جزئیات شاخصهای مربوط به علم و فناوری
اهمیت شاخصهای علم و فناوری برای کشور را چگونه ارزیابی می‌‌‌کنید؟
با نگرش آینده‌پژوهی، می‌توان مزیت آینده کشور را با توجه به ظرفیت سرمایه انسانی به حوزه علم، فناوری و سازوکار نظام آمار و اطلاعات پیوند داد. از طرف دیگر، با حرکت شتابانی که در جهان در این عرصه شاهدیم، می‌توان مشاغل جدیدی را از این حوزه برای جامعه پیش‌بینی کرد. هم‌اکنون یکی از عوامل رشد و توسعه که سرمایه و بازده سرمایه‌گذاری دانسته می‌شود، نمود آن در حوزه علم و فناوری و اطلاعات، تجلی می‌‌‌یابد و چگونگی ترکیب سرمایه فیزیکی و فعالیت‌‌‌های تحقیق و توسعه و فناوری از رویکرد‌‌‌های مهم رشد و توسعه است. نبود تراز شایسته در حوزه علم و فناوری در مقایسه با کشورهای منطقه و جهان، تداعی صحیح استفاده نکردن از منابع و نوعی بازماندگی از پیشرفت، نسبت به سطح توسعه‌یافتگی کشورهای دیگر خواهد بود.
شاخصهای علم و فناوری و تحقیق و توسعه، امکان تحول و نوآوری و به‌کارگیری خلاقیت‌‌‌ها و برنامه‌ریزی برای سیاستگذاری‌های کارآ را برای رشد و توسعه کشور فراهم می‌‌‌آورد. شاخصهای علم و فناوری و تحقیق و توسعه زمینه‌ساز کارآیی، افزایش بهره‌وری، ابداع محصولات جدید، افزایش اشتغال و در مجموع سبب افزایش رفاه اقتصادی-اجتماعی جامعه است. در رتبه‌بندی جهانی نیز این ارزیابی و چگونگی این شاخص‌‌‌ها برای جذب سرمایه و فناوری‌‌‌های نوین، بسیار موثر محسوب شود. به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۳، ایران در امتیاز شاخص جهانی نوآوری رتبه ۱۱۳ را داشت که در سال ۲۰۱۷، این شاخص به رتبه ۷۵ رسیده که تولید و ارائه داده‌‌‌های آماری مورد لزوم برای محاسبه شاخصهای این حوزه، تاثیر مهمی در این موضوع داشته است.
از پیمایش آماری تحقیق و توسعه مرکز آمار، چه شاخص‌‌‌هایی ارائه می‌شود؟
یکی از شاخصهای مطرح در این خصوص، شاخص هزینه‌‌‌های تحقیق و توسعه نسبت به تولید ناخالص کشورهاست که یونسکو مبادرت به آن دارد. در سال ۱۳۹۲ طبق اعلام پایگاه اطلاع‌رسانی یونسکو، نسبت هزینه‌‌‌های تحقیق و توسعه به تولید ناخالص داخلی (GDP) ۲۵/ ۰درصد بوده که در سال ۱۳۹۴ این رقم ۴۲/ ۰درصد، در سال۱۳۹۶ حدود ۸۳/ ۰درصد و در سال ۱۳۹۸ حدود ۸۸/ ۰ درصد برآورد می‌شود. ملاحظه می‌شود که این شاخص در سال ۱۳۹۸، نسبت به سال ۱۳۹۴، دو برابر شده است. این فرآیند و عملکرد، علاوه بر اهمیت فعالیت‌‌‌های تحقیق و توسعه در فعالیت‌‌‌های کشور، ناظر به پوشش کامل‌‌‌تر برای آمارگیری فعالیت‌‌‌های تحقیق و توسعه در سطح موسسات تحقیقاتی، دانشگاهها و بنگاه‌‌‌های اقتصادی و همکاری فعالان اقتصادی برای پوشش فعالیت‌‌‌های تحقیق و توسعه است.
از چه تعداد کارگاه برای شاخصهای تحقیق و توسعه پرسش و آمارگیری شده است؟
تعداد کارگاههای مورد پرسش قرارگرفته در سال ۱۳۹۸، نسبت به سال۱۳۹۲، سه برابر شده است. در سال ۱۳۹۸، ۵۵۶۹ کارگاه اعم از مراکز تحقیقاتی، دانشگاهها و کارگاههای فعال اقتصادی جزو جامعه آماری مورد بررسی بودهاند. از این کارگاه‌‌‌ها، ۱/ ۹درصد، مربوط به مراکز تحقیقاتی، ۲/ ۷درصد مربوط به دانشگاهها و موسسه‌های آموزش عالی و ۷/ ۸۳درصد نیز مربوط به کارگاههای اقتصادی از جمله شرکت‌های دانش‌بنیان بوده است. در بین کارگاههای اقتصادی استانی مورد پرسش قرار گرفته، تهران، اصفهان و خراسان‌رضوی بیشترین تعداد کارگاههای اقتصادی دارای فعالیت تحقیق و توسعه را داشته‌اند.
کل محققان کشور بر اساس برآوردهای این پیمایش چه تعداد هستند؟
در سال ۱۳۹۸، ۲۵۴هزار و ۸۱۴محقق در این پیمایش برآورد شد که به نوعی در فعالیت تحقیق و توسعه به صورت پاره‌وقت یا نیمه‌وقت و تمام‌وقت مشغول فعالیت بودهاند که اگر زمان پاره‌وقت و نیمه‌وقت به تمام‌وقت، تبدیل شود، ۱۳۷هزار و ۶۱۶محقق تمام‌وقت برای سال ۱۳۹۸، در این پیمایش برآورد می‌شود. این رقم نسبت به سال ۱۳۹۲، رشد ۷۶ درصدی در کل محققان داشته و رشد ۸۸ درصدی نسبت به محققان تمام‌وقت، محاسبه می‌شود. همچنین نسبت به سال ۱۳۹۴، کل محققان ۲۵ درصد و محققان معادل تمام‌وقت، ۲۸ درصد افزایش یافته و نسبت به سال ۱۳۹۶، کل محققان ۹/ ۱۲درصد و محققان تمام‌وقت ۱۶درصد، بیشتر شده است. از کل محققان در سال ۱۳۹۸، ۳/ ۳۲ درصد زن بودهاند که این شاخص در سال ۱۳۹۲، معادل ۷/ ۲۵، در سال ۱۳۹۴، معادل ۸/ ۲۹ بوده و در سال ۱۳۹۶، زنان محقق ۲/ ۳۱ درصد از کل محققان را تشکیل می‌دادند و تعداد محققان در سال ۱۳۹۸ نسبت به سال ۱۳۹۲، دو برابر شده است.
