وضعیت و رتبه کشورها در مدیریت کرونا
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی و پایش آثار اقتصادی کرونا، براساس نتایج گزارش تحلیلی و تطبیقی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری، برای ارزیابی عملکرد نسبی کشورها در نقاط مختلف جهان در عصر همه‌گیری کووید-۱۹، شش معیار اصلی توسط دانشگاه آکسفورد در ۱۱۶ کشور بررسی و با استفاده از داده‌های موجود و در دسترس در تاریخ ۱۳ مارس ۲۰۲۱ رتبه‌بندی شدند. در این مطالعه، شاخص‌های زیر محاسبه شده‌اند: موارد قطعی تاییدشده، تعداد مرگ‌های تاییدشده، موارد تاییدشده در هر یک میلیون نفر، تعداد مرگ‌ومیر تاییدشده در هر یک میلیون نفر، موارد تاییدشده به‌صورت نسبتی از آزمایش‌های انجام‌شده و تعداد آزمایش‌های انجام‌شده به ازای هر هزار نفر.
براساس این ۶ شاخص تعیین‌شده به کشورها نمره‌ای بین صفر (بدترین عملکرد) و ۱۰۰ (بهترین عملکرد) داده شده است. در مجموع این شاخص‌ها نشان می‌دهند که کشورهای جهان چگونه بحران حاضر را مدیریت کرده‌اند. با استناد به این ارزیابی تعداد پایین‌تر موارد ابتلا و مرگ‌ومیر به معنای مدیریت بهتر تلقی می‌شود. همچنین آزمایشات بیشتر که به‌صورت سرانه و منظم انجام می‌شود، تصویر شفاف‌تری از میزان همه‌گیری در سطوح ملی نمایش می‌دهد؛ بدین معنا که کاهش میزان تست‌های مثبت، نشانگر درجه کنترل و مدیریت بهتر همه‌گیری خواهد بود. در این رتبه‌بندی، ایران دارای رتبه ۹۶ و نمره ۹/ ۱۷ از ۱۰۰ است. نیوزلند هم دارای بالاترین نمره (۹۳) در میان ۱۱۶ کشور است. در این مطالعه، بررسی‌ها از منظر فاکتورهای کلانی همچون منطقه (تقسیم‌بندی براساس موقعیت جغرافیایی)، نظام‌های سیاسی (تقسیم‌بندی براساس Economist Intelligence Unit Democracy Index ۲۰۱۹)، میزان جمعیت و توسعه اقتصادی نیز مورد ارزیابی قرار گرفتند که عبارتند از: منطقه (امتیاز متوسط برای آسیا- اقیانوسیه، ۱/ ۶۱؛ برای خاورمیانه و آفریقا ۴۹؛ برای اروپا ۱/ ۴۶ و برای آمریکا ۷/ ۲۹ بود)؛ نظام‌های سیاسی (امتیاز متوسط برای کشورهای استبدادی ۶/ ۴۹، برای کشورهای دموکراتیک ۸/ ۴۶ و برای کشورهای ترکیبی ۸/ ۴۲ بود)، میزان جمعیت (امتیاز متوسط برای کشورهای کوچک یا جمعیت کمتر از ۱۰ میلیون نفر ۸/ ۵۳، برای کشورهای متوسط یا جمعیت بین ۱۰ تا ۱۰۰ میلیون نفر ۶/ ۴۳ و برای کشورهای بزرگ یا جمعیت بیش از ۱۰۰ میلیون ۴/ ۳۱ بود) و توسعه اقتصادی (امتیاز میانگین برای کشورهای در حال توسعه ۳/ ۵۴ و برای کشورهای پیشرفته ۸/ ۴۲ است) .
عملکرد حکمرانی دولت‌ها در حوزه امنیت سلامت چگونه است؟
مطالعات متعددی نشانگر تاثیرات انواع شاخص‌ها به‌عنوان ابزار و مقیاسی کاربردی در بهبود حکمرانی و مدیریت بحران کووید-۱۹ بوده‌اند. در واقع در اختیار داشتن شاخص‌های کارآمد منجر به بهبود سیاستگذاری و تصمیم‌سازی هنگام بحران می‌شوند. امکان دارد شاخص‌ها تصویر دقیقی از عملکرد کشورها نشان ندهند، اما می‌توانند به‌عنوان یک راهنما، وضعیت فعلی و موجود کشورها را تا حدود زیادی به تصویر بکشند. یکی از این شاخص‌ها، شاخص امنیت سلامت جهانی (GHSI) است. این شاخص پس از ۵/ ۲ سال تحقیق در اکتبر سال ۲۰۱۹ میلادی منتشر شد و حاوی رتبه‌بندی ۱۹۵ کشور به همراه امتیازات مربوط به آنها و نیز آمادگی کشورها برای مواجهه و مقابله با پاندمی‌ها و اپیدمی‌های جهان‌شمول است. کشورهایی که بیشترین میزان آمادگی را در اختیار داشتند، شامل ایالات‌متحده، انگلستان، هلند، استرالیا، کانادا، تایلند، سوئد، دانمارک، کره‌جنوبی، فنلاند، فرانسه، اسلوونی و سوییس بودند. ایالات‌متحده با نمره ۵/ ۸۳ از ۱۰۰ در رتبه اول شاخص امنیت سلامت قرار گرفت. ایران نیز در شاخص امنیت سلامت از صد امتیاز ممکن، ۷/ ۳۷ امتیاز به دست آورده است و در میان ۱۹۵ کشور دنیا، در رتبه ۹۷ قرار دارد. شاخص امنیت سلامت در ۶ دسته طبقه‌بندی می‌شود: پیشگیری و جلوگیری، کشف و گزارش‌دهی، پاسخ‌دهی سریع، نظام سلامت، تطابق با استاندارد‌های بین‌المللی و خطر محیط.
پس از رخداد همه‌گیری کووید-۱۹ در جهان و آشکار شدن نتایج مدیریت بحران در کشورهای مختلف جهان، مقاله‌ای در مارس۲۰۲۰ در مجله علمی لانست منتشر شد. این مقاله اظهار کرد کشورهایی که بیشترین میزان آمادگی را داشته‌اند، مانند ایالات‌متحده و انگلستان، در دوران پاندمی کووید-۱۹ وضعیت بدتری در مقایسه با کشورهای آسیایی و آفریقایی (که دارای رتبه پایینی از منظر شاخص امنیت سلامت بوده‌اند) داشته‌اند. در واقع می‌توان گفت، این شاخص جهانی وضعیت دقیق آمادگی کشورها را به تصویر نمی‌کشد. به‌طور مثال دو کشور تایوان و هنگ‌کنگ در رتبه‌بندی این شاخص لحاظ نشده‌اند، اما بهترین عملکرد مدیریت بحران را در این دوران داشته‌اند. شاید بتوان شاخص‌ها را تنها یکی از ابزار‌های در دسترس و موردنیاز سیاستگذاران قلمداد کرد تا به کمک آن بتوانند بازخورد عملکردهای خویش در چرخه حکمرانی را مشاهده کنند و برآیندی از کارآمدی تصمیمات به دست آورند. می‌توان گفت این احتمال وجود دارد که برخی از شاخص‌های بین‌المللی بیانگر کارآمدی یا ناکارآمدی، حکمرانی خوب یا حکمرانی بد در دوران بحران‌های جهانی نباشند. از سوی دیگر می‌توان اظهار کرد که وجود شاخص‌های داخلی و متناسب با ابعاد و مقیاس حکمرانی می‌تواند ابزاری مناسب برای تصمیم‌سازی‌های اثربخش باشد. تبیین شاخص‌های داخلی مناسب و کارآمد و رصد مداوم آن شاخص‌ها نقاط قوت در یک حکمرانی مشارکتی و تعاملی به شمار می‌روند.
در این گزارش شاخص‌های ضروری ارزیابی حکمرانی در مدیریت و مواجهه با بحران‌ها با تاکید بر پاندمی کرونا برای تصمیم‌سازی در ستاد ملی مقابله با کرونا در ایران نیز در قالب «شبکه ملی رصد مسائل کووید-۱۹» پیشنهاد شده است. هدف شبکه ملی رصد، شناسایی شاخص‌های مهم و تاثیرگذار بر تصمیم‌سازی و مدیریت بحران‌ها است تا به‌عنوان راهنمایی هرچند کوچک به بهبود تصمیم‌سازی‌های همه‌جانبه و اثربخش یاری رساند. اصلی‌ترین شاخص‌ها پس از رصدهای گسترده در هفت حوزه اصلی احصا شده است که عبارتند از: بهداشت و درمان، اجتماعی، اقتصادی، کنترلی، آموزش الکترونیک و فناوری ارتباطات، رسانه‌ای و اطلاع‌رسانی، سیاستگذاری و تصمیم‌سازی.
