با وجود تورم ۵۰درصدی بنزین، تورم ۶درصد گزارش شد
زیر پوست تورم آمریکا
در پی رکوردشکنی تورم آمریکا در ماه اکتبر و رسیدن تورم میانگین این کشور به سطح 2/ 6 درصدی، که طی 30 سال گذشته بیسابقه است، «دنیای‌اقتصاد» به بررسی جزئیات افزایش قیمت‌ها در این کشور پرداخته است. نکته قابل‌توجه این است که به‌رغم افزایش قیمت حدود 50درصدی بنزین در یک سال، تورم این کشور در سطح تک رقمی باقی مانده است. موضوعی که به خوبی نشان می‌دهد افزایش قیمت یک کالا، باعث افزایش بالای تورم کل نمی‌شود. این در حالی است که برخی معتقدند افزایش قیمت یک یا چند حامل انرژی، باعث افزایش سطح عمومی قیمت‌ها و ایجاد تورم می‌شود.
در 6ماه گذشته، اقتصاد آمریکا شاهد تورم میانگین کمتر از 5درصد نبوده است و از ماه مه تا پایان سپتامبر، به مدت 5 ماه این رقم بین 5 الی 4/ 5درصد در نوسان بود. اما در ماه اکتبر تورم آمریکا شاهد جهشی 8/ 0درصدی بود و سطح قیمت‌ها نسبت به اکتبر سال 2020 به میزان 2/ 6درصد افزایش را تجربه کرد. این رقم طی 30سال گذشته بیسابقه است. متخصصان سه دلیل را برای افزایش شاخص قیمت‌ها در ماه‌‌‌های گذشته عنوان کردهاند که شامل «تاثیر سال پایه»، «مشکلات زنجیره عرضه» و «کمبود عرضه نیروی کار» بوده است.
در این میان به باور عمده اقتصاددانان، افزایش سطح قیمت در بخش مسکن را می‌توان یکی از دلایل پایا بودن تورم در اقتصاد آمریکا دانست. بخش قابل‌توجهی از خدمات شامل هزینه مسکن است. بخش مسکن به تنهایی 32درصد از مخارج خانوار آمریکایی را تشکیل می‌دهد و در عرض یک سال حدود 5/ 3درصد افزایش قیمت را تجربه کرده است. در میان دیگر بخش‌‌‌‌ها، برخی از کالاها رشد قابل‌توجهی را تجربه کردهاند. در این میان می‌توان به کالاهایی مانند گوشت گاو، هزینه اقامت و اجاره، خودرو و کامیون‌های دست دوم اشاره کرد.
تجربه‌‌‌ای در رد یک باور
در اقتصاد آمریکا در ماه جاری، قیمت انرژیها حدود 30درصد رشد کرده است. با این وجود تاثیر این افزایش قیمت انرژی در تورم کلی اقتصاد، بسیار ناچیز بوده است. میزان تاثیر قلم انرژیها در اقتصاد، 83/ 1درصد بوده، به عبارت دیگر حدود 83/ 1درصد از تورم 2/ 6درصدی را، افزایش قیمت انرژیها توضیح می‌دهد. در این میان قیمت بنزین نیز در این ماه حدود 50درصد رشد داشته است، با این حال میزان افزایش 50درصدی قیمت بنزین، تنها 4/ 1درصد از افزایش تورم را توضیح می‌دهد. این امر نشان می‌دهد که افزایش قیمت بنزین تاثیر چندانی در افزایش تورم نخواهد گذاشت. به این ترتیب، افزایش قیمت بنزین، دلیل اصلی افزایش تورم نیست.
رکوردشکنی اکتبر
ماه گذشته شاخص قیمت مصرف‌کننده در اقتصاد آمریکا رکوردشکنی کرد و تورم ماه اکتبر در صدر تورم‌‌‌های 31 سال اخیر ایستاد. در ماه‌‌‌های اخیر و در پی ریکاوری اقتصاد آمریکا از رکود اقتصادی ناشی از بحران کرونا، تورم آمریکا به سطح بالای 5درصد بازگشته است؛ اما در ماه اکتبر نرخ تورم با جهشی 8/ 0درصدی نسبت به سپتامبر در سطح 2/ 6درصدی ایستاد. آنچه موجب جهش سطح قیمت‌ها در ماه گذشته شده است به افزایش بهای جهانی انرژی مربوط است. آمارها حاکی از آن است که سهم انرژی در سبد مصرف‌کننده آمریکایی 3/ 7درصد از کل مصرف است. این سبد در ماه اکتبر شاهد تورمی بیش از 30درصد بوده است. بررسی جزئیات سبد انرژی در آمریکا نشان می‌دهد بنزین و گازوئیل هر دو حدود 50درصد رشد قیمت را به ثبت رسانده‌اند. از طرفی خودرو و کامیون چه به شکل نو و چه به شکل دست‌دوم رشد بالایی را ثبت کردند؛ پیش از این علت افزایش قیمت خودرو، مشکل زنجیره‌‌‌های تامین در تهیه تراشه‌های موردنیاز برای تولید خودرو ذکر شده بود. این گلوگاه سمت عرضه موجب شده در ماه اکتبر خودرو و کامیون دست دوم بیش از 4/ 26درصد رشد قیمت را تجربه کند. بازار خودروهای نو نیز دستخوش تحولات قیمتی شد و خودرو 2/ 9 درصد و کامیون 10درصد افزایش قیمت را به ثبت رساند. وسایل نقلیه در سبد مصرف‌کننده آمریکایی سهم 8/ 3درصدی دارد. از سوی دیگر اسکان دور از خانه شامل مواردی چون قیمت هتل و خوابگاه، 3/ 22درصد رشد قیمت را در ماه اکتبر ثبت کردهاند. در میان مواد غذایی، گوشت گاو و گوساله بیش از 20درصد افزایش قیمت را به ثبت رساندند و گوشت مرغ شاهد رشد 10درصدی بوده است.
قیمت کدام کالاها رشد نکردند؟
در میان کالاها و خدمات موجود در سبد مصرف‌کننده آمریکایی برخی از آنها شاهد کاهش قیمت بوده‌اند. یکی از اصلی‌ترین کاهش قیمت‌ها مربوط به وعده‌های غذایی است که در مدارس فروخته می‌شود که وقوع بحران کرونا در بازار این محصول تاثیر بسزایی داشته است. از دیگر کالاها و خدماتی که سهم بالایی از هزینه‌‌‌های مصرف‌کننده را به خود اختصاص داده و در این دوره شاهد تورم بالایی نبوده خدمات درمانی است.
خدمات درمانی با وجود سهم 7درصدی از سبد مصرف‌کننده، در یک سال منتهی به اکتبر 2021 تنها 7/ 1درصد افزایش قیمت را تجربه کرد. گوشت به طور کلی 5/ 14درصد رشد قیمت را تجربه کرده که در یک سال و نیم اخیر بیسابقه بوده است. سایر خوراکی‌‌‌ها نیز عمدتا با افزایش قیمت روبه‌رو بوده‌اند. قیمت تخم‌مرغ 6/ 11درصد، قیمت شیر 3/ 4درصد و نان 3/ 2درصد افزایش قیمت را تجربه کردهاند. در این میان، بخش حمل‌ونقل نیز با افزایش تورم 17درصدی روبه‌رو شده است. تورم در بخش مسکن نیز به مرز نگران‌کننده‌ای رسیده و 5/ 3درصد افزایش داشته است.
دلایل افزایش تورم آمریکا
متخصصان اقتصادی، سه دلیل کلی برای افزایش تورم در اقتصاد آمریکا نام برده‌‌‌اند. یکی از عوامل نام برده شده توسط برخی از متخصصان، تاثیر سال پایه«base effect» است. داده‌‌‌ها نشان می‌دهد که اگر سطح قیمت‌های سال‌جاری را با سال گذشته مقایسه کنیم، پی می‌بریم قیمت کالاها افزایش داشته اما اگر سطح قیمت‌های سال‌جاری را با 2سال گذشته مقایسه کنیم، آنگاه قیمت‌ها نه‌تنها افزایش نداشته، بلکه کاهش نیز داشته است. به این موضوع، تاثیر سال پایه بر تورم می‌گویند. یکی از نمونه‌‌‌ها در این زمینه را می‌توان در قیمت آژانس‌‌‌های مسافرتی هوایی مشاهده کرد. در سال گذشته به دلیل رکود در این بخش، قیمت‌ها به سطح بسیار نازلی رسیده بود و حالا با افزایش تقاضا برای شرکت‌های هواپیمایی، سطح قیمت‌ها نسبت به سال گذشته حدود 25درصد رشد داشته است. با این حال اگر سطح قیمت‌ها دراین بخش را با دو سال قبل مقایسه کنیم، شاهد کاهش سطح قیمت‌ها خواهیم بود. همین تاثیر سال پایه بر سطح تورم را می‌توان در بخش انرژی و قیمت نفت نیز به خوبی مشاهد کرد.
دومین عامل افزایش تورم را مشکلات زنجیره عرضه در اقتصاد می‌دانند. این امر یکی از دلایل افزایش قیمت وسایل نقلیه در ماه‌‌‌های گذشته بوده است. کمبود عرضه چیپ در بازار باعث شده تولیدات وسایل نقلیه با کاهش روبه‌رو شود. در مارس سال‌جاری خبری منتشر شد مبنی بر اینکه فورد به دلیل کمبود چیپ موردنیاز، تولیدات خود را در آمریکا شمالی کاهش داده و یک‌میلیارد دلار از درآمد انتظاری خود در سال کاسته است. این امر در ماه‌‌‌های قبل به‌خصوص اکتبر و نوامبر باعث افزایش قیمت خودروهای دست‌دوم در بازار شد. فدرال رزرو اعلام کرده که برای رفع این مشکل در زنجیره عرضه و سایر معضلات زنجیره عرضه که به دلیل پاندمی کرونا به وجود آمده‌‌‌اند، زمان بسیار بیشتری موردنیاز است. با توجه به برخی پیشبینیها، برای سازگاری دوباره زنجیره عرضه با دوران پساکرونا بیش از یک سال زمان نیاز است و نمی‌توان امیدوار بود که در چند ماه آتی این مشکل رفع شود.
دلیل سوم افزایش تورم را مشکلات ناشی از سمت عرضه بازار کار می‌دانند. حمایت بانک‌ها و دولت از بیکاران و بیمه بیکاری موجب شده تقاضا برای این نوع از بیمه افزایش یابد. این امر یکی از دلایل کاهش عرضه نیروی کار و افت نرخ مشارکت اقتصادی در ماه‌‌‌های اخیر بوده است. به طور کلی، نرخ مشارکت نیروی کار، 7/ 1درصد کمتر از دوران قبل از پاندمی گزارش شده که این امر یکی از دلایل مشکلات عرضه اقتصاد و افزایش تورم در ماه‌‌‌های اخیر بوده است.
تورم گذراست یا پایا ؟
تورم در ماه جاری از حد انتظار بالاتر رفته است. در ماه‌‌‌های گذشته مقامات فدرال رزرو و وزارت خزانه‌داری آمریکا، اعلام می‌کردند که تورم در اقتصاد آمریکا گذرا خواهد بود و به زودی نزولی خواهد شد. حال به نظر می‌رسد برای نزول تورم به نرخ‌های زیر 2درصد باید بیشتر از اینها صبر کرد. برخی از پیشبینیها نشان می‌دهد بالا بودن تورم 6 الی 9 ماه دیگر در اقتصاد آمریکا پایا خواهد بود و برخی دیگر پیش‌بینی می‌کنند تا سال 2023 همچنان تورم در اقتصاد آمریکا بالا بماند. این امر در بلندمدت می‌تواند انتظارات تورمی را که سال‌ها بود در اقتصاد کشورهای غربی لنگر انداخته بود، افزایش دهد. در نتیجه می‌توان انتظار داشت که چرخه دستمزد-تورم دوباره در اقتصاد فعال شده و تورم را به سطوح بالاتری برساند. البته همچنان رئیس فدرال رزرو و جنت یلن وزیر خزانه‌داری اعلام می‌کنند که تورم در اقتصاد آمریکا گذرا خواهد بود. اما به نظر می‌رسد که در این وهله، نمی‌توان تعریف دقیقی از کلمه گذرا ارئه داد. با این همه به باور بسیاری از صاحب‌‌‌نظران، افزایش قیمت مسکن و اجاره‌بها به خوبی نشان می‌دهد که تورم در اقتصاد آمریکا گذرا نخواهد بود و در ماه‌‌‌های آتی همچنان ادامه خواهد داشت.
