فرصت جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در شرایط کاهش ارزش پول ملی
جریان سرمایه خارجی می‌تواند از طریق سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، سرمایه‌گذاری پرتفو، وام و کمک‌های خارجی صورت گیرد. در این میان، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی از محبوبیت بیشتری برخوردار است و به‌تدریج جایگزین انواع دیگر جریان سرمایه خارجی شده است. دلیل این امر این است که این نوع سرمایه‌گذاری علاوه‌بر انتقال سرمایه فیزیکی، موجب انتقال دانش فنی روز و مهارت‌های مدیریتی نیز می‌شود که تاثیر بسزایی در رشد اقتصادی و عملکرد متغیرهای کلان اقتصادی کشور میزبان دارند. این در حالی است که سایر جریان‌های سرمایه خارجی تنها شامل انتقال سرمایه فیزیکی می‌شوند.
براساس تعریف سازمان ملل متحد، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی عمدتا به دو صورت وارد کشور میزبان می‌شود: سرمایه‌گذاری سبز و سرمایه‌گذاری ادغامی و اکتسابی. سرمایه‌گذاری سبز آن نوع از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی است که در آن یک شرکت مقیم در یک کشور خارجی اقدام به تاسیس کارخانه یا شرکت وابسته در کشور میزبان می‌کند. این نوع سرمایه‌گذاری از طریق ایجاد ظرفیت‌های جدید موجب افزایش تولید، ایجاد اشتغال، ایجاد درآمد و نهایتا رشد اقتصادی کشور میزبان می‌شود.
همچنین سرریز تکنولوژی‌های وارد شده با این نوع سرمایه‌گذاری موجب رقابت در بین صنایع، افزایش بهره‌وری و در نتیجه بهبود کیفی کالاهای تولیدی و افزایش صادرات کشور میزبان می‌شود. بیشتر کشورهای در حال توسعه با انجام رفرم‌های اقتصادی سعی در جذب هر چه بیشتر این نوع سرمایه‌گذاری می‌کنند.
از جمله عوامل جذب‌کننده سرمایه‌گذاری سبز، آزادی تجاری، ثبات مالی و تقویت ارزش پول داخلی کشور میزبان در مقابل ارز خارجی است.
از سوی دیگر، سرمایه‌گذاری ادغامی و اکتسابی آن نوع از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی است که در آن طرف خارجی اقدام به ادغام یا خرید شرکت‌های موجود در کشور میزبان می‌کند. این نوع سرمایه‌گذاری منجر به ایجاد ظرفیت‌های جدید اقتصادی در کشور میزبان نمی‌شود؛ بلکه می‌تواند به‌طور غیر‌مستقیم بر عملکرد اقتصادی کشور هدف اثر بگذارد. نکته قابل توجه اینکه برخلاف سرمایه‌گذاری سبز، از شرایط جذب این نوع سرمایه‌گذاری ثبات مالی و تقویت پول جاری کشور میزبان در مقابل ارز خارجی نیست و در شرایط کاهش ارزش پول داخلی نیز می‌توان به جذب این نوع سرمایه‌گذاری اقدام کرد.
تحقیقات انجام شده در مورد عوامل تاثیرگذار بر جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در کشورهای در حال توسعه و به‌خصوص کشورهای عضو اتحادیه جنوب شرق آسیا یا آسه‌آن نشان می‌دهد در شرایط بحران‌های اقتصادی و کاهش ارزش پول داخلی کشورهای عضو، سهم سرمایه‌گذاری ادغامی و اکتسابی در کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی افزایش یافته است. به این معنی که با کاهش ارزش پول ملی در مقابل ارز خارجی ارزش دلاری شرکت‌های داخلی کاهش یافته و این امر موجب ترغیب طرف خارجی به انجام بیشتر سرمایه‌گذاری ادغامی و اکتسابی می‌شود، در حالی که در همان زمان سهم سرمایه‌گذاری سبز کاهش یافته است؛ زیرا سود شرکت سرمایه‌گذار خارجی در کشور میزبان کاهش می‌یابد. بنابراین سرمایه‌گذاری ادغامی و اکتسابی فرصتی است برای جبران کمبود جریان سرمایه خارجی و جایگزینی نسبی برای سرمایه‌گذاری سبز در زمان بحران‌های اقتصادی و متعاقب آن کاهش ارزش پول ملی، به‌خصوص در کشورهای در حال توسعه.
تحقیقات نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری ادغامی و اکتسابی علاوه‌بر تامین ارز مزایای دیگری برای کشور میزبان به همراه دارد که عبارتند از:
۱- ورود تکنولوژی‌های جدید و مهارت‌های مدیریتی به‌منظور نوسازی شرکت‌های خریداری شده (البته واردات تکنولوژی‌های جدید به مراتب کمتر از مورد سرمایه‌گذاری سبز است).
۲- ارتباط بیشتر بازارهای داخلی با شبکه توزیع بین‌المللی از طریق حضور شرکت‌های چندملیتی
۳- ایجاد رقابت بین شرکت‌های خریداری شده و سایر شرکت‌های داخلی و افزایش بهره‌وری
۴- افزایش صادرات در نتیجه افزایش بهره‌وری
سرمایه‌گذاری ادغامی و اکتسابی ممکن است موجب افزایش بیکاری یا بیرون راندن شرکت‌های داخلی از بازار رقابت به‌واسطه مدرنیزه کردن شرکت‌های کسب شده شود؛ زیرا نوسازی شرکت‌های خریداری شده ممکن است موجب تعطیلی آن دسته از شرکت‌های داخلی کشور میزبان شود که از تکنولوژی‌های قدیمی استفاده می‌کنند و به علت پایین بودن بهره‌وری توان رقابت در بازار را ندارند.
با وجود این مطالعات اخیر نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری ادغامی و اکتسابی اثرات مثبت بر متغیرهای کلان اقتصادی از قبیل رشد تولید ناخالص داخلی و بهبود صادرات کشور میزبان داشته و حتی در پاره‌‌ای موارد اثر آن از سرمایه‌گذاری سبز فراتر بوده است.
بنابراین با توجه به کاهش جریان سرمایه‌گذاری خارجی در شرایط نوسانات اقتصادی ناشی از اعمال تحریم‌ها و کاهش فروش نفت و کاهش منابع ارزی و به‌دنبال آن کاهش ارزش پول ملی، پیشنهاد می‌شود که متولیان اقتصادی با سازوکارها و رفرم‌های لازم از قبیل تسهیل تجارت، اصلاح قوانین دست‌وپاگیر، ارائه طرح‌های سرمایه‌گذاری به‌خصوص در مورد آن دسته از شرکت‌های داخلی که از کمبود سرمایه و تکنولوژی‌های قدیمی رنج می‌برند به سرمایه‌گذاران خارجی و ایجاد مشوق‌های لازم، چالش پیش‌رو را به فرصت تبدیل و در جهت جذب سرمایه‌گذاری ادغامی و اکتسابی اقدام کنند و از مزایای این نوع سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی برای بهبود اقتصاد کشور بهره ببرند.
