دورنمای بیت‌کوین؛ پادشاه ارزهای رمزدار
ارز دیجیتالی «بیت‌کوین» با نام اختصاری «BTC» همزمان با سقوط بازار مسکن در اواخر سال ۲۰۰۸ و نیز اوایل سال ۲۰۰۹ که یادآور فاجعه بحران مالی بزرگ آمریکا و اتفاقات مربوط به آن در جهان بود و نیز با توجه به بی‌کفایتی بانک‌های مرکزی و دولت‌ها برای کنترل وضعیت اقتصاد و پول، به‌عنوان یک نرم‌افزار منبع باز توسط یک برنامه‌نویس ناشناس با نام مستعار «ساتوشی ناکاموتو» ۱۲ سال پیش به‌عنوان یک سیستم پرداخت نوین و ابزاری برای پرداخت متولد و تکنولوژی آن نیز به جامعه جهانی معرفی شد. بیت‌کوین که یک دهه بعد از اظهارنظر میلتون فریدمن، اقتصاددان مشهور و برجسته جهان، پایه‌گذاری شد، بزرگ‌ترین ارز دیجیتال یا رمز‌ارزی است که از لحاظ ارزش بازار یک شبکه جهانی پرداخت منبع باز است که به‌عنوان اولین پل الکترونیکی و نیز مشهورترین و پرکاربردترین پول مجازی در جهان شکل گرفته و توانسته در مراودات اقتصادی برای خود جایگاهی ایجاد کند. بیت‌کوین یک ارز کاملا تمام عیار محسوب می‌شود که درحال تغییر بازارها و ساختار مالی جهانی است و بانکداران و بانک‌های مرکزی کشورها را کنار خواهد گذاشت و احتمالا پایان خوشی خواهد داشت. بیت‌کوین دارای ویژگی‌هایی است که سبب تمایز آن نسبت به سایر پول‌های فیزیکی و دیجیتال شده که از جمله ویژگی‌های برتر بیت‌کوین نسبت به نسل‌های قدیمی پول مانند طلا، حمل آسان آن بدون توجه به مقدار مبلغ مورد نظر است، بنابراین سازوکار بیت‌کوین به‌عنوان اولین ارز دیجیتال جهان به گونه‌ای است که بر بستر اینترنت و پردازش‌هایی که در این بستر صورت می‌گیرد، کار میکند و هیچ شخص، شرکت و نهادی، توانایی کنترل آن را ندارد. ویژگی دیگر بیت‌کوین این است که مانند پول‌های امروزی توسط فلزات گرانبهایی مانند طلا یا کالاهای قابل مبادله پشتوانه‌سازی نشده است، بلکه ارزش بنیادی بیت‌کوین و سایر ارزهای بی‌پشتوانه از اعتماد مردمی ناشی می‌شود. مزیت‌های منحصربه‌فرد دیگر این ارز دیجیتال علاوه بر غیرمتمرکز بودن آن، فراهم کردن امکان خرید برای کاربران کشورهای تحت تحریم‌های مالی مانند ایران است.
بیت‌کوین یک پدیده هیجان‌برانگیز و ابزاری برای مبادله است که بر خلاف پول‌های امروزی که عرضه و توزیع آنها در اختیار دولت‌ها است، در کنترل هیچ فرد، گروه، نهاد، سازمان خاص و دولت نیست و جعل کردن آن تقریبا غیرممکن و قابل رهگیری هم نبوده و موضوع انتقال بیت‌کوین و خرج کردن آن نیز به هیچ‌وجه نیازی به کسب اجازه از بانک‌ها یا هر نهاد دیگری ندارد. دولت‌ها و بانک‌های مرکزی این قدرت را دارند که به‌صورت نامحدود پول چاپ کنند و با این کار ارزش پول‌های ملی خود را کاهش دهند، اما در شبکه بیت‌کوین با اینکه همه افراد می‌توانند در خلق واحدهای پولی جدید مشارکت کنند، اما تعداد کل سکه‌هایی که می‌تواند ساخته شود، از اول مشخص شده و حداکثر تا سقف ۲۱ میلیون واحد می‌تواند باشد که این از قوانین شبکه بیت‌کوین است و کسی نمی‌تواند تراکنش ساختگی در شبکه ایجاد کند، بنابراین تورمی کردن آن غیرممکن است. مضاف آنکه در نظام بیت‌کوین نه تنها اساسا نیازی به وجود بانک‌مرکزی نیست و این بانک نیز نقش حداقلی را ایفا میکند، بلکه تراکنش‌ها بدون ثبت هویت فرد پرداخت‌کننده و دریافت‌کننده و به صورت مخفیانه تحت این شبکه انجام می‌شود. بیت‌کوین هیچ مالکی ندارد، درست همان طور که هیچ فردی مالک هوا نیست.
اینک مختصات دیگر بیت‌کوین را می‌توان به شرح زیر بیان کرد:
* قیمت بیت‌کوین براساس دو عامل عرضه و تقاضا مشخص می‌شود.
* کمیاب بودن منابع طلا و محدودیت استخراج و عرضه آن نیز ارزش آن را دوچندان میکند که این دو ویژگی طلا را می‌توان کاملا در بیت‌کوین یافت. به بیان دیگر شباهت بیت‌کوین به طلا، بسیار بیشتر از شباهت ارزهای رایج امروزی به این فلز ارزشمند است.
* درحال‌حاضر کار انتقال پول توسط واسطه‌هایی مانند بانک‌ها و دیگر ارائه‌دهندگان خدمات انتقال پول با هزینه‌های بالا و زمانبر و حتی گاهی اوقات با اطاله چند روز انجام می‌پذیرد. اینجا است که بیت‌کوین نقش خود را به رخ می‌کشد و می‌تواند بدون مکث و به شکل ایمن و غیرقابل جعل و بسیار آسان و ارزان، نسبت به ارسال حواله‌ها و خدمات حواله خارجی با سرعت اقدام کند.
* قیمت هر واحد بیت‌کوین در بدو تولد و شروع به کار در سال ۲۰۱۰ حدود یک سنت بود. پس از فراز و نشیب‌ها و سپری شدن یک پروسه ۱۰ ساله و جلب سرمایه‌گذاران دانه درشت و افزایش ۵۰۰ درصدی طی یک‌سال منتهی به فروردین سال ۱۴۰۰ قیمت بیت‌کوین به بیش از ۶۰ هزار دلار رسید اما در سه ماه اخیر با بیش از ۴۰ درصد سقوط قیمت، همچنان درحال نوسان است.
* بیت‌کوین که بزرگ‌ترین بانک جهانی است و به هیچ‌وجه دفتری هم ندارد، راه خود را برای افزایش ارزش جای‌گیری در اقتصاد جهانی یافته است. بازار بیت‌کوین به یکی از شلوغ‌ترین بازارهای معاملاتی در جهان تبدیل شده است که یکی از دلایل اصلی این تغییر فاز در بازارها را می‌توان روایت غالب و فزاینده‌ای دانست که بیت‌کوین به‌عنوان هوشمندترین و محبوب‌ترین ارز دیجیتال قادر است به‌عنوان یک پناهگاه امن برای پوشش ریسک در برابر تورم عمل کند. ضمن آنکه بسیاری از افراد و نهادها در برابر سیاست پول‌پاشی بانک‌های مرکزی در جهان و حفظ ارزش دارایی خود، آن را از دلار به بیت‌کوین تبدیل کرده‌اند. در چنین شرایطی بیت‌کوین به جبهه جدیدی در سرمایه‌گذاری زیرکانه برای پوشش ریسک و راهی برای کسب سودهای سریع و کلان تبدیل شده است. در واقع مهم‌ترین دستاورد بیت‌کوین را شاید تثبیت نسبی آن در روابط مالی و اقتصادی جریان اصلی اقتصاد جهان دانست.
* احتمال کاهش نرخ ارزهای دیجیتال و از جمله بیت‌کوین وجود دارد. مضاف آنکه به نظر برخی تحلیلگران، قیمت بیت‌کوین اکنون بیشتر بازیچه نهنگ‌های بازار است تا قیمت‌گذاری حاصل از عرضه و تقاضای خرد سپرده‌گذاران که در این راستا قیمت بیت‌کوین با توجه به مراتب ذیل در مرز حدود ۴۰درصد یا بیشتر کاهش یافته و ممکن است سیر نزولی خود را به تصویر بکشد:
الف) پیشنهاد جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات‌متحده آمریکا مبنی بر افزایش دو برابری مالیات بر عایدی سرمایه در آمریکا و نیز بودجه پیشنهادی رئیس‌جمهور برای سال ۲۰۲۲، مبنی بر اینکه کارگزاران، معامله‌گران رمز‌ارزها و عرضه‌کنندگان کیف پول دیجیتالی را ملزم میکند هنگام گزارش در مورد این دارایی‌ها، اطلاعات مربوط به نهادهای منفعل خاص و صاحبان خارجی قابل‌توجه آنها و همچنین درآمد ناخالص فروش را گزارش دهند.
ب) دستور جنت یلن، وزیر خزانه‌داری آمریکا مبنی بر اینکه تمام معاملات رمزنگاری بیش از ۱۰ هزار دلار باید مشروط به گزارش مالی شوند و آن را با معاملات نقدی مطابقت دهند و نیز اتخاذ رویکرد سخت‌گیرانه‌تر دیگر وزارت خزانه‌داری آمریکا در مقابل ارزهای دیجیتال.
ج) زمزمه‌های تعدیل سیاست‌های پولی فدرال رزرو آمریکا.
د) عدم پذیرش بیت‌کوین توسط سازمان صلح سبز آمریکا به علت نگرانی‌های زیست‌محیطی.
هـ) معلق کردن پرداخت‌های شرکت تسلا با این ارز مجازی که تاثیر زیادی بر قیمت بیت‌کوین گذاشت.
و) وضع محدودیت‌های بیشتر علیه ارزهای مجازی در پکن و نیز فشار مداوم دولت چین بر استخراج‌کنندگان رمز‌ارزها و همچنین دستور چین مبنی بر مسدود‌سازی نتایج جست‌وجوها در مورد صرافی‌ها
گفتنی است که بیت‌کوین نه تنها هم اکنون به‌عنوان «طلای دیجیتال» هوشمندانه در سراسر جهان گسترده شده و شواهد و قرائن و نیز تجربه گذشته حاکی از آن است که بیت‌کوین به‌رغم نوسانات فعلی و فراز و نشیب‌های ۹ساله، در آینده‌ای نه چندان دور، درحال قبضه کردن بازارهای مهم پولی جهان و نیز ابزاری جدید برای حمایت از اقتصاد است، بلکه ارزهای رمز پایه و بیت‌کوین نیز مسیر خوب و مناسبی برای دور زدن و خنثی کردن تحریم‌ها به شمار می‌روند و بدون تردید یک فرصت طلایی برای ایران محسوب می‌شود که باید مانند یک فرشته نجات به آن نگاه کرد. ضمن آنکه به گفته برخی از تحلیلگران، بیت‌کوین در ایران هیچ نوع تهدیدی برای بورس محسوب نمی‌شود، بلکه ورود رمز‌ارزها به بورس باعث می‌شود تا بتوان سرمایه‌های علاقه‌مند به این بازار را بدون خروج پول از کشور در داخل جذب و صندوق‌ها و ابزارهای جدیدی نیز در بازار سرمایه تعریف کرد به نحوی که منافع همه ذی‌نفعان تامین شود. بنابراین بورس و بیت‌کوین مکمل یکدیگر بوده و دو ابزار مالی با عملکرد‌های متفاوت هستند که در نهایت هیچ کدام نمی‌توانند یکدیگر را تحت‌الشعاع قرار دهند، بازار ارزهای دیجیتال و بیت‌کوین به مدیریت ارز در کشور کمک می‌کنند، کاربران این بازار به جای تزریق ارز خود به بازارهای غیرمولد که در نهایت به افزایش تورم منجر خواهد شد، نقدینگی ریالی و ارزی خود را به این بازار منتقل می‌کنند و خروج حجم قابل‌توجهی از نقدینگی و عدم سرایت آن به بازارهای غیرمولد و تورم‌زا، کمک زیادی به آرامش بازارهای استراتژیک مانند مسکن، طلا و ارز میکند و فعالان و متخصصان این حوزه تاکید دارند قانون‌گذار باید با وضع قوانین روز و مناسب و نیز شفافیت و ضابطه‌مند شدن رمز ارزها، فعالیت در این حوزه را در زیر چتر خود برده و آنها را آماده هرگونه همکاری کند. در این راستا کاربران و صاحبان کسب‌وکارهای ایرانی و صادرکنندگان می‌توانند با حذف واسطه‌های موردنیاز برای جابه‌جایی پول در صرافی‌های بین‌المللی و با صرف کمترین زمان، نیازهای کشور را از طریق ارزهای دیجیتال رفع کنند. خلاصه آنکه بیت‌کوین و رمز‌ارزها تا رسیدن به نقطه‌ای که بتوانند مانند ارزهای معتبر دلار، یورو یا پوند در بازار وسیله مبادله، حفظ و ذخیره ارزش باشند راه طولانی در پیش دارند، ضمن آنکه پول‌های دیجیتالی یا بیت‌کوین، قرار نیست جای دلار را بگیرند. البته باید به این نکته توجه شود که بزرگ‌ترین نقطه ضعف بیت‌کوین و ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز، به‌کارگیری در روندهای پولشویی و معاملات قاچاق مواد مخدر، انسان و اسلحه است که درحال‌حاضر با استقبال زیاد خلافکاران مواجه شد‌ه‌اند که از آن نیز به‌عنوان ابزاری مخرب یاد می‌شوند، امروزه بسیاری از تحلیلگران این سوالات را مطرح می‌کنند، آیا بیت‌کوین تازه در اول راه است و نهادهای سرمایه‌گذاری در آینده به این ارز روی خواهند آورد؟ آیا بیت‌کوین می‌تواند به یک شبکه پرداخت اصلی تبدیل شود؟ آیا بیت‌کوین با توجه به رقابت با طلا که از همین حالا در ذهن‌ها شروع شده، آیا طلای جدید و طول عمر طلا را دارد و می‌تواند نامزد جایگزینی طلا در سیستم پولی بین‌المللی شود؟ آیا جهان اسلام در حال تهیه و تدوین بیت‌کوین اسلامی است؟ آیا بیت‌کوین که حدود ۱۰ سال از عمرش گذشته و از تمام افت‌ها و شوک‌ها جان سالم به در برده و نیز تا ۹ مارس ۲۰۱۹ حدود ۰۱/ ۶۴ درصد ارزش کل ارزهای دیجیتال را به خود اختصاص داده و بیش از ۱/ ۷ میلیون خریدار داشته، این پادشاه ارزهای دیجیتال که هم اکنون در سراشیبی قرار گرفته، آیا ممکن است درحال تبدیل شدن به یک دارایی برای در امان ماندن از کاهش ارزش دلار باشد؟ و بالاخره دور‌نما و مقصد نهایی این ارز الکترونیکی بیت‌کوین، «پادشاه رمز ارزها» به کجا می‌انجامد؟
