اقتصاد روسیه پس از جنگ

براساس گزارشی از خبرگزاری اسوشیتدپرس، این فشارها نشانه‌هایی هستند از اینکه چگونه تنش میان روسیه و اوکراین و کاهش صادرات گاز از سوی روسیه، بحران انرژی را در اروپا برانگیخته است و احتمال سقوط دوباره اقتصاد این قاره به رکود را درست زمانی که اقتصاد درحال بهبود از اثرات اقتصادی همه‌گیری کرونا بود قوت بخشیده است. در همین حال، افزایش هزینه‌های انرژی که به دنبال جنگ اتفاق افتاده است به نفع روسیه تمام شده است. این کشور یکی از صادرکنندگان بزرگ نفت و گاز است که بانک مرکزی چابک آن و سال‌ها تجربه زندگی با تحریم‌ها ارزش پول کشور و تورم را با وجود انزوای اقتصادی تثبیت کرده است. اما اقتصاددانان معتقدند با وجود اینکه روسیه از سقوط کامل اقتصادی اجتناب کرده است، ولی بهای سنگینی را برای آغاز این عملیات نظامی خواهد پرداخت، به طوری‌که کاهش سرمایه‌گذاری و کاهش درآمد مردم، به عمیق‌تر شدن رکود این کشور منجر خواهد شد.

چالش عمده اروپا در کوتاه‌مدت است. این قاره باید با رکورد تورم ۶/ ۸درصدی مبارزه کند و بدون کمبود انرژی زمستان پیش‌رو را پشت سر بگذارد. اروپا به گاز روسیه وابسته است و افزایش قیمت‌های انرژی به کارخانه‌ها، هزینه‌های غذا و مخازن سوخت منتقل شده است. نااطمینانی بر صنایع انرژی‌بر چون فولاد و کشاورزی فشار می‌آورد، به طوری‌که ممکن است در صورت بدتر شدن بحران این صنایع برای حمایت تامین انرژی خانه‌ها با سهمیه‌بندی گاز روبه‌رو شوند. لبنیات برشتس‌گادن، یکی از تعاونی‌‌های بزرگ لبنی در آلمان، ۲۰۰هزار لیتر سوخت ذخیره کرده است تا بتواند در صورت قطع شدن برق یا گاز طبیعی ژنراتور توربین‌های خود، به تولید برق و بخار برای پاستوریزه کردن شیر و سرد نگه داشتن آن ادامه دهد. این یک حفاظت حیاتی برای ۱۸۰۰ کشاورز عضو تعاونی است که ۵۰هزار راس گاو آن‌ها روزانه یک میلیون لیتر شیر تولید می‌کنند. گاوهای شیرده باید روزانه دوشیده شوند و تعطیلی سبب می‌شود اقیانوسی از شیر جایی برای رفتن نداشته باشد. مشکلات اقتصادی ناشی از جنگ بر میزهای شام هم تاثیرگذار بوده است. براساس تخمین‌های انجام‌شده، یک خانواده معمولی ایتالیایی امسال ۶۸۱ یورو بیشتر برای غذا هزینه کرده‌ است.

امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، می‌گوید دولت قصد دارد با اقداماتی در مصرف انرژی صرفه‌جویی کند. مقامات آلمان هم از مردم و کسب‌وکارها خواسته‌اند در مصرف انرژی صرفه‌جویی کنند و دستور کاهش تنظیمات گرما و تهویه هوا در ساختمان‌های عمومی را صادر کرده است. این مسائل به‌دنبال قطع یا کاهش جریان گاز روسیه به ۱۰ کشور اروپایی اتفاق افتاده است. خط لوله اصلی گاز نیز هفته گذشته برای انجام تعمیرات بسته شده است و نگرانی‌هایی وجود دارد که جریان گاز از طریق نورد استریم ۱ میان روسیه و آلمان دوباره راه‌اندازی نشود. شرکت یونیپر، که بزرگترین شرکت واردکننده گاز آلمان است، پس از تحت فشار ماندن میان قیمت‌های سربه‌فلک‌کشیده گاز و آنچه مجاز بود از مشتریان دریافت کند، از دولت درخواست کمک کرد.

کارستن برزسکی، اقتصاددان ارشد در بانک ای‌ان‌جی، معتقد است کاهش قدرت خرید به دنبال افزایش قیمت‌ها سبب وقوع رکود در اواخر سال جاری خواهد شد. رشد اقتصادی بلندمدت اروپا به این بستگی خواهد داشت که دولت‌ها سرمایه‌گذاری موردنیاز برای انتقال به اقتصادی بر مبنای انرژی‌های تجدیدپذیر را تامین خواهند کرد یا خیر. برزسکی می‌گوید بدون سرمایه‌گذاری و تغییرات ساختاری تنها چیزی که باقی می‌ماند این است که امیدوار باشیم همه‌چیز مانند قبل عمل کند، اما اینطور نخواهد شد.

درحالی‌که اروپا در سختی قرار دارد، روسیه از طریق دخالت گسترده دولتی توانسته ارزش روبل، بازار سهام و تورم خود را پایدار نگه دارد. نفت روسیه خریداران بیشتری در آسیا پیدا کرده است، با وجود اینکه نفت را با قیمت‌های تخفیف‌دار می‌فروشد، چراکه خریداران اروپایی خود را کنار کشیده‌اند. پس از تحریم‌های سال ۲۰۱۴ که به دنبال تصرف منطقه کریمه به روسیه اعمال شد، با پایین ‌نگه داشتن بدهی و فشار به شرکت‌ها برای تامین قطعات و غذا از داخل روسیه، کرملین اقتصادی قلعه‌ای ایجاد کرده است. گرچه شرکت‌های خارجی چون ایکیا تعطیل شده‌اند و روسیه برای اولین‌بار در طول یک قرن دچار نکول در پرداخت‌های خارجی خود شده است، حسی مبنی بر بحران قریب‌الوقوع در مرکز مسکو وجود ندارد. با وجود اینکه فروشگاه‌های خارجی در مراکز خرید بزرگ تعطیل شده‌اند جوانان روسی هنوز به رستوران می‌روند. رستورانی که جایگزین مک‌دونالد شده است نیز کم یا بیش غذاهایی مشابه آن را می‌فروشد.

با این وجود اقتصاددانان معتقدند که ارزش روبل، که نسبت به قبل از جنگ در برابر دلار افزایش یافته است، و کاهش تورم، تصویر گمراه‌کننده‌ای به ‌دست می‌دهند. قوانینی که از خروج پول از کشور جلوگیری می‌کنند و وادار کردن صادرکنندگان برای مبادله بیشتر درآمد خارجی‌شان از نفت و گاز به روبل، نرخ ارز را مهندسی کرده است. به گفته یانیس کلوگه، کارشناس اقتصاد روسیه در موسسه امور امنیت و بین‌الملل آلمان، نرخ تورم تا حدی معنای خود را از دست داده است، به این دلیل که این نرخ ناپدید شدن کالاهای غربی را توضیح نمی‌دهد و کاهش تورم احتمالا نشان‌دهنده کاهش تقاضاست.  به گفته ایلیا ماتویف، دانشمند علوم سیاسی، حدود ۸/ ۲میلیون نفر از مردم روسیه در ۲۰۲۰ توسط شرکت‌های خارجی یا نیمه‌خارجی به کار گرفته شده‌اند. اگر تامین‌کنندگان هم در نظر گرفته شوند، حدود ۵میلیون شغل یا ۱۲درصد نیروی کار به سرمایه‌گذاری خارجی وابسته است. شرکت‌های خارجی ممکن است صاحبان روسی پیدا کنند، و حمایت‌گرایی و ازدیاد مشاغل دولتی می‌تواند از بیکاری گسترده جلوگیری کند. ولی ماتویف معتقد است بهره‌وری اقتصاد کاهش خواهد یافت و به کاهش قابل‌ملاحظه در درآمدهای واقعی منتهی خواهد شد.