تاریخ انقضای چک حامل
براساس اطلاعیه شماره (۵) مربوط به قانون چک صدور چک در وجه حامل ممنوع است. در راستای اجرای گام به گام قانون جدید چک، صدور چک در وجه حامل از تاریخ ۲۰/ ۱۰/ ۱۳۹۹ و در دسته‌چک‌های جدید ممنوع بوده و کارسازی برگههای چک که پیش از تاریخ ۲۰/ ۱۰/ ۱۳۹۹ به مشتریان ارائه شده است، به روال سابق صورت می‌گیرد.به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، پیرو اطلاعیه‌های پیشین مربوط به قانون چک، به آگاهی می‌رساند در اجرای تکالیف مقرر در مفاد «قانون اصلاح قانون صدور چک مصوب سال ۱۳۹۷»، اقداماتی که در این زمینه لازم است توسط بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی صورت پذیرد، از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ابلاغ شد. بانک مرکزی در اطلاعیه شماره (۵) در راستای چگونگی اجرای قانون و همگام شدن هم‌میهنان با تغییرات ایجاد شده در شبکه بانکی کشور و همچنین برای کسب آگاهی‌‌های لازم درخصوص قواعد جدید چک، اقدامات لازم را برای صدور، انتقال و وصول چک چند نکته تشریح کرده است:
دسته‌چک اعتباری از ۲۰ دی
همان‌گونه که در «اطلاعیه شماره (۴)» آمده بود، دسته‌چک‌هایی که از تاریخ ۲۰/ ۱۰/ ۱۳۹۹ به مشتریان تحویل داده می‌شود، دارای تاریخ اعتبار هستند. به این معنی که اشخاص تا تاریخ معینی مجاز هستند از دسته‌چک خود استفاده کرده و چک صادر کنند و بعد از تاریخ اعتبار که روی تمام برگههای دسته‌چک نیز با عبارت «صدور این برگه چک حداکثر تا مورخ------مجاز است» مشخص می‌شود، دسته‌چک قابل‌استفاده نخواهد بود و باید با مراجعه به بانک تعویض شود. لذا صدور چک پس از تاریخ اعتبار آن ممکن نیست و این مهم از طریق سامانه صیاد کنترل خواهد شد.
ممنوعیت چک حامل از ۲۰ دی
به موجب قانون اصلاح قانون صدور چک، صدور و پشت‌نویسی چک در وجه حامل ممنوع شده و ثبت انتقال چک در سامانه صیاد جایگزین پشت‌نویسی چک می‌شود. بنابر این همان‌گونه که پیش از این و به دفعات اعلام شد، از تاریخ ۲۰/ ۱۰/ ۱۳۹۹صدور چک در وجه حامل مربوط به دسته‌چک‌های جدید ممنوع است و توسط بانک پذیرش و کارسازی نخواهد شد.بنابر این برگه چک‌های مربوط به دسته‌چک‌های جدید همچنان تا اطلاع ثانوی امکان انتقال به اشخاص از طریق پشت‌نویسی را خواهند داشت. همچنین در ادامه آمده است: ضروری است هموطنان عزیز آگاهی داشته باشند که در صورت کافی نبودن موجودی حساب برای وصول وجه چک، بانک موظف است نسبت به پرداخت وجه چک از محل موجودی قابل‌برداشت متعلق به صادرکننده چک در سایر حساب‌های فرد در همان بانک اقدام کند.
بدحسابان دسته‌چک دریافت نمی‌کنند
اعطای دسته‌چک به دارندگان چک برگشتی رفع سوءاثر نشده تحت هیچ عنوان مجاز نیست. بنابر این، هم‌میهنان گرامی باید در استفاده از چک به‌عنوان یک ابزار پرداخت، دقت کافی داشته و حتی‌المقدور از برگشت خوردن آن پیشگیری کنند. در صورت برگشت خوردن چک، صادرکننده چک باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن نسبت به رفع سوء اثر از آن به روش‌های اعلامی در قانون و ضوابط ابلاغی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اقدام کند؛ چراکه فارغ از مباحث کیفری و حقوقی، محرومیت‌های الزامی مصرح در قانون، می‌تواند آثار و مشکلات جدی در زمینه ارائه خدمات بانکی به اشخاص حقیقی و حقوقی که دارای چک برگشتی رفع سوءاثر نشده هستند، به همراه داشته باشد.
چگونگی رفع سو اثر از چک برگشتی
براساس قانون جدید چک مجازات‌ها و محرومیت‌هایی برای افرادی که صادرکننده چک برگشتی هستند، در نظر گرفته شده است. همچنین در این قانون روش‌هایی برای رفع سوءاثر از چک برگشتی در سامانه یکپارچه بانک مرکزی در نظر گرفته شده است. به‌عنوان اولین روش ارائه شده در اطلاعیه بانک مرکزی آمده است: در صورت واریز کسری مبلغ چک به حساب جاری نزد بانک و ارائه درخواست مسدودی این وجه، حساب مشتری صادرکننده چک به میزان کسری چک برگشت‌خورده مسدود شده و بلافاصله رفع سوء اثر صورت می‌پذیرد. در این صورت بانک نیز موظف است واریز مبلغ را ظرف مدت سه روز به شیوه‌ای اطمینان‌بخش و قابل‌استناد، از جمله مکاتبه، به اطلاع دارنده چک برساند. در دومین روش فرد صادرکننده چک می‌تواند لاشه چک را به بانکی که طرف حواله چک بوده ارائه دهد. به‌عنوان سومین روش رفع سوءاثر، فرد می‌تواند با رضایت‌نامه رسمی (تنظیم‌شده در دفاتر اسناد رسمی) از دارنده چک یا نامه رسمی از شخص حقوقی دولتی یا عمومی غیردولتی دارنده چک را به بانک تحویل دهد. همچنین افراد می‌توانند با ارائه نامه رسمی از مرجع قضایی یا ثبتی ذی‌صلاح مبنی بر اتمام عملیات اجرایی یا ارائه حکم قضایی مبنی بر برائت ذمه صاحب حساب درخصوص چک از سابقه خود رفع سوءاثر کنند.به‌عنوان آخرین روش پیشنهاد شده از طرف بانک مرکزی افراد می‌توانند پس از سپری شدن مدت سه سال از تاریخ صدور گواهینامه عدم‌پرداخت، مشروط به عدم‌طرح دعوای حقوقی یا کیفری درخصوص چک توسط دارنده به بانک مراجعه کرده و از سابقه خود رفع سوء اثر کنند.
محدودیت‌ها برای صادرکنندگان چک برگشتی
براساس اطلاعیه‌های قانون جدید چک، محرومیت‌هایی از قبیل «عدم‌افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت بانکی جدید»، «مسدود کردن وجوه کلیه حساب‌ها و کارت‌های بانکی و هر مبلغ متعلق به صادرکننده که تحت هر عنوان نزد همان بانک یا موسسه اعتباری دارد به میزان کسری مبلغ چک»، « عدم‌پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی یا صدور ضمانت‌نامه‌های ارزی یا ریالی»، «عدم‌گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی» و « ممنوعیت صدور دسته‌چک جدید در سامانه صیاد» برای صادرکنندگان چک برگشتی الزامی است. همچنین همان‌طور که در «اطلاعیه شماره (۲)» این بانک اعلام شد، محرومیت‌ها را صرفا درخصوص برخی بنگاه‌های اقتصادی، به تشخیص شورای تامین استان و با رعایت شرایط مقرر در آیین‌نامه مصوب هیأت محترم وزیران و البته فقط برای یک سال قابل‌تعلیق دانسته است. بنابر این، قائل شدن استثنا از محرومیت‌های فوق (به دلیل برگشت خوردن چک) برای سایر اشخاص، به هیچ وجه امکان‌پذیر نخواهد بود. همچنین براساس آخرین اطلاعیه بانک مرکزی، عملیات صدور، انتقال و وصول برگههای دسته‌چک‌هایی که پیش از تاریخ ۲۰/ ۱۰/ ۱۳۹۹ به مشتریان ارائه شده است، به روال سابق انجام می‌شود. سایر اقدامات لازم و اطلاعات تکمیلی درخصوص اجرای «قانون اصلاح قانون صدور چک»، متعاقبا و به‌تدریج در زمان مقتضی اعلام خواهد شد.
