد دنیا، حدود ۴۰میلیون نفر سبد کالا دریافت می‌کنند. او افزود: اینکه مانند نان، به یک کالا برای همه اقشار یارانه بدهیم تا سطح عمومی قیمت را پایین بیاورد که به معیشت جامعه کمک شود، گروه‌های هدف را شناسایی و از بازار جدا کنیم و در مکانیزم و روش تعریف‌شده نیاز آن‌ها را تامین کنیم؛ دو هدف محقق خواهد شد؛ نخست اینکه هزینه آن سبد از کالا‌ها در هزینه خانوار مورد نیاز کاهش پیدا می‌کند. مورد دوم هم، چون گروه قابل‌توجهی از خانواده‌ها تامین مایحتاج خود را در مسیری غیر از بازار عمومی انجام می‌دادند؛ بنابراین آن نیاز از بازار خارج می‌شود. بنابراین دیگر گروه‌هایی که تحت پوشش این نظام حمایتی نیستند هم به طور غیرمستقیم منتفع می‌شوند. در واقع اگر این طرح به درستی انجام شود کار سختی هم نیست؛ کل جامعه منتفع می‌شود نه فقط گروه هدف خاصی.
یارانه نقدی فرصت انتخاب به مردم می‌دهد
علاوه بر حامیان کالابرگ الکترونیکی، برخی نیز با یارانه نقدی موافق هستند. عطا بهرامی، کارشناس اقتصادی، درباره سیاست دولت برای جبران افزایش قیمت‌ها از ناحیه هدفمندی یارانه ارز ترجیحی اظهار کرد: به دلایل بسیار زیادی می‌توان اثبات کرد اصلا نباید به سمت کالابرگ الکترونیک حرکت کرد، زیرا ما یک زمانی کوپن داشتیم و بعد به سمت یارانه نقدی رفتیم. این در حالی است که خروجی نظام کوپنی در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ این بود که ما به قصد عدالت این کار را انجام دادیم تا حداقل خرید ضروری مردم تامین شود؛ اما نتیجه این گونه بود که ضریب جینی به ۴۱/ ۰، ۴۲/ ۰ و حتی به ۴۳/ ۰ هم رسید که عملا در آمار‌های برابری اجتماعی خودش را نشان نمی‌داد. اما در سال ۸۹ یارانه نقدی مستقیم ۴۵۵۰۰ تومان معادل حدود ۴۵دلار پرداخت شد و خروجی آن کاهش ضریب جینی بود و از ۴۳/ ۰ به ۳۶/ ۰ رسید که رکورد کاهش نابرابری در کل دنیا بود.
او تاکید کرد: بنابراین این تجربه را داریم و زیرساخت آن نیز در دسترس است. نکته بعدی موضوع انتخاب مصرف‌کننده است. ما می‌خواهیم تشخیص دهیم مثلا کالا‌های اساسی این موارد مشخص است. این تشخیص نیاز به یک جلسه دارد که مشخص کند مثلا مرغ، تخم‌مرغ و... کالای اساسی باشد. این در حالی است که می‌دانیم خیلی از افراد در جامعه، به عنوان مثال، به دلایلی مرغ و تخم‌مرغ استفاده نمی‌کنند یا بسیاری از مردم در روستاها از تخم مرغ و مرغ تولیدی خودشان استفاده می‌کنند. بنابراین با نظام کوپن و کالابرگ انتخاب مصرف‌کننده را مخدوش خواهیم کرد. از سوی دیگر زیرساخت آن نیز پیچیده است و متاسفانه با فساد و خطا همراه است و سودی ندارد. این اقتصاددان افزود: همچنین باید یادآور شد در کل دنیا پرداخت مستقیم انجام می‌دهند.
مثلا دولت انگلیس به هر خانواده ۴۰۰ پوند بابت یارانه انرژی پرداخت می‌کند. این در حالی است که ما در کشورمان قیمت بنزین را دستکاری می‌کنیم و به قیمت کمتر از ۸ سنت می‌دهیم و می‌گوییم هرچقدر بیشتر مصرف کنید، بیشتر پول بدهید؛ در نتیجه عکس هدف‌گذاری اولیه و ضد عدالت عمل می‌کنیم. بهرامی در پایان گفت: یارانه نقدی مستقیم کاملا عادلانه، شفاف و قابل‌رهگیری است و فرصت انتخاب را به مصرف‌کننده می‌دهد تا مدیریت معیشتش را خودش انجام دهد.
